تبری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تبرّی'''، یا '''برائت''' یکی از [[فروع دین]] [[اسلام]] به معنای دوری جستن از دشمنان [[خدا]] و دشمنان اولیای دین، اصطلاحی [[کلام|کلامی]] و از آموزه‌های اعتقادی و رفتاری [[دین|دینی]]. اصل تبرّی در کنار [[تولی|تولّی]]، جایگاه ویژه و بار معنایی خاصی در مذهب [[شیعه]] دارد و یکی از آموزه‌های اساسی پیروان این مذهب به شمار می‌آید.  

در قرآن، علاوه بر اینکه یک سوره با برائتِ خدا و [[پیامبر(ص)|پیامبرش]] از مشرکان آغاز شده و ازین‌رو «برائت» نام گرفته است، در بیست سوره (مجموعاً در ۲۷ آیه)، واژه برائت و مشتقات آن، سی بار آمده است،<ref>مصطفوی، التحقیق، ذیل «برء».</ref> از آن جمله است: تبرّی از [[شرک]]<ref> انعام: ۱۹، ۷۸.</ref> و همچنین اظهار برائت پیامبر اکرم(ص) از مخالفان خود و بری بودن مخالفان ایشان از آن حضرت.<ref>یونس: ۴۱؛ شعرا: ۲۱۶.</ref> قرآن برائت و تبرّی را تقریبا به معنای لغوی به کار برده و اصل مشترک در آن، مفارقت کردن از دشمنان خدا و خروج از عهد و پیمان مشرکان و کفار و منقطع شدن و گسستن از پیروان باطل است.<ref>طبرسی، مجمع‌البيان، ج ۵، ص۳۴؛ عبدالباقی، المعجم المفهرس.</ref>

در احادیثی از پیامبر اکرم(ص) نیز بر اهمیت تبرّی تأکید شده و ایشان برائت (البغضُ فی اللّه)  

را یکی از مهمترین و استوارترین رشته‌های ایمان (مِنْ اَوْثقِ عُری الایمان) ذکر کرده‌اند<ref>متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱، ص۲۵۷؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۶۶، ص۲۴۲.</ref> امام صادق(ع) به وجوب برائت از مخالفان دین خدا و دوستانِ دشمنان خدا و دشمنانِ دوستان خدا تصریح کرده‌اند<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۸۶.</ref>

فرقه‌ها و مذاهب اسلامی، با توجه به تأکید قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم(ص)، معتقد به تبرّی بوده و اختلافی در مفهوم کلی قرآنی و ضرورت و اهمیت آن ندارند، ولی در خصوص مصداق دشمنی خدا و نیز معیار خروج از دین اختلافاتی پیدا کرده‌اند. تا جایی که برخی از گروه‌های اسلامی، برخی دیگر از مسلمانان مانند[[امامیه]] و [[زیدیه]] را تکفیر کرده‌اند و از ایشان تبرّی می‌جستند.<ref>بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۱۶، ۲۷۸، ۲۸۱.</ref>  

در کنار این عناوین کلی، [[امامان شیعه]] مصادیق مشمول حکم تبری را برشمرده‌اند: کسانی که به عترت پیامبر(ص) ظلم کردند و حرمت ایشان را شکستند، سنّت رسول خدا را تغییر دادند، برگزیدگان اصحاب پیامبر(ص) را تبعید نمودند، اموال فقرا را بین ثروتمندان تقسیم کردند، [[ناکثین]] (پیمان شکنان جمل)، [[قاسطین]] ([[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و طرفدارانش)، [[مارقین]] ([[خوارج]])، تمام پیشوایان گمراهی و رهبران ستمکار، قاتل حضرت علی و همه قاتلان [[امامان شیعه|ائمه]] و [[اهل‌بیت(ع)|اهل بیت(ع)]]<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج ۲، ص۶۰۷-۶۰۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰، ص۳۵۸، ج ۶۵، ص۲۶۳.</ref> دشمنان اهل بیت(ع)، امام صادق(ع) در روایتی مدعی ولایت (در صورتی که از دشمنان اهلبیت بیزاری نجوید) را دروغگو خوانده است. <ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۸.  

</ref> مخالفان دین خدا، [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی فرمود: هر کس با دین خدا مخالفت کند و با دشمنان خدا دوستی وبا دوستانش دشمنی کند بیزاری از او واجب است  هر کس که باشد و از هر قبیله‌ای که باشد. <ref>صدوق، الاعتقادات،۱۴۱۴ق، ص۱۱۱.</ref>

هر چند این دو مطلب به عنوان دو واجب از فروع دین به صورت مستقل مطرح شده اند. <ref>[https://lms.motahari.ir/book-page/20/آشنایی%20با%20قرآن،%20ج%203?page=75 مطهری، آشنایی با قرآن، ج۳، ص۷۴]</ref> ولی با توجه به رابطه‌ای که میانشان برقرار است در روایات، بر همراهی [[تولی]] با [[تبری]] تاکید شده است و در

روایات متعددی در کنار هم ذکر شده و هر دو با هم نشانه پیروی و محبت و دوستی [[اهل‌البیت علیهم‌السلام|اهل بیت (ع)]] معرفی شده‌اند. در برخی [[حدیث|روایات]] ادعا کننده ولایت بدون تبرّی دروغگو خوانده شده و در برخی، ولایت و برائت با هم نشانه کمال دین؛ و در برخی دوستی و دشمنی در راه خدا و دوستی با دوستان خداوند و دشمنی با دشمنانش از محکم‌ترین دستگیره‌های ایمان دانسته شده است. <ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۵۷.</ref>[[مرتضی مطهری|مطهری]] متفکر و دانشمند شیعی در توضیح این دو فرع از فروع دین و بیان رابطه میان آن دو می‌گوید: [[شیعه]] معتقد است که فروع دین ده تاست و نهم و دهم را [[تولی|تَولّی]] و تَبرّی می‌شمارد و معنی آن این است که هرکس باید به ولایت [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‏طالب]] علیه السلام معتقد باشد ولی همین مقدار کافی نیست و در همان حال بایستی یک حالت منفی نیز داشته باشد، یعنی آنچه را که ضد علی و راه اوست نفی و انکار کند چنان‌چه در توحید هم تنها ایمان به [[الله]] کافی نیست بلکه بایستی نفی [[طاغوت]] در کنار آن قرار بگیرد.<ref>[https://lms.motahari.ir/book-page/19/آشنایی%20با%20قرآن،%20ج%202?page=77 مطهری، آشنایی با قرآن، ج۲، ص۷۷]</ref> {{یاد| آیه ۲۵۶ [[سوره بقره]] به این مطلب تصریح کرده است: «فَمَنْ یکفُرْ بِالطّاغوتِ وَ یؤْمِنْ بِاللهِ فَقَدِ اسْتَمْسَک بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی‏ لَا انْفِصَامَ لَهَا» پس هر كس به طاغوت كفر ورزد، و به خدا ايمان آورد، به يقين، به دستاويزى استوار، كه آن را گسستن نيست، چنگ زده است.}}