سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سپاه پاسداران انقلاب اسلامی''' نهادی نظامی که به‌منظور حراست از [[انقلاب اسلامی ایران]] و دستاوردهای آن، به‌دستور رسمی [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[۲ اردیبهشت]] [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]] تأسیس شد.

سپاه پاسداران در [[۲۶ شهریور]] [[سال ۱۳۶۴ هجری شمسی|۱۳۶۴ش]] با دستور امام خمینی در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت و سپس در [[سال ۱۳۶۹ هجری شمسی|سال ۱۳۶۹ش]] به‌فرمان [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] رهبر [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] دو نیروی دیگر با نام‌های [[نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|نیروی قدس]] و سازمان مقاومت بسیج به آن اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت. سپاه پاسداران علاوه بر فعالیت‌های نظامی، در عرصه‌هایی مانند اطلاعات، سازندگی و عمرانی و عرصه‌های فرهنگی نیز به فعالیت می‌پردازد.

مطابق اصل ۱۱۰ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی]] عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود. فرماندهی کل سپاه پاسداران هم‌اکنون (۱۴۰۰ش) به‌عهده حسین سلامی است. او در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی است متشکل از ستاد کل، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نیروی زمینی، هوایی، دریایی، مقاومت بسیج و قدس و سازمان‌های وابسته به آن<ref>[https://b2n.ir/w64119 «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»]، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح.</ref> اساسنامه‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۵ شهریور ۱۳۶۱ش در ۴۹ بند و ۱۶ تبصره به تصویب [[مجلس شورای اسلامی]] و تأیید [[شورای نگهبان]] رسید. در این اساسنامه محدوده وظایف و مأموریت‌های این سازمان نظامی تعیین شده است.<ref>[https://b2n.ir/j15667 «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»]، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> بنا بر اصل ۱۵۰ [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی ایران]]، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پا برجا می‌ماند.<ref>[https://b2n.ir/872564 «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref>  

طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/872564 «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»]، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> فرماندهی کل سپاه پاسداران هم‌اکنون (۱۴۰۰ش) به‌عهده حسین سلامی است. سلامی در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/k15033 «سردار سرلشگر حسین سلامی»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref>

[[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]]، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیروی سپاه پاسداران را به طفلی تشبیه کرده که در اوایل انقلاب متولد شده و در بستر انقلاب رشد و نمو یافته است و اکنون از ارکان انقلاب و از عناصر تفکیک‌ناپذیر آن است؛ به‌طوری که اگر نباشد، انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.<ref>نمایندگی ولی فقیه، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، ۱۳۷۱ش، ص۹-۱۱.</ref>

دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای از طرف دونالد ترامپ (رئیس جمهور آمریکا) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه [[نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه قدس]] را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد.<ref>[https://b2n.ir/t71359 «کاخ سفید رسماً سپاه پاسداران را «سازمان تروریستی» اعلام کرد»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالات متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و به پیشنهاد محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه)، فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.<ref>[https://b2n.ir/k50915 «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»]، سایت خبری شفقنا.</ref>

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی است که به‌منظور حراست از انقلاب و دستاوردهای آن، به‌دستور رسمی [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[۲ اردیبهشت]] [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]] تأسیس شد.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> گفته می‌شود در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب و تشکیل کمیته‌های انقلاب،{{یاد|کمیته‌های انقلاب، نخستین نهادهای نظامی پس از پیروزی انقلاب در سال [[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|۱۳۵۷ش]] بود که برای اداره، انتظام، حراست از دستاوردهای انقلاب و حفاظت از جان و مال مردم در [[۲۳ بهمن]] و به‌دستور امام خمینی تأسیس شد و تا سال [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|۱۳۷۰ش]] به فعالیت خود ادامه داد. این نیرو در سال ۱۳۷۰ش با شهربانی و ژاندارمری ادغام شد و نیروی واحدی با نام نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. ([https://b2n.ir/m22466 «حفظ آرمان‌های نهضت اسلامی با تشکیل کمیته‌های انقلاب»]، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.)}} [[دولت موقت ایران|دولت موقت]] موافق استقلال عمل کمیته‌های انقلاب نبود و به فکر ایجاد نیرویی تحت‌عنوان گارد ملی و تحت‌نظر خود افتاد و بر همین اساس، با پیشنهاد [[مهدی بازرگان]] رئیس دولت موقت، حسن لاهوتی{{یاد| حسن لاهوتی (زاده ۱۳۰۶ -۱۳۶۰ در تهران) از مخالفان و زندانیان سیاسی برجسته در دوران حکومت پهلوی بود. وی پس از انقلاب از رشت به مجلس اول راه یافت. قبل از نمایندگی مجلس، او مدتی فرماندهی کمیته‌های انقلاب اسلامی و برای مدتی کوتاه‌تر ریاست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بر عهده داشت. او هم‌چنین نخستین امام جمعه رشت بود.}}حکمی از امام خمینی برای تأسیس این نیرو دریافت می‌کند و ابراهیم یزدی هم از سوی دولت موقت مأمور همکاری با حسن لاهوتی می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/t52802 «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> سرانجام در روز ۲ اسفند ۱۳۵۷ش، ده روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سخنگوی دولت موقت از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داد.<ref>فروغی جهرمی، سپاه در گذر انقلاب (مکتب سپاه)، ۱۳۹۳ش، ص۷۱.</ref>

نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام مستعار «نزسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که به طور رسمی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش به فرماندهی یحیی صفوی آغاز کرده است. لشکر و تیپ‌های این نیرو به موازات ارتش در استان‌های مختلف تشکیل شده است.<ref>[https://b2n.ir/n65603 «نیروی زمینی سپاه»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده محمد پاکپور-هفتمین فرمانده این نیرو-است. پاکپور در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی نیروی زمینی سپاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/z18441 «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»]، سایت خبرگزاری میزان.</ref>

نیروی دریایی سپاه با نام مستعار «ندسا» در سال ۱۳۶۴ش و در اثنای جنگ ایران و عراق فعالیت خود را به فرماندهی حسین علایی آغاز کرده است.<ref>[https://b2n.ir/a83767 «نیروی دریایی سپاه»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> از جمله مأموریت‌های این نیرو، صیانت و دفاع از مرزهای آبی کشور در برابر هجوم بیگانگان است.<ref>[https://b2n.ir/u56418 «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»]، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.</ref> فرماندهی این نیرو به‌عهده علیرضا تنگسیری است. او در ۱ شهریور ۱۳۹۷ش از سوی رهبر ایران به فرماندهی این نیرو منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/p48636 «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»]، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.</ref>

نیروی هوایی سپاه پاسداران فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش آغاز کرد و با افزودن بخش فضایی به بخش هوایی در سال ۱۳۸۸ش، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد.<ref>[https://b2n.ir/t12316 «نیروی هوافضای سپاه»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> این نیرو با نام مستعار «نهسا» علاوه بر عملیات و فعالیت‌های هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز بر عهده دارد.<ref>[https://b2n.ir/t12316 «نیروی هوافضای سپاه»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده امیرعلی حاجی‌زاده است. او در سال ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به این سمت منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/f36936 «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»]، سایت خبرگزاری میزان.</ref>

[[نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|نیروی قدس سپاه پاسداران]] معروف به سپاه قدس با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹ش، به فرماندهی احمد وحیدی و به دستور سید علی خامنه‌ای شکل گرفت.<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.</ref> فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده اسماعیل قاآنی است. او با حکم رهبر ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش پس از [[شهادت]] قاسم سلیمانی، به فرماندهی این نیرو منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/h13999 «فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> برخی از مهمترین فعالیت‌های برون مرزی این نیرو عبارتند از:

*حضور مستشاری و نظامی<ref>بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۰.</ref> در [[بوسنی و هرزگوین]] برای کمک به [[مسلمان|مسلمانان]] این کشور در سال ۱۹۹۲م،<ref>[https://b2n.ir/u41994 «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»]، سایت خبرگزاری مشرق.</ref> حضور در [[افغانستان]] پس از حمله شوروی به این کشور در ۱۹۸۰م،<ref>[https://b2n.ir/p17846 «ایران از کدام گروه‌های مجاهد شیعه و سنی افغانستانی حمایت کرد؟»]، سایت خبرگزاری آنا.</ref> کمک به حزب‌الله لبنان در [[جنگ ۳۳ روزه]] در سال ۲۰۰۶م،<ref>شفیعی، مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، ص۲۴.</ref> و حضور در سوریه و عراق برای نبرد با [[داعش]] و گروه‌های تکفیری.<ref>نجابت، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، ص۱۱۲.</ref>

فعالیت‌های اطلاعاتی سپاه پاسداران در سازمانی با عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» صورت می‌گیرد.<ref>[https://b2n.ir/w76240 «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»]، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.</ref> واحد اطلاعات سپاه پاسداران همزمان با تشکیل این نهاد با عنوان معاونت اطلاعات و تحقیقات سپاه، فعالیت خود را آغاز کرد و وظیفه برخورد با گروهک‌های ضدانقلاب را بر عهده گرفت.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»]، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.</ref> در سال ۱۳۶۳ش و با تشکیل وزارت اطلاعات، نیروهای واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزاتخانه می‌روند و معاونت اطلاعات سپاه کار جمع‌آروی اطلاعات نظامی را بر عهده می‌گیرد و عملاً تبدیل به واحد اطلاعات و عملیات می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»]، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.</ref> در اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی این نیرو علاوه بر مأموریت‌های نظامی، مأموریت‌های امنیتی را تحت‌عنوان «معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه» به عهده می‌گیرد و در سال ۱۳۸۸ش معاونت اطلاعات به سازمان اطلاعات سپاه و به فرماندهی حسین طائب ارتقا می‌یابد.<ref>[https://b2n.ir/q55629 «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»]، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.</ref>

===سازندگی===

فعالیت‌های سازندگی سپاه پاسداران در کشور زیر نظر قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) انجام می‌پذیرد.<ref>[https://b2n.ir/b00602 «قرارگاه خاتم الانبیاء»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) سازمانی شبه‌دولتی، در سال ۱۳۶۸ش توسط محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به منظور مشارکت در امر بازسازی کشور تشکیل شد.<ref>[https://b2n.ir/b00602 «قرارگاه خاتم الانبیاء»]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref> سید حسین هوش‌السادات در ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش به جای سعید محمد به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/e97699 «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»]، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) به‌عنوان سازمانی پروژه‌محور در عرصه‌های عمرانی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، مترو، بناها، آب، راه‌سازی، سدسازی، کشاورزی و مخابرات در داخل کشور در حال فعالیت است.<ref>زارع‌پور و دیگران، «ارائه چارچوب حکمرانی دانش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)»، ص۱۳.</ref>

فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) انجام می‌شود.<ref>[https://b2n.ir/h34187 «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»]، سایت خبرگزاری انصاف.</ref> فرماندهی این قرارگاه به عهده محمدعلی جعفری است.<ref>[https://b2n.ir/r64841 «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.]</ref> جعفری در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.<ref>[https://b2n.ir/r64841 «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.]</ref> بنا به گفته محمدعلی پورمختار (نماینده مجلس در دوره نهم و دهم و نظامی سابق سپاه پاسداران) قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) مستقیم زیر نظر رهبر قرار دارد و با هدف فعالیت در عرصه‌های جنگ فرهنگی و رسانه‌ای، حفظ و ترویج دستاوردهای انقلاب و مبارزه با ولنگاری فرهنگی با روش نرم‌افزاری و رسانه‌ای تشکیل شده است.<ref>[https://b2n.ir/h34187 «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»]، سایت خبرگزاری انصاف.</ref>