Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷
ویرایش
محمد بن علی بن حمزه طوسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Shakeri بدون خلاصۀ ویرایش |
P.motahari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''عمادالدین ابوجعفر محمد بن علی بن حمزه طوسی''' مشهور به '''ابن حمزه طوسی'''، [[ | '''عمادالدین ابوجعفر محمد بن علی بن حمزه طوسی''' مشهور به '''ابن حمزه طوسی'''، [[فقیه]] [[امامیه|امامی]] [[قرن پنجم]] و [[قرن ششم|ششم]] [[هجری قمری]] و صاحب كتاب [[الوسیلة الی نیل الفضیلة|الوسیلة]] است. وی به جهت تألیف این کتاب به '''صاحب وسیله''' نیز شهرت دارد. ابن حمزه را باید از پیروان مكتب [[شیخ طوسی]] به شمار آورد. مقایسه‌ای میان [[فتوا|فتاوای]] او در الوسیله و فتاوای شیخ طوسی نشان می‌دهد كه او چهارچوب [[فقه]] شیخ طوسی را پذیرفته است. | ||
==زندگی== | ==زندگی== | ||
از زندگی، مشایخ و شاگردان وی هیچ گزارش صحیحی در دست نیست. قدیم‌ترین كسی كه از او نام برده، [[منتجب الدین]] (متوفی بعد از ۶۰۰ق) است كه ضمن ذكر او در [[فهرست اسماء علماء الشیعة|فهرست]]<ref>فهرست اسماءِ علماءِ الشیعه، ص ۱۶۴</ref> به عنوان | از زندگی، مشایخ و شاگردان وی هیچ گزارش صحیحی در دست نیست. قدیم‌ترین كسی كه از او نام برده، [[منتجب الدین]] (متوفی بعد از ۶۰۰ق) است كه ضمن ذكر او در [[فهرست اسماء علماء الشیعة|فهرست]]<ref>فهرست اسماءِ علماءِ الشیعه، ص ۱۶۴</ref> به عنوان [[فقیه]]، چند اثر از جمله الوسیله را به او نسبت داده است. [[ابن شهرآشوب]] فهرست‌نویس دیگر قرن ششم هجری قمری گرچه نامی از وی نبرده، ولی در ضمن كتبی كه مؤلف آنها را نمی‌شناخته، از كتابی با عنوان الوسائل الی نیل الفضائل نام برده <ref>معالم العلماء، ص ۱۴۵</ref> كه می‌تواند همان [[الوسیلة الی نیل الفضیلة]] ابن حمزه باشد. | ||
یاد كردن ابن حمزه از [[شیخ طوسی]] و [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سلار دیلمی]] به عنوان متوفی،<ref>فهرست اسماءِ علماءِ الشیعة، ص ۱۸۰-۱۸۱، جاهای مختلف</ref> و ذكر شدن الوسیله در فهرست [[منتجب الدین رازی|منتجب الدین]] كه پیش از ۵۸۴ق تألیف شده<ref>نك: مقدمه فهرست اسماءِ علماءِ الشیعه، ص۴۸</ref>، نشان می‌دهد كه تألیف الوسیله در فاصله سالهای ۴۶۳-۵۸۴ق صورت گرفته است. حال با توجه به اینكه ابن حمزه در این كتاب از [[ابن براج]] تأثیر پذیرفته و | یاد كردن ابن حمزه از [[شیخ طوسی]] و [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سلار دیلمی]] به عنوان متوفی،<ref>فهرست اسماءِ علماءِ الشیعة، ص ۱۸۰-۱۸۱، جاهای مختلف</ref> و ذكر شدن الوسیله در فهرست [[منتجب الدین رازی|منتجب الدین]] كه پیش از ۵۸۴ق تألیف شده<ref>نك: مقدمه فهرست اسماءِ علماءِ الشیعه، ص۴۸</ref>، نشان می‌دهد كه تألیف الوسیله در فاصله سالهای ۴۶۳-۵۸۴ق صورت گرفته است. حال با توجه به اینكه ابن حمزه در این كتاب از [[ابن براج]] تأثیر پذیرفته و [[فقیهان]] نیمه دوم قرن ۶ق از جمله راوندی از الوسیله استفاده كرده‌اند، می‌توان دوره حیات او را در اواخر قرن ۵ق و نیمه اول قرن ۶ق تعیین كرد. در منابع قرن اخیر گفته شده كه مقبره‌ای به نام او در حومه [[كربلا]] وجود دارد.<ref>الذریعة، ج۱۰، ص۶۶؛ تأسیس الشیعه، ص۳۰۵</ref> | ||
==فقه ابن حمزه== | ==فقه ابن حمزه== | ||
===روش فقهی=== | ===روش فقهی=== | ||
ابن حمزه را باید از پیروان مكتب [[شیخ طوسی]] به شمار آورد. مقایسه‌ای میان فتاوای او در الوسیله و فتاوای شیخ طوسی نشان می‌دهد كه او چهارچوب فقه شیخ طوسی را پذیرفته است. همچنین او را می‌توان در زمره فقیهانی شمرد كه [[حمصی رازی|حمصی]] (فقیه نیمه دوم قرن ششم هجری قمری) آنان را بازگو كننده [[فقه]] شیخ طوسی و در واقع پیرو او دانسته است.<ref>نك: كشف المحجة، ص۱۲۷</ref> البته باید در نظر داشت که ابن حمزه نه تنها در مواردی با آرای شیخ طوسی مخالفت كرده و شاید گاهی سعی در تعدیل حكم او داشته است.<ref>مانند قول وی به استحباب تقدیم مضمضه بر استنشاق، نك: المختلف، ص۲۶، سطر</ref> بلكه به طرح فروع جدیدی در [[فقه]] پرداخته كه در كتب شیخ طوسی مطرح نبوده است.<ref>به عنوان نمونه نك: الوسیلة، ص۲۴۴؛ قس: المختلف، ج۲، ص۱۸۳، سطر ۱۲</ref> | ابن حمزه را باید از پیروان مكتب [[شیخ طوسی]] به شمار آورد. مقایسه‌ای میان فتاوای او در الوسیله و فتاوای شیخ طوسی نشان می‌دهد كه او چهارچوب فقه شیخ طوسی را پذیرفته است. همچنین او را می‌توان در زمره [[فقیهان|فقیهانی]] شمرد كه [[حمصی رازی|حمصی]] (فقیه نیمه دوم قرن ششم هجری قمری) آنان را بازگو كننده [[فقه]] شیخ طوسی و در واقع پیرو او دانسته است.<ref>نك: كشف المحجة، ص۱۲۷</ref> البته باید در نظر داشت که ابن حمزه نه تنها در مواردی با آرای شیخ طوسی مخالفت كرده و شاید گاهی سعی در تعدیل حكم او داشته است.<ref>مانند قول وی به استحباب تقدیم مضمضه بر استنشاق، نك: المختلف، ص۲۶، سطر</ref> بلكه به طرح فروع جدیدی در [[فقه]] پرداخته كه در كتب شیخ طوسی مطرح نبوده است.<ref>به عنوان نمونه نك: الوسیلة، ص۲۴۴؛ قس: المختلف، ج۲، ص۱۸۳، سطر ۱۲</ref> | ||
یكی از بارزترین مشخصه‌های فقه ابن حمزه را باید روش او در بیان احكام دانست. او ابتدا شقوق مختلف مسأله را با قید عدد به طور مجمل مشخص می کند و سپس به تفصیل یکایک شقوق مزبور می‌پردازد. او در تقسیمات خود [[واجب]] و [[مستحب]]، [[حرام]] و [[مكروه]]، فعل و ترك و كمیت و كیفیت را از یكدیگر تمیز داده و هر كدام را جداگانه آورده است. وی در مقدمه الوسیله<ref>ص ۴۲-۴۳</ref> می‌گوید این روش تقسیم‌بندی موجب سهولت حفظ احكام می‌گردد. اگرچه ابن حمزه را نمی‌توان مبدع ابن روش دانست، ولی او این روش را به كمال رسانده است. از دیگر مشخصه‌های فقه ابن حمزه تعریف او از اصطلاحات فقهی در آغاز برخی از ابواب است. وی بجز شیخ طوسی، از نظریات دیگر فقهای معاصر وی نیز بهره برده است. مثلاً در چندین مورد<ref>الوسیلة، ص ۱۴۱، ۱۴۴، ۱۸۰</ref> به صراحت نظریات ابویعلی [[سلار دیلمی]] را نقل كرده است.<ref>قس: المراسم، ص۱۲، سطر ۱، ۱۷، ۱۸، و ص ۱۴، سطر ۲۰</ref> او تا حدودی از [[ابن براج]] نیز تأثیر پذیرفته است.<ref>به عنوان نمونه قس: بین المهذب،ج۱، ص۱۹- ۲۵ و الوسیلة، ص۷۲-۷۶، در احكام آبها و اَسئار</ref> | یكی از بارزترین مشخصه‌های فقه ابن حمزه را باید روش او در بیان احكام دانست. او ابتدا شقوق مختلف مسأله را با قید عدد به طور مجمل مشخص می کند و سپس به تفصیل یکایک شقوق مزبور می‌پردازد. او در تقسیمات خود [[واجب]] و [[مستحب]]، [[حرام]] و [[مكروه]]، فعل و ترك و كمیت و كیفیت را از یكدیگر تمیز داده و هر كدام را جداگانه آورده است. وی در مقدمه الوسیله<ref>ص ۴۲-۴۳</ref> می‌گوید این روش تقسیم‌بندی موجب سهولت حفظ احكام می‌گردد. اگرچه ابن حمزه را نمی‌توان مبدع ابن روش دانست، ولی او این روش را به كمال رسانده است. از دیگر مشخصه‌های فقه ابن حمزه تعریف او از اصطلاحات فقهی در آغاز برخی از ابواب است. وی بجز شیخ طوسی، از نظریات دیگر فقهای معاصر وی نیز بهره برده است. مثلاً در چندین مورد<ref>الوسیلة، ص ۱۴۱، ۱۴۴، ۱۸۰</ref> به صراحت نظریات ابویعلی [[سلار دیلمی]] را نقل كرده است.<ref>قس: المراسم، ص۱۲، سطر ۱، ۱۷، ۱۸، و ص ۱۴، سطر ۲۰</ref> او تا حدودی از [[ابن براج]] نیز تأثیر پذیرفته است.<ref>به عنوان نمونه قس: بین المهذب،ج۱، ص۱۹- ۲۵ و الوسیلة، ص۷۲-۷۶، در احكام آبها و اَسئار</ref> | ||