شعب ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شِعْب ابی‌طالب'''، درّه‌ای میان دو [[کوه ابوقبیس]] و [[کوه خندمه|خندمه]] در [[مکه]] است.  

در سال هفتم [[بعثت]]، [[رسول خدا(ص)]]، [[بنی‌هاشم]] و مسلمانان به سبب آزارهای [[شرک|مشرکان]] مکه به شعب پناه جستند و سه سال در محاصره اقتصادی و اجتماعی در این مکان به سر بردند. [[امام علی(ع)]] در نامه‌ای به [[معاویه]] به دشمنی [[قریش]] و محاصرۀ ۳ ساله شعب ابی‌طالب اشاره کرده است.

این منطقه ملک [[عبدالمطلب]] بوده است. خانه متعلق به [[خدیجه]] که [[پیامبر اکرم(ص)]] با او در آن زندگی می‌کرده و همه فرزندانشان در آنجا به دنیا آمد، در این محله واقع بوده است.

این شعب که در قسمت شرق [[کعبه]]، و پس از [[مسعی|مَسعیٰ]] قرار گرفته، به دلیل نزدیکی به [[کعبه]] بهترین نقطه مکه بوده است. به علت تولد پیامبر(ص) در این منطقه آن را "شعب مولد" نیز نامیده‌اند. [[فاطمه زهرا(س)]] نیز در این شعب به دنیا آمده‌ است. امروزه تنها بخشی از محلۀ شعب ابی‌طالب به نام [[سوق اللیل]] باقی مانده و سایر قسمت‌های آن در توسعه‌های مختلف در داخل [[مسجد الحرام]] قرار گرفته است.

==مفهوم و نام‌ها==

شعب به‌معنای شکاف میان دو کوه،<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۴۹.</ref> دره، راهی در کوه<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۹۰.</ref>و به محدودۀ قرار گرفته میان دو کوه نزدیک به هم گویند.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۹</ref> این شعب در اختیار خاندان [[بنی هاشم]] بوده و در دوره‌های مختلف به نام‌های متفاوتی چون شعب بنی‌هاشم، شعب ابی‌طالب، شعب علی بن ابی طالب و شعب ابی یوسف<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۳۴۷</ref> نامیده شده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴؛ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۹</ref>

این شعب در نزدیکی [[مسجد الحرام]] پشت [[کوه صفا]] و [[کوه مروه|مروه]] و در دهانه و فاصله [[کوه ابوقبیس]] و [[کوه خندمه]] قرار داشته است.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۳۵۲.</ref> زمانی که فرد از [[مسجد الحرام]] خارج می‌شود و از [[باب العباس]]، [[باب علی]] یا [[باب السلام]] بیرون می‌آید و از [[مسعی|مَسعیٰ]] هم عبور می‌کند، به فضای بازی می‎رسد که در پایین کوه ابوقبیس قرار دارد. این منطقه جایی است که پیش‌تر شعب ابی‌طالب در آن قرار داشت. در حال حاضر فقط بخشی از محلۀ شعب ابی طالب باقی مانده که نام آن [[سوق اللیل]] و بر فراز کوه است محلۀ سوق اللیل خانه‌هایی را که روی کوه، مقابل [[مسعی]] ساخته‌اند را دربرمی‌گیرد؛ و بیشتر خانه‌ها و اماکن تاریخی موجود در شعب در توسعه‌های مختلف مسجد الحرام، در مسجد قرار گرفته و امروزه سنگ‌فرش شده و استراحتگاه حجاج در زمان [[حج]] است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۱</ref>

برخی به غلط [[قبرستان حجون|قبرستان حُجون]] را که [[ابوطالب]] در آنجا [[دفن|مدفون]] است، شعب ابوطالب پنداشته‌اند؛ در صورتی که آنجا از پیش قبرستان [[مکه]] و جدای از شهر بوده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۵</ref>

==محل زندگی بنی هاشم==

وقتی [[قصی بن کلاب|قُصَی بن کِلاب]] بر [[مکه]] حاکم شد، هر خاندانی از [[قریش]] را در جایی از مکه سکونت داد. او وَجه [[کعبه]] (قسمت روبه‌روی درب کعبه) را که دربردارندۀ شعب ابی طالب و به سمت [[معلاة]] مکه بود، برای خاندان خود و فرزندانش [[عبد مناف]] و [[عبدالدار]] برگزید. این شِعب به لحاظ نزدیکی به کعبه، بهترین نقطۀ مکه بود.

زمین شعب متعلق به [[عبدالمطلب]] بود و او نیز در اواخر عمر، آن را میان فرزندان قسمت کرد و [[پیامبر(ص)]] سهم پدرش [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] را سهیم گشت.<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۳۴۷</ref>

شِعب همچنین محل تولد [[رسول خدا(ص)]] بوده<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۳۹</ref> و به همین جهت به "شعب مولد" نیز معروف است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> {{یاد|با اصرار شيخ عباس قطان شهردار وقت مکه و درخواست وی از ملك عبد العزيز قرار شد تا در آنجا کتابخانه ای بنا کنند که امروزه به نام‏ «مكتبة مكة المكرمه‏» شناخته می‌شود. در حال حاضر بر سر در اين مکان تابلوئی با عنوان «مكتبة مكة المكرمه‏» نصب است. https://hajj.ir/fa/50508سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت}} خانۀ [[خدیجه]] و محل زندگی وی با پیامبر(ص) نیز در این منطقه بوده و [[فاطمه زهرا|فاطمه زهرا(س)]] در آنجا زاده شده است.<ref>قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۴</ref> همچنین [[عبدالله بن عباس]] نیز در این شعب متولد شد<ref>نک: اخبار الدولة العباسیة، ۱۳۹۱ق، ص۲۵</ref>و زندگی کرد.

==محاصره بنی هاشم==

مهم‌ترین حادثه‌ای که موجب شهرت شعب ابی‌طالب شده، ماجرای محاصره بنی‌هاشم در این منطقه است. در شب [[اول محرم|۱ محرم]] [[سال هفتم بعثت]]<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۴.</ref>در این شعب [[رسول خدا(ص)]] به همراه [[بنی‌هاشم]] و [[بنی‌عبدالمطلب]] به جز[[ابولهب]] و فرزندانش<ref>مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۴.</ref>در محاصره اقتصادی سایر خاندان‌های [[قریش|قُرَیش]] قرار گرفتند و آن دوران را با مشقت و رنج فراوان سپری کردند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱،ص۱۶۳.</ref> این محاصره با هدف جلوگیری از نفوذ و گسترش اسلام انجام شد. [[اسلام]]‌آوردنِ افرادی مانند [[حمزه]] و تمایل جوانان قریش و آزادی عملی که در کشور [[هجرت به حبشه|حبشه]] نصیب [[مسلمانان]] شده بود، سبب این تصمیم شده بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۶۳؛ شهیدی، تاریخ تحلیلی اسلام، ۱۳۹۰ش، ص۵۳.</ref>