پرش به محتوا

بحار الانوار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی)
خط ۳۸: خط ۳۸:
بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر [[حدیث|روایت‌های]] منقول از [[امامان شیعه|ائمه شیعه]]، باب‌بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون [[کلام اسلامی|کلامی]]، تاریخی، [[فقه|فقهی]]، [[تفسیر قرآن|تفسیری]]، [[اخلاق]]ی، [[حدیث]]ی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.
بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر [[حدیث|روایت‌های]] منقول از [[امامان شیعه|ائمه شیعه]]، باب‌بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون [[کلام اسلامی|کلامی]]، تاریخی، [[فقه|فقهی]]، [[تفسیر قرآن|تفسیری]]، [[اخلاق]]ی، [[حدیث]]ی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.


جلدهای مختلف این کتاب به صورت متفرقه به فارسی نیز ترجمه و منتشر شده‌اند. معروف‌ترین ترجمه آن کتابی است با نام [[مهدی موعود(عج) (کتاب)|مهدی موعود(عج)]] توسط [[علی دوانی]] که ترجمه جلد ۱۳ از چاپ ۲۵ جلدی است و به موضوع [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] اختصاص دارد.
جلدهای مختلف این کتاب به صورت متفرقه به فارسی نیز ترجمه و منتشر شده‌اند. معروف‌ترین ترجمه آن کتابی است با نام مهدی موعود(عج) توسط [[علی دوانی]] که ترجمه جلد ۱۳ از چاپ ۲۵ جلدی است و به موضوع [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] اختصاص دارد.


[[نرم افزار موضوعی بحارالانوار]] با هدف دستیابی راحت‌تر محققان به مطالب این کتاب تولید و منتشر شده است.
نرم افزار موضوعی بحارالانوار با هدف دستیابی راحت‌تر محققان به مطالب این کتاب تولید و منتشر شده است.


== درباره مؤلف ==
== درباره مؤلف ==
خط ۶۰: خط ۶۰:
[[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] برای تألیف این کتاب، بسیاری از شاگردانش را به شهرها و کشورهای مختلف فرستاد تا کتب و نسخه‌های موجود روایی را پیدا کنند.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۵۹ش، ج۳، ص۱۴۷.</ref> برای مثال او گزارش داده حتی برای به دست آوردن کتاب ''مدینة العلم'' [[شیخ صدوق]] که تصور می‌شد در [[یمن]] وجود دارد، گروهی را با هدایای فراوان به سوی حاکم آنجا فرستاد تا کتاب را به دست آورد.<ref>امین‌، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۸۳.</ref>
[[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] برای تألیف این کتاب، بسیاری از شاگردانش را به شهرها و کشورهای مختلف فرستاد تا کتب و نسخه‌های موجود روایی را پیدا کنند.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۵۹ش، ج۳، ص۱۴۷.</ref> برای مثال او گزارش داده حتی برای به دست آوردن کتاب ''مدینة العلم'' [[شیخ صدوق]] که تصور می‌شد در [[یمن]] وجود دارد، گروهی را با هدایای فراوان به سوی حاکم آنجا فرستاد تا کتاب را به دست آورد.<ref>امین‌، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۸۳.</ref>


در تألیف بحار، بعضی از شاگردان مجلسی شامل [[عبدالله بن عیسی افندی|میرزا عبدالله افندی]]، [[میر محمدصالح خاتون‌آبادی|میر محمدصالح خاتون آبادی]]، [[ملا عبدالله بن نورالدین بحرینی]]، [[سید نعمت‌الله جزایری|سید نعمت الله جزایری]] و [[آمنه بیگم مجلسی|آمنه خاتون]] خواهر علامه مجلسی با او همکاری کردند.<ref>مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۶.</ref>
در تألیف بحار، بعضی از شاگردان مجلسی شامل [[عبدالله بن عیسی افندی]]، [[میر محمدصالح خاتون‌آبادی]]، [[ملا عبدالله بن نورالدین بحرینی]]، [[سید نعمت‌الله جزایری]] و [[آمنه بیگم مجلسی]] خواهر علامه مجلسی با او همکاری کردند.<ref>مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۶.</ref>


مجلسی بر همه مراحل کار تسلط کامل داشت و شاگردانش فقط به جمع‌آوری و نگارش آیات و احادیث، ذیل عنوان‌های طراحی شده توسط خود او می‌پرداختند و کلیه گزینش‌ها از متن، سند و نیز تنظیم متن توسط خود او صورت می‌گرفته است.<ref> المعجم المفهرس لالفاظ احایث بحارالانوار، ج۱، ص۷-۸.</ref> با این حال اتمام کامل کتاب به معنای پاک نویسی آن، بعد از وفات مجلسی و توسط شاگردان اوانجام گرفته است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۸۳؛ بحرانی، لؤلؤ البحرین، ص۵۷.</ref>
مجلسی بر همه مراحل کار تسلط کامل داشت و شاگردانش فقط به جمع‌آوری و نگارش آیات و احادیث، ذیل عنوان‌های طراحی شده توسط خود او می‌پرداختند و کلیه گزینش‌ها از متن، سند و نیز تنظیم متن توسط خود او صورت می‌گرفته است.<ref> المعجم المفهرس لالفاظ احایث بحارالانوار، ج۱، ص۷-۸.</ref> با این حال اتمام کامل کتاب به معنای پاک نویسی آن، بعد از وفات مجلسی و توسط شاگردان اوانجام گرفته است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۸۳؛ بحرانی، لؤلؤ البحرین، ص۵۷.</ref>
خط ۷۲: خط ۷۲:
گفته شده بحارالانوار به عنوان دائرة المعارف بزرگ احادیث شیعه لقب گرفته است.<ref>مطیع، «بحارالانوار»، ص۳۷۰.</ref>
گفته شده بحارالانوار به عنوان دائرة المعارف بزرگ احادیث شیعه لقب گرفته است.<ref>مطیع، «بحارالانوار»، ص۳۷۰.</ref>


[[آقابزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] می‌گوید: «بحارالانوار، کتاب جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است. زیرا علاوه بر جمع‌آوری اخبار، شامل تحقیق و بیان و شرح روایات است.»<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۱۶.</ref> همچنین می‌گوید: «بحارالانوار، مصدر و منبع علمی برای هر فردی است که به دنبال علوم آل محمد(ص) است. زیرا که اکثر منابع بحارالانوار از کتاب‌های معتمد و معتبری بوده که تعدادشان کم و دسترسی به آنها بر همگان امکان نداشته است تا آنجا که استاد ما علامه نوری که دارای کتابخانه وسیع و نفیسی بود، در تألیف مستدرک وسائل الشیعه نتوانست برخی احادیث را از منبع اصلی نقل کند و به‌ناچار آنها را به واسطه کتاب بحارالانوار نقل کرده است.  جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است. زیرا علاوه بر جمع‌آوری اخبار، شامل تحقیق و بیان و شرح روایات است.»<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۲۶.</ref>
[[آقابزرگ تهرانی]] می‌گوید: «بحارالانوار، کتاب جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است. زیرا علاوه بر جمع‌آوری اخبار، شامل تحقیق و بیان و شرح روایات است.»<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۱۶.</ref> همچنین می‌گوید: «بحارالانوار، مصدر و منبع علمی برای هر فردی است که به دنبال علوم آل محمد(ص) است. زیرا که اکثر منابع بحارالانوار از کتاب‌های معتمد و معتبری بوده که تعدادشان کم و دسترسی به آنها بر همگان امکان نداشته است تا آنجا که استاد ما علامه نوری که دارای کتابخانه وسیع و نفیسی بود، در تألیف مستدرک وسائل الشیعه نتوانست برخی احادیث را از منبع اصلی نقل کند و به‌ناچار آنها را به واسطه کتاب بحارالانوار نقل کرده است.  جامع حدیثی است که مانند آن نه قبلش و نه بعدش تألیف نشده است. زیرا علاوه بر جمع‌آوری اخبار، شامل تحقیق و بیان و شرح روایات است.»<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۳۸۹ق، ج۳، ص۲۶.</ref>


[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] می‌نویسد: «بحارالانوار اثر عالم و محدث بزرگ [[محمدباقر مجلسی]] است که تقریباً در برگیرنده ۴۰۰ کتاب و رساله است؛ بحارالانوار خود یک کتابخانه است و مصنف آن هنگامی که دید بسیاری از کتب حدیثی به واسطه کوچکی حجم و گذشت زمان در معرض نابودی و تلف شدن هستند، در صددتألیف آن بر آمد.»<ref>امام خمینی، کشف الاسرار، قم، ص۳۱۹.</ref>
[[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] می‌نویسد: «بحارالانوار اثر عالم و [[محدث]] بزرگ [[محمدباقر مجلسی]] است که تقریباً در برگیرنده ۴۰۰ کتاب و رساله است؛ بحارالانوار خود یک کتابخانه است و مصنف آن هنگامی که دید بسیاری از کتب حدیثی به واسطه کوچکی حجم و گذشت زمان در معرض نابودی و تلف شدن هستند، در صددتألیف آن بر آمد.»<ref>امام خمینی، کشف الاسرار، قم، ص۳۱۹.</ref>


نکتۀ قابل توجه در تألیف بحار آن است که استفاده محدود مؤلف از [[کتب اربعه]] باعث شده اهمیت کتاب او از لحاظ [[فقه|فقهی]] کم شده و به رغم اینکه در دیگر زمینه‌ها سیطره کامل و بسیار واضحی در حوزۀ فرهنگ تشیع پس از خود پیدا کرده، در مباحث فقهی، از مراجع متداول محسوب نشود.<ref>مطیع، «بحارالانوار»، ص۳۷۲.</ref>
نکتۀ قابل توجه در تألیف بحار آن است که استفاده محدود مؤلف از [[کتب اربعه]] باعث شده اهمیت کتاب او از لحاظ [[فقه|فقهی]] کم شده و به رغم اینکه در دیگر زمینه‌ها سیطره کامل و بسیار واضحی در حوزۀ فرهنگ تشیع پس از خود پیدا کرده، در مباحث فقهی، از مراجع متداول محسوب نشود.<ref>مطیع، «بحارالانوار»، ص۳۷۲.</ref>
خط ۹۱: خط ۹۱:
# (ج۱ و ۲) کتاب العقل و الجهل؛ کتاب [[عقل]] و جهل، فضیلت علم و علما و طبقات آن‌ها، حجیت اخبار و نکوهش [[قیاس]] با مقدمه مفصل درباره مصادر کتاب و توفیق مصادر ومطالب سودمند در ۴۰ باب.
# (ج۱ و ۲) کتاب العقل و الجهل؛ کتاب [[عقل]] و جهل، فضیلت علم و علما و طبقات آن‌ها، حجیت اخبار و نکوهش [[قیاس]] با مقدمه مفصل درباره مصادر کتاب و توفیق مصادر ومطالب سودمند در ۴۰ باب.
# (ج ۳ و ۴) کتاب التوحید و الصفات و الاسماء الحسنی؛ شامل کتاب [[توحید]] و [[اسما و صفات|صفات خداوند و اسماء حسنای ذات الهی]]، [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضل]]، [[الاهليلجة (کتاب)|رساله اهلیلجه]] مشتمل بر ۳۱ باب.
# (ج ۳ و ۴) کتاب التوحید و الصفات و الاسماء الحسنی؛ شامل کتاب [[توحید]] و [[اسما و صفات|صفات خداوند و اسماء حسنای ذات الهی]]، [[توحید مفضل (کتاب)|توحید مفضل]]، [[الاهليلجة (کتاب)|رساله اهلیلجه]] مشتمل بر ۳۱ باب.
# (ج ۵ تا ۸) کتاب العدل و المشیة و الارادة و [[قضا و قدر|القضاء و القدر]]؛ شامل کتاب [[عدل الهی|عدل]]، مشیت، اراده، [[قضا و قدر|قضا، قدر،]] هدایت، ضلالت، امتحان، طینت، میثاق، [[توبه]]، علل احکام، مقدمات مرگ و مؤخرات آن در ۵۹ باب.
# (ج ۵ تا ۸) کتاب العدل و المشیة و الارادة و [[قضا و قدر|القضاء و القدر]]؛ شامل کتاب [[عدل الهی|عدل]]، مشیت، اراده، [[قضا و قدر]] هدایت، ضلالت، امتحان، طینت، میثاق، [[توبه]]، علل احکام، مقدمات مرگ و مؤخرات آن در ۵۹ باب.
# (ج ۹ و ۱۰) کتاب الاحتجاجات و المناظرات؛ احتجاجات و مناظرات در ۸۳ باب.
# (ج ۹ و ۱۰) کتاب الاحتجاجات و المناظرات؛ احتجاجات و مناظرات در ۸۳ باب.
# (ج ۱۱ تا ۱۴) کتاب فی احوال الانبیاء و قصصهم؛ احوال پیامبران و سرگذشت آنها در ۸۲ باب.
# (ج ۱۱ تا ۱۴) کتاب فی احوال الانبیاء و قصصهم؛ احوال پیامبران و سرگذشت آنها در ۸۲ باب.
# (ج ۱۵ تا ۲۲) کتاب فی احوال نبینا الاکرم(ص) و احوال جملة من آبائه؛ شامل احوال [[پیامبران|پیغمبر اکرم]](ص) و جمعی از پدران آن حضرت، شرح حقیقت [[معجزه]] و چگونگی اعجاز قرآن، شرح حال [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[عمار]]، [[مقداد]] و برخی دیگر از بزرگان در ۷۲ باب.
# (ج ۱۵ تا ۲۲) کتاب فی احوال نبینا الاکرم(ص) و احوال جملة من آبائه؛ شامل احوال [[پیامبران]] و جمعی از پدران آن حضرت، شرح حقیقت [[معجزه]] و چگونگی اعجاز قرآن، شرح حال [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[عمار]]، [[مقداد]] و برخی دیگر از بزرگان در ۷۲ باب.
# (ج ۲۳ تا ۲۷) کتاب فی مشترکات احوال الائمۀ(ع)؛ در مشترکات احوالات ائمه(ع) و شرایط [[امامت]] و چگونگی ولایت آن‌ها و شئون غریبه و برتری آن‌ها نسبت به پیامبران پیشین، ثواب دوستی آن‌ها و فضیلت ذریه آنان و پاره‌ای از مناظرات علماء در ۱۵۰ باب.
# (ج ۲۳ تا ۲۷) کتاب فی مشترکات احوال الائمۀ(ع)؛ در مشترکات احوالات ائمه(ع) و شرایط [[امامت]] و چگونگی ولایت آن‌ها و شئون غریبه و برتری آن‌ها نسبت به پیامبران پیشین، ثواب دوستی آن‌ها و فضیلت ذریه آنان و پاره‌ای از مناظرات علماء در ۱۵۰ باب.
# (ج ۲۸ تا ۳۴) کتاب فی الفتن بعد النبی(ص)؛ فتنه‌هایی که بعد از پیامبر(ص) روی داد، سیرت خلفا و آن چه در روزگار آن‌ها اتفاق افتاد، [[جنگ جمل]]، [[جنگ صفین]]، [[جنگ نهروان]]، غارتگری [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] از اطراف [[عراق]]، احوال بعضی از اصحاب امیرالمؤمنین(ع)، شرح قسمتی از اشعار منسوب به ایشان و شرح برخی از نامه‌های آن امام(ع) در ۶۲ باب.
# (ج ۲۸ تا ۳۴) کتاب فی الفتن بعد النبی(ص)؛ فتنه‌هایی که بعد از پیامبر(ص) روی داد، سیرت خلفا و آن چه در روزگار آن‌ها اتفاق افتاد، [[جنگ جمل]]، [[جنگ صفین]]، [[جنگ نهروان]]، غارتگری [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] از اطراف [[عراق]]، احوال بعضی از اصحاب امیرالمؤمنین(ع)، شرح قسمتی از اشعار منسوب به ایشان و شرح برخی از نامه‌های آن امام(ع) در ۶۲ باب.
# (ج ۳۵ تا ۴۲) کتاب فی احوال امیرالمؤمنین(ع) من ولادته الی شهادته؛ احوال [[امام علی علیه‌السلام|امیر مؤمنان]](ع) از ولادت تا شهادت، سرگذشت [[ابوطالب]] پدر علی(ع) و ایمان او و گروهی از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و روایات وارده در [[امامت]] ائمه(ع) در ۱۲۸ باب.
# (ج ۳۵ تا ۴۲) کتاب فی احوال امیرالمؤمنین(ع) من ولادته الی شهادته؛ احوال [[امام علی علیه‌السلام|امیر مؤمنان]] از ولادت تا شهادت، سرگذشت [[ابوطالب]] پدر علی(ع) و [[ایمان ابوطالب|ایمان او]] و گروهی از [[فهرست اصحاب امام علی(ع)|اصحاب امیرالمؤمنین(ع)]] و روایات وارده در [[امامت]] ائمه(ع) در ۱۲۸ باب.
# (ج ۴۳ تا ۴۵) کتاب فی احوال سیدة النساء(س) و الامامین الهمامین الحسن المجتبی(ع) و ابی عبدالله الحسین(ع)؛ احوال [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] و [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، خروج [[مختار بن ابی‌عبید ثقفی|مختار ثقفی]] و خونخواهی از [[شهدای کربلا|قتله کربلا]] در ۵۰ باب
# (ج ۴۳ تا ۴۵) کتاب فی احوال سیدة النساء(س) و الامامین الهمامین الحسن المجتبی(ع) و ابی عبدالله الحسین(ع)؛ احوال [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] و [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، خروج [[مختار بن ابی‌عبید ثقفی|مختار ثقفی]] و خونخواهی از [[شهدای کربلا|قتله کربلا]] در ۵۰ باب
# (ج ۴۶ تا ۴۸) کتاب فی احوال الائمة الاربعة بعد الحسین(ع)؛ احوال ائمه چهارگانه بعد از امام حسین یعنی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام زین العابدین(ع)]]، [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام محمد باقر(ع)]]، [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] و جماعتی از اصحاب و فرزندان آن‌ها در ۴۶ باب.
# (ج ۴۶ تا ۴۸) کتاب فی احوال الائمة الاربعة بعد الحسین(ع)؛ احوال ائمه چهارگانه بعد از امام حسین یعنی [[امام سجاد علیه‌السلام|امام زین العابدین(ع)]]، [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام محمد باقر(ع)]]، [[امام صادق علیه‌السلام|امام جعفر صادق(ع)]]، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام موسی کاظم(ع)]] و جماعتی از اصحاب و فرزندان آن‌ها در ۴۶ باب.
confirmed، templateeditor
۱۲٬۳۸۳

ویرایش