پرش به محتوا

المستدرک علی الصحیحین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان          =المستدرک علی الصحیحین
| عنوان          =المُستَدرَک علَی الصَحِیحَین
| عنوان اصلی      =
| عنوان اصلی      =
| تصویر          =المستدرک علی الصحیحین.jpg
| تصویر          =المستدرک علی الصحیحین.jpg
خط ۱۰: خط ۱۰:
| به تصحیح        =
| به تصحیح        =
| به کوشش        =
| به کوشش        =
| تاریخ نگارش    =
| تاریخ نگارش    = ۳۷۳ق
| تصویرگر        =
| تصویرگر        =
| طراح جلد        =
| طراح جلد        =
| موضوع          = [[حدیث]]
| موضوع          = تکمیل روایات صحیح بخاری و صحیح مسلم به شیوه آنها
| سبک            =روایی
| سبک            =روایی
| زبان            =عربی
| زبان            =عربی
خط ۲۷: خط ۲۷:
| شابک            =
| شابک            =
}}
}}
'''المستدرک علی الصحیحین''' (تألیف: ۳۷۳ق)، تکمله [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] نوشته [[حاکم نیشابوری]].


کتاب المستدرک ۸۸۰۳ [[حدیث]] دارد. حاکم در المستدرک حدود ۲۶۰ [[روایت]] در [[فضایل امام علی (ع)|فضیلت امام علی (ع)]] نقل کرده است. به دلیل نقل روایاتی همچون [[حدیث طیر]] و [[حدیث غدیر]] برخی از [[اصحاب حدیث]] از حاکم و کتاب او انتقاد کرده‌اند.  
'''المستدرک علی الصحیحین''' تکمله [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] است که به درخواست گروهی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] بوسیله [[حاکم نیشابوری]] در سال (۳۷۳ق) نوشته شد که حدود (۸۸۰۳) [[حدیث]] دارد. بیشتر روایاتش فقهی است که از کتاب الایمان شروع و به کتاب الاَهوَال (مربوط به قیامت) ختم می‌شود.
برخی از عالمان [[اهل‌سنت]] به وجود احادیث ضعیف در المستدرک اشاره کرده‌اند. ابن جوزی حدود ۶۰ حدیث از احادیث آن را در کتاب الموضوعات خود آورده است.
 
به ادعای وی فقط روایاتی که بر اساس مبنای بخاری و مسلم صحیح است، آورده شده است و در مورادی احادیثی را که خودش قبول دارد نیز ذکر می‌کند. روایات متعارض را نقل می‌کند و به جمع میان آنها می‌پردازد. گاهی متن روایت را توضیح داده و راوی را توثیق یا تضعیف می‌کند.
 
حاکم در المستدرک حدود ۲۶۰ [[روایت]] همچون [[خطبه غدیر|حدیث غدیر]] و [[حدیث طیر]] را در [[فضایل امام علی (ع)|فضیلت امام علی (ع)]] نقل می‌کند. به همین دلیل برخی از [[اصحاب حدیث]] از حاکم و کتاب او انتقاد کرده‌اند.
 
برخی از عالمان [[اهل‌سنت]] مانند [[محدث ارموی|ارموی]] و [[سیوطی]] کتاب مستدرک حاکم را در رتبه [[صحاح سته|صحاح ستة]] می‌دانند و بعضی دیگر به وجود احادیث ضعیف در المستدرک اشاره کرده‌اند. ابن جوزی حدود ۶۰ حدیث از احادیث آن را در کتاب الموضوعات خود آورده است.
 
کتابهای متعددی درباره [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|مستدرک حاکم]] نگارش شده که بیانگر اهمیت کتاب نزد عالمان اهل سنت است. کتاب بارها تجدید چاپ شده است.
 
== نویسنده==
== نویسنده==
محمد بن عبدالله مشهور به حاکم نیشابوری یا ابن البَیِّع (۳۲۱-۴۰۵ق) از محدثان [[اهل سنت]]. برخی تعداد نوشته‌های او را بیش از ۱۰۰۰ تألیف دانسته‌اند. تاریخ نیشابور، فضایل فاطمة الزهراء، مقتل الحسین، معرفة الحدیث و المستدرک علی الصحیحین از آثار حاکم است. {{مدرک}}برخی کتاب معرفة الحدیث او را نخستین متن مدون در علوم حدیث می‌دانند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۹۱.</ref> حاکم در آثار خود بخشی از [[برتری اهل بیت علیهم السلام|فضایل اهل بیت]] را نقل کرده است. برخی از عالمان اهل سنت او را [[رافضی]] خطاب نموده و به [[شیعه]] منسوب کرده‌اند.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۴۰۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۱۳۱-۱۳۲، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۹.</ref>
محمد بن عبدالله مشهور به حاکم نیشابوری یا ابن البَیِّع (۳۲۱-۴۰۵ق) از محدثان [[اهل سنت]]. برخی تعداد نوشته‌های او را بیش از ۱۰۰۰ تألیف دانسته‌اند. تاریخ نیشابور، فضایل فاطمة الزهراء، مقتل الحسین، معرفة الحدیث و المستدرک علی الصحیحین از آثار حاکم است. {{مدرک}}برخی کتاب معرفة الحدیث او را نخستین متن مدون در علوم حدیث می‌دانند.<ref>پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۹۱.</ref> حاکم در آثار خود بخشی از [[برتری اهل بیت علیهم السلام|فضایل اهل بیت]] را نقل کرده است. برخی از عالمان اهل سنت او را [[رافضی]] خطاب نموده و به [[شیعه]] منسوب کرده‌اند.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۴۰۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۸، ص۱۳۱-۱۳۲، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۹.</ref>
خط ۳۷: خط ۴۴:
مستدرک به معنای تکمله‌زدن و کامل کردن نوشته یا کتاب است. منظور از آن در اصطلاح حدیث کتابی است که به عنوان مُتمِّم و کامل‌کننده کتاب حدیثی نوشته می‌شود و احادیثی را که بر اساس شیوه نویسنده کتاب، می‌بایست در کتاب اول آورده شود، اما در آن نیامده را، گردآوری می‌کند.<ref> نجف‌زاده، دانش حدیث، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۳؛ پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۴.</ref>  
مستدرک به معنای تکمله‌زدن و کامل کردن نوشته یا کتاب است. منظور از آن در اصطلاح حدیث کتابی است که به عنوان مُتمِّم و کامل‌کننده کتاب حدیثی نوشته می‌شود و احادیثی را که بر اساس شیوه نویسنده کتاب، می‌بایست در کتاب اول آورده شود، اما در آن نیامده را، گردآوری می‌کند.<ref> نجف‌زاده، دانش حدیث، ۱۳۷۳ش، ص۲۷۳؛ پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۴.</ref>  


المستدرک علی الصحیحین به ادعای نویسنده آن، احادیثی را که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده‌ و شرط‌های آن دو را داشته، اما در این دو کتاب نیامده‌اند، را گردآورده است. البته حاکم احادیثی را که خود صحیح می‌دانست به آن افزوده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۶۷۲.</ref>حاکم نیشابوری در متن مستدرک از کتاب خود با نام ''المستدرک علی الشیخین'' نام برده است.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۴، ص۴۸۸: بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref> و برخی دیگر نیز از کتاب او با این نام یاد کرده‌اند.<ref> ذهبی سیر اعلام ج۱۷ ص۱۷۵؛ ابن جوزی الموضوعات ج۱ ص ۳۵، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref>
المستدرک علی الصحیحین به ادعای نویسنده آن، احادیثی را که بر اساس شیوه بخاری و مسلم، صحیح بوده و شرط‌های آن دو را داشته، اما در این دو کتاب نیامده‌اند، را گردآورده است. البته حاکم احادیثی را که خود صحیح می‌دانست به آن افزوده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۶۷۲.</ref>حاکم نیشابوری در متن مستدرک از کتاب خود با نام ''المستدرک علی الشیخین'' نام برده است.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۴، ص۴۸۸: بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref> و برخی دیگر نیز از کتاب او با این نام یاد کرده‌اند.<ref> ذهبی سیر اعلام ج۱۷ ص۱۷۵؛ ابن جوزی الموضوعات ج۱ ص ۳۵، بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۸۳.</ref>


== انگیزه تألیف ==
== انگیزه تألیف ==
حاکم نیشابوری نگارش المستدرک را در سال ۳۷۳ق آغاز کرده است. او در مقدمه المستدرک، انگیزه خود را از نگارش آن، درخواست گروهی از اهل سنت مبنی جمع‌آوری احادیثی که بر اساس شیوه [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] و [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]]، صحیح بوده اما در [[صحیحین]] نیامده‌‌اند. معرفی کرده است. او همچنین گفته است گروهی بر ما خرده می‌گیرند که تمام روایات صحیح نزد شما کمتر از ۱۰۰۰۰ حدیث است اما بخاری و مسلم در نگارش کتاب‌های صحیح خود، ادعایی مبنی بر آوردن تمام احادیث صحیح نکرده‌اند.<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ج۱، ص۲-۳.</ref>
حاکم نیشابوری نگارش المستدرک را در سال ۳۷۳ق آغاز کرده است. او در مقدمه المستدرک، انگیزه خود را از نگارش آن، درخواست گروهی از اهل سنت مبنی جمع‌آوری احادیثی که بر اساس شیوه [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] و [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]]، صحیح بوده اما در [[صحیحین]] نیامده‌اند. معرفی کرده است. او همچنین گفته است گروهی بر ما خرده می‌گیرند که تمام روایات صحیح نزد شما کمتر از ۱۰۰۰۰ حدیث است اما بخاری و مسلم در نگارش کتاب‌های صحیح خود، ادعایی مبنی برآوردن تمام احادیث صحیح نکرده‌اند.<ref> حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ج۱، ص۲-۳.</ref>


== شیوه نگارش==
== شیوه نگارش==
خط ۴۸: خط ۵۵:


== محتوا==
== محتوا==
کتاب المستدرک ۸۸۰۳ حدیث، ۵۱ کتاب و ۳۶۴۷ عنوان دارد بیشتر احادیث‌ آن در موضوعات فقهی است. المستدرک با کتاب الایمان شروع می‌شود<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ج۱، ص۳.</ref> و با کتاب الاَهْوال(مربوط به روز قیامت) به پایان می‌رسد.
کتاب المستدرک ۸۸۰۳ حدیث، ۵۱ کتاب و ۳۶۴۷ عنوان دارد بیشتر احادیث آن در موضوعات فقهی است. المستدرک با کتاب الایمان شروع می‌شود<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، بیروت، ج۱، ص۳.</ref> و با کتاب الاَهْوال(مربوط به روز قیامت) به پایان می‌رسد.
نخستین حدیث در کتاب المستدرک  به نقل [[ابوهریره|ابو هریره]] از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] است که فرمود: أَكْمَلَ اَلْمُؤْمِنِينَ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً«كامل‌ترين مؤمنان در ايمان نیک خوترین آنها هستند.» <ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۳۵ق، ج۱، ص۲۱۵.</ref>
نخستین حدیث در کتاب المستدرک  به نقل [[ابوهریره|ابو هریره]] از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] است که فرمود: أَكْمَلَ اَلْمُؤْمِنِينَ إِيمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً«كامل‌ترين مؤمنان در ايمان نیک خوترین آنها هستند.» <ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۳۵ق، ج۱، ص۲۱۵.</ref>
روایت پایانی کتاب  پرسش مردی از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]]  در باره [[آیه ۴۷ سوره حج]] است «وَ إِنَّ يَوْمًا عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»  ابن عباس در پاسخش گفت پس [[آیه ۴ سوره معارج]] که فرمود: «كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ» چه می‌شود؟! او گفت از تو پرسیدم که پاسخم ر ابدهی. ابن عباس گفت دو  روز است که خداوند در [[قرآن]] ذکر کرده و خودش بدان عالم تر از ماست.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۳۵ق، ۸، ص۴۵۵.</ref>
روایت پایانی کتاب  پرسش مردی از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]]  در باره [[آیه ۴۷ سوره حج]] است «وَ إِنَّ يَوْمًا عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»  ابن عباس در پاسخش گفت پس [[آیه ۴ سوره معارج]] که فرمود: «كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ» چه می‌شود؟! او گفت از تو پرسیدم که پاسخم ر ابدهی. ابن عباس گفت دو  روز است که خداوند در [[قرآن]] ذکر کرده و خودش بدان عالم تر از ماست.<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک، ۱۴۳۵ق، ۸، ص۴۵۵.</ref>
confirmed
۲٬۱۳۷

ویرایش