۱۷٬۸۴۳
ویرایش
آیه تبلیغ: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==شأن نزول== | ==شأن نزول== | ||
{{اصلی|واقعه غدیر}} | {{اصلی|واقعه غدیر}} | ||
[[تفسیر قرآن|مفسران]] تصریح کرده‌اند که آیه تبلیغ پس از بازگشت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا]] از [[حجة الوداع|حجه الوداع]] در منطقه [[غدیر خم]] در [[۱۸ ذی‌الحجه]] نازل شد.<ref>رجوع کنید به: قمی، تفسیر القمی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۷۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref> در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز [[حدیث|روایاتی]] وجود دارد که زمان و مکان نزول این آیه را غدیر خم بیان می‌کند.<ref>رجوع کنید به: سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۹۸؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۱۹۴.</ref> عالمان شیعه با تکیه بر [[حدیث|روایاتی]] از [[امامان شیعه]] و برخی از [[صحابه]]، [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه تبلیغ را [[واقعه غدیر]] و اعلام جانشینی | [[تفسیر قرآن|مفسران]] تصریح کرده‌اند که آیه تبلیغ پس از بازگشت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا]] از [[حجة الوداع|حجه الوداع]] در منطقه [[غدیر خم]] در [[۱۸ ذی‌الحجه]] نازل شد.<ref>رجوع کنید به: قمی، تفسیر القمی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۷۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref> در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز [[حدیث|روایاتی]] وجود دارد که زمان و مکان نزول این آیه را غدیر خم بیان می‌کند.<ref>رجوع کنید به: سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۹۸؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۱۹۴.</ref> عالمان شیعه با تکیه بر [[حدیث|روایاتی]] از [[امامان شیعه]] و برخی از [[صحابه]]، [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه تبلیغ را [[واقعه غدیر]] و اعلام جانشینی امام علی(ع) می‌دانند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۲۹۰، ح۶؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۵۷؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۸۲-۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۷۵-۲۸۱.</ref> عالمان اهل سنت نیز سبب نزول آیه تبلیغ را آغاز رسالت پیامبر یا مکلف شدن پیامبر برای ابلاغ اسلام دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به: طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۵۶۷-۵۶۹؛ ثعالبی، جواهر الحسان، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۴۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۹۸؛ ابوحیان، تفسیر البحر المحیط، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۵۲۹.</ref> | ||
بنابر منابع [[شیعه]]، [[جبرئیل]] ابتدا در هنگام [[حج]] در [[حجة الوداع]] نزد پیامبر(ص) آمد و از وی خواست برای جانشینی علی(ع) از مردم [[بیعت]] بگیرد، اما پیامبر به دلیل شناختی که از دشمنی قریش و [[ | بنابر منابع [[شیعه]]، [[جبرئیل]] ابتدا در هنگام [[حج]] در [[حجة الوداع]] نزد پیامبر(ص) آمد و از وی خواست برای جانشینی علی(ع) از مردم [[بیعت]] بگیرد، اما پیامبر به دلیل شناختی که از دشمنی قریش و [[منافق|منافقان]] با امام علی(ع) داشت خطر تفرقه‌افکنی و بازگشت به [[جاهلیت]] را می‌دید لذا از پروردگار درخواست حفظ از مردم کرد. جبرئیل برای بار دوم در [[مسجد خیف]] بر پیامبر نازل شد و همان امر را دوباره ابلاغ کرد بدون اینکه وعدۀ نگهبانی از خطر مردم را برای پیامبر به ارمغان آورده باشد. در سومین دفعه امین وحی در بین راه [[مکه]] به [[مدینه]] نزد پیامبر آمد و مجدداً همان امر را تکرار کرد. پیامبر به جبرئیل فرمود من از اینکه مردم مرا در جانشینی علی دروغگو بدانند و سخنم را قبول نکنند بیمناکم. در آخرین مرحله فرشته الهی در نزدیکی برکه‌ای به نام غدیر خم بر پیامبر نازل شد و پس از تکرار دستور خداوند، وعده نگهبانی و حفاظت از گزند منافقان را نیز برای رسول خدا به ارمغان آورد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۶۱.</ref> | ||
===احتمالات دیگر=== | ===احتمالات دیگر=== | ||
برای علت نزول آیه، احتمالات دیگری نیز ذکر شده است که علمای اسلام و شیعه آنها را نقد کرده‌اند: | برای علت نزول آیه، احتمالات دیگری نیز ذکر شده است که علمای اسلام و شیعه آنها را نقد کرده‌اند: | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
چنانکه برخی نوشته‌اند، [[آیه]] تبلیغ در مدینه نازل شده<ref>ابوحیان، تفسیر البحر المحیط، ۱۹۸۳ق، ج۳، ص۵۲۹.</ref> و هدف از نزول آن [[مکلف]] کردن رسول خدا به ابلاغ بی‌واهمه حقایق [[وحی]] به [[اهل کتاب]] بوده است.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۴، جزء ۶، ص۱۹۸؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث، ج۱۲، ص۴۰۱.</ref> به گفته [[محمد بن یوسف ابوحیان |ابوحیان]] پیامی که پیامبر مامور به ابلاغ آن شد، ابلاغ حکم [[سنگسار|رجم]] (سنگسار) و [[قصاص]] بود که [[یهودیت|یهودیان]] و [[مسیحیت|مسیحیان]] این احکام الهی را در [[تورات]] و [[انجیل]] دستخوش تحریف و تغییر کرده بودند.<ref>ابوحیان، تفسیر البحر المحیط، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۵۲۹.</ref> استدلال وی آن است که سخن در قبل و بعد از این آیه نیز درباره اهل کتاب است و موضوع آیه نباید با موضوع آیات قبل و بعد از خود بیگانه باشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث، ج۱۲، ص۵۰.</ref>{{-}} | چنانکه برخی نوشته‌اند، [[آیه]] تبلیغ در مدینه نازل شده<ref>ابوحیان، تفسیر البحر المحیط، ۱۹۸۳ق، ج۳، ص۵۲۹.</ref> و هدف از نزول آن [[مکلف]] کردن رسول خدا به ابلاغ بی‌واهمه حقایق [[وحی]] به [[اهل کتاب]] بوده است.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۲۲ق، ج۴، جزء ۶، ص۱۹۸؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث، ج۱۲، ص۴۰۱.</ref> به گفته [[محمد بن یوسف ابوحیان |ابوحیان]] پیامی که پیامبر مامور به ابلاغ آن شد، ابلاغ حکم [[سنگسار|رجم]] (سنگسار) و [[قصاص]] بود که [[یهودیت|یهودیان]] و [[مسیحیت|مسیحیان]] این احکام الهی را در [[تورات]] و [[انجیل]] دستخوش تحریف و تغییر کرده بودند.<ref>ابوحیان، تفسیر البحر المحیط، ۱۹۸۳م، ج۳، ص۵۲۹.</ref> استدلال وی آن است که سخن در قبل و بعد از این آیه نیز درباره اهل کتاب است و موضوع آیه نباید با موضوع آیات قبل و بعد از خود بیگانه باشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث، ج۱۲، ص۵۰.</ref>{{-}} | ||
'''نقد'''{{-}} | '''نقد'''{{-}} | ||
بنابر منابع تاریخی، پس از جنگ‌های مسلمانان و یهودیان، از جمله [[غزوه بنی قریظه]] و [[غزوه خیبر]]، قدرت و شوکت یهودیان در هم شکست و با تصرف پایگاه‌های آنان و تبعید شماری از آنان به خارج از مدینه، نفوذ آنان از بین رفت.<ref>احزاب:۲۶ـ۲۷؛ حشر:۲ـ۴.</ref> مسیحیان هم در [[عربستان]]، به ویژه در مدینه، فاقد قدرت بوده و تنها مقابله مسلمانان با آنان در | بنابر منابع تاریخی، پس از جنگ‌های مسلمانان و یهودیان، از جمله [[غزوه بنی قریظه]] و [[غزوه خیبر]]، قدرت و شوکت یهودیان در هم شکست و با تصرف پایگاه‌های آنان و تبعید شماری از آنان به خارج از مدینه، نفوذ آنان از بین رفت.<ref>احزاب:۲۶ـ۲۷؛ حشر:۲ـ۴.</ref> مسیحیان هم در [[عربستان]]، به ویژه در مدینه، فاقد قدرت بوده و تنها مقابله مسلمانان با آنان در [[مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران|مباهله پیامبر با مسیحیان نجران]] بود<ref>آل عمران:۶۱.</ref> که آن هم به درخواست مسیحیان منتفی شد. | ||
پس با توجه به قدرت پیامبر و مسلمانان در واپسین سال‌های عمر رسول خدا، دلیلی برای نگرانی آن حضرت از [[یهود]] و [[نصارا]] وجود نداشت تا سبب واهمه در ابلاغ حقایق دین به آنان گردد. افزون بر این، [[آیه]] تبلیغ از جهت موضوع، با آیات قبل و بعد از خود بیگانه نیست، زیرا آیات قبل و بعد، در نکوهشِ یهود و نصاراست و چه بسا آنان تصور می‌کرده‌اند که با [[رحلت پیامبر(ص)]]، دوران قدرت مسلمانان سپری می‌شود و بار دیگر زمینه نفوذ و سلطه آنان فراهم می‌گردد، اما آیه تبلیغ که درباره تعیین رهبری [[امت اسلامی]] پس از پیامبر است، بطلان این تصور را آشکار ساخت و این مطلب با «[[آیه اکمال]]» که پس از اعلام [[ولایت امام علی(ع)]] نازل شد، تناسب دارد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۴۶؛ حویزی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۵۸۷-۵۹۰</ref> | پس با توجه به قدرت پیامبر و مسلمانان در واپسین سال‌های عمر رسول خدا، دلیلی برای نگرانی آن حضرت از [[یهود]] و [[نصارا]] وجود نداشت تا سبب واهمه در ابلاغ حقایق دین به آنان گردد. افزون بر این، [[آیه]] تبلیغ از جهت موضوع، با آیات قبل و بعد از خود بیگانه نیست، زیرا آیات قبل و بعد، در نکوهشِ یهود و نصاراست و چه بسا آنان تصور می‌کرده‌اند که با [[رحلت پیامبر(ص)]]، دوران قدرت مسلمانان سپری می‌شود و بار دیگر زمینه نفوذ و سلطه آنان فراهم می‌گردد، اما آیه تبلیغ که درباره تعیین رهبری [[امت اسلامی]] پس از پیامبر است، بطلان این تصور را آشکار ساخت و این مطلب با «[[آیه اکمال]]» که پس از اعلام [[ولایت امام علی(ع)]] نازل شد، تناسب دارد.<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۴۶؛ حویزی، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۵۸۷-۵۹۰</ref> | ||
==== ۳. یادآوری به پیامبر ==== | ====۳. یادآوری به پیامبر==== | ||
[[ابراهیم بن محمد حموئی جوینی]]، از [[محدث|محدثان]] و [[صوفیان]] قرن هفتم و هشتم هجری، بنابر [[حدیث|روایتی]] از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نزول این آیه را برای یادآوری می‌داند. در این روایت، پیامبر در [[معراج|سفر معراج]] و در [[آسمان هفتم]] ندایی می‌شنود كه مى‌گفت [[امام علی علیه‌السلام|على(ع)]] آيت [[خدا]] است و دوست [[ایمان|مؤمنان]]، او را را به مردم معرفى كن. حضرت محمد(ص) پس از بازگشت از معراج، آن ندا را فراموش كرد و آيه تبلیغ براى يادآوريش نازل شد.<ref>حموی جوینی، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | [[ابراهیم بن محمد حموئی جوینی]]، از [[محدث|محدثان]] و [[صوفیان]] قرن هفتم و هشتم هجری، بنابر [[حدیث|روایتی]] از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نزول این آیه را برای یادآوری می‌داند. در این روایت، پیامبر در [[معراج|سفر معراج]] و در [[آسمان هفتم]] ندایی می‌شنود كه مى‌گفت [[امام علی علیه‌السلام|على(ع)]] آيت [[خدا]] است و دوست [[ایمان|مؤمنان]]، او را را به مردم معرفى كن. حضرت محمد(ص) پس از بازگشت از معراج، آن ندا را فراموش كرد و آيه تبلیغ براى يادآوريش نازل شد.<ref>حموی جوینی، فرائد السمطین، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۱۵۸.</ref> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
===نگرانی پیامبر(ص) از ابلاغ=== | ===نگرانی پیامبر(ص) از ابلاغ=== | ||
به سبب حساسیت موضوع، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در ابلاغ پیام نگران بود، اما خداوند با وعده «واللهُ یعْصِمُکَ مِنَ الناس» از او رفع نگرانی کرد.نگرانی پیامبر به جهت ترس از جانش نبوده، اگر هم نگران بوده بدین جهت بوده که مبادا پیش از ابلاغ رسالت او را بکشند ویا نگران این بوده که مردم(منافقان) او را تکذیب کنند و به او [[تهمت]] بزنند و مانع تاثیرتبلیغ دین خدا بشوند.<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۶، ص۴۴، نشر اعلمی بیرت، ۱۳۹۰ق.</ref> با توجه به منتفی بودن نزول آیه درباره مشرکان [[قریش]] و [[اهل کتاب]]، روشن می‌گردد که مصداق «ناس» در آیه تبلیغ، [[نفاق|منافقان]] درون جامعه اسلامی است. <ref>طباطبایی، المیزان، ج۶، ص۴۷</ref> | به سبب حساسیت موضوع، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در ابلاغ پیام نگران بود، اما خداوند با وعده «واللهُ یعْصِمُکَ مِنَ الناس» از او رفع نگرانی کرد.نگرانی پیامبر به جهت ترس از جانش نبوده، اگر هم نگران بوده بدین جهت بوده که مبادا پیش از ابلاغ رسالت او را بکشند ویا نگران این بوده که مردم(منافقان) او را تکذیب کنند و به او [[تهمت]] بزنند و مانع تاثیرتبلیغ دین خدا بشوند.<ref>طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۶، ص۴۴، نشر اعلمی بیرت، ۱۳۹۰ق.</ref> با توجه به منتفی بودن نزول آیه درباره مشرکان [[قریش]] و [[اهل کتاب]]، روشن می‌گردد که مصداق «ناس» در آیه تبلیغ، [[نفاق|منافقان]] درون جامعه اسلامی است. <ref>طباطبایی، المیزان، ج۶، ص۴۷</ref> | ||
پیامبر(ص) در معرفی | پیامبر(ص) در معرفی امام علی به عنوان جانشین خود نگران مخالفت و کارشکنی آنان بود، زیرا: | ||
*منافقان به جانشینی پیامبر به عنوان ریاست بر جامعه طمع داشتند و دستیابی به نعمت‌های دنیا را در تصاحب جانشینی آن حضرت می‌دیدند و جانشین شدن امام علی (ع) آرزوهای آنها را بر باد می‌داد.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۹۷،۹۹.</ref> | *منافقان به جانشینی پیامبر به عنوان ریاست بر جامعه طمع داشتند و دستیابی به نعمت‌های دنیا را در تصاحب جانشینی آن حضرت می‌دیدند و جانشین شدن امام علی (ع) آرزوهای آنها را بر باد می‌داد.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۹۷،۹۹.</ref> | ||
* حضرت علی به عنوان شخصیتی قاطع و انعطاف‌ناپذیر شناخته شده بود.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۸۲-۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۷۶</ref> | *حضرت علی به عنوان شخصیتی قاطع و انعطاف‌ناپذیر شناخته شده بود.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۳۸۲-۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۷۶</ref> | ||
* نومسلمانانی که علی (ع) پیش‌تر در جنگ‌ها بستگانشان را به قتل رسانده بود، کینه او را در دل داشتند.<ref>[https://valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=9152 «ترس پیامبراکرم، از ابلاغ خلافت امیرالمؤمنین(سلام الله علیه)»]، موسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج).</ref> | *نومسلمانانی که علی (ع) پیش‌تر در جنگ‌ها بستگانشان را به قتل رسانده بود، کینه او را در دل داشتند.<ref>[https://valiasr-aj.com/persian/shownews.php?idnews=9152 «ترس پیامبراکرم، از ابلاغ خلافت امیرالمؤمنین(سلام الله علیه)»]، موسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج).</ref> | ||
* علی (ع) به هنگام وفات پیامبر (ص)، ۳۳ ساله بود و پذیرش رهبری او در جامعه‌ای که سن افراد و شیخوخیت ملاک مهمی در تصدی مناصب بود، امر ساده‌ای نبود.<ref>دینوری، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> این امر در [[جنگ تبوک]] که پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) را به جای خود در [[مدینه]] قرار داد یا در واپسین لحظات عمر خود [[اسامة بن زید]] را به فرماندهی منصوب کرد، بروز یافت.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص ۱۸۶.</ref> | *علی (ع) به هنگام وفات پیامبر (ص)، ۳۳ ساله بود و پذیرش رهبری او در جامعه‌ای که سن افراد و شیخوخیت ملاک مهمی در تصدی مناصب بود، امر ساده‌ای نبود.<ref>دینوری، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۳ق، ص۲۹.</ref> این امر در [[جنگ تبوک]] که پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) را به جای خود در [[مدینه]] قرار داد یا در واپسین لحظات عمر خود [[اسامة بن زید]] را به فرماندهی منصوب کرد، بروز یافت.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص ۱۸۶.</ref> | ||
===جمله پایانی آیه=== | ===جمله پایانی آیه=== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[آیه اکمال]] | *[[آیه اکمال]] | ||
* [[آیه سأل سائل|آیه عذاب]] | *[[آیه سأل سائل|آیه عذاب]] | ||
* [[واقعه غدیر]] | *[[واقعه غدیر]] | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آلوسی، محمودبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق. | * آلوسی، محمودبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق. | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/7382 دانشنامه جهان اسلام] | *منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/7382 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101121122529-118.pdf پژوهشی پیرامون آیه تبلیغ] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20101121122529-118.pdf پژوهشی پیرامون آیه تبلیغ] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120327180253-3048-12.pdf بررسی دیدگاه‌های فریقین درباره آیه تبلیغ] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120327180253-3048-12.pdf بررسی دیدگاه‌های فریقین درباره آیه تبلیغ] | ||
{{آیات مشهور قرآن}} | {{آیات مشهور قرآن}} | ||