کتب اربعه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:كتب اربعه شیعه.jpg|300px|بندانگشتی|کتب اربعه]]

نخستین بار [[شهید ثانی]] در یک [[اجازه روایت]] از اصطلاح کتب اربعه برای اشاره به این چهار کتاب استفاده کرد. پس از آن این اصطلاح در متون [[فقه|فقهی]] به کار رفت و به تدریج رواج یافت. برخی از [[اخباریان]] همه احادیث کتب اربعه را معتبر می‌دانند؛ اما بسیاری از عالمان شیعه، فقط [[حدیث متواتر|احادیث مُتواتِر]] یا آن‌هایی که دارای سند معتبری باشند را معتبر دانسته‌اند.   

حدودا سه دهه بعد از این تاریخ، [[مقدس اردبیلی|محقق اردبیلی]] این اصطلاح را در کتاب فقهی خود، [[مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان (کتاب)|مجمع الفائده و البرهان]] که آغاز نگارش آن سال ۹۷۷ق و پایان آن ۹۸۵ق بود به کار برد و بدین ترتیب این اصطلاح از فضای حدیثی به کتب فقهی نیز راه یافت. پس از آن به ترتیب در کتاب‌های [[زبدة البیان فی براهین احکام القرآن (کتاب)|زُبدة البیان]] (نوشته‌شده در ۹۸۹ق)، [[منتقی الجمان (کتاب)|مُنتَقَی الجُمان]] (نوشته‌شده در ۱۰۰۶ق) و [[الوافیه فی اصول الفقه (کتاب)|الوافیه]] (نوشته‌شده در ۱۰۵۹ق) به کار رفت.<ref> باقری، «چهار کتاب حدیثی امامیه و رواج اصطلاح «الکتب الأربعة»: نقدی بر دیدگاه اندرو نیومن».</ref>

فقهای شیعه، اعتبار کلی کتب اربعه را پذیرفته‌اند. [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] بعید ندانسته که باور به اعتبار کتب معروف از جمله این کتاب‌ها، از [[ضروری مذهب|ضروریات مذهب]] باشد.<ref>نگاه کنید به انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> با این حال در میان عالمان شیعه، دربارهٔ قطعیت یا عدم قطعیت صدور و پس از آن دربارهٔ اعتبار و صحت تمام روایات اختلاف است. در این باره می‌توان به سه دیدگاه اشاره کرد:

{{اصلی|کافی}}

کافی را [[محمد بن یعقوب کلینی|ابوجعفر کلینی]] (درگذشت ۳۲۹ق) در زمان [[غیبت صغرا]] نوشته است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ۹۶.</ref> کتاب شامل حدود ۱۶۰۰۰ [[حدیث]] است و سه بخش کلی دارد: اصول، فروع و روضه.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ۹۶و۹۷.</ref> [[اصول کافی]] احادیث [[عقاید|عقیدتی]] را دربر می‌گیرد، [[فروع کافی]] به روایات [[فقه|فقهی]] می‌پردازد، [[روضه کافی]] هم شامل مجموعه‌ای از احادیث متفرقه است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ۹۶و۹۷.</ref>

{{اصلی|من لایحضره الفقیه}}

این کتاب نوشته [[شیخ صدوق]] (درگذشت ۳۸۱ق) است. حدود ۶۰۰۰ حدیث را شامل می‌شود که موضوع آنها مباحث [[فقه|فقهی]] و [[احکام عملی]] است. شیخ صدوق در این کتاب، احادیثی را آورده که صحیح می‌دانسته و خود بر اساس آنها [[فتوا]] می‌داده است.<ref>نگاه کنید به مدیرشانه‌چی، تاریخ حدیث، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۰و۱۳۵.</ref>

{{اصلی|تهذیب الاحکام}}

تهذیب الاحکام نوشته [[شیخ طوسی]] (درگذشت ۴۶۰ق) است. این کتاب  ۳۹۳ بخش و ۱۳۵۹۰ حدیث دارد و موضوع آن فقه است. شیخ طوسی این کتاب را در شرح و توضیح ''[[المقنعة (کتاب)|المقنعه]]'' اثر [[شیخ مفید]] و به دستور وی نگاشته است.<ref>نگاه کنید به مدیرشانه‌چی، تاریخ حدیث، ۱۳۷۷ش، ص۱۳۸و۱۴۰.</ref>

{{اصلی|الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار}}

[[شیخ طوسی]] این کتاب را پس از [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]] و به تقاضای برخی از شاگردانش نوشته است. او در این کتاب تنها [[حدیث|روایات]] متعارض در مباحث گوناگون [[فقه|فقهی]] را جمع کرده است. به این جهت، کتاب شامل همه مباحث فقهی نیست.<ref>نگاه کنید به مدیرشانه‌چی، تاریخ حدیث، ۱۳۷۷ش، ص۱۴۸و۱۵۰.</ref>

*[[صحاح سته]]

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للادراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق/۱۹۹۵م.

{{پایان}}

{{علوم حدیث}}

{{شیخ طوسی}}