پاکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

مساحت پاکستان ۷۹۶,۰۹۵ کیلومتر مربع است و دارای ۶,۷۷۴ کیلومتر مرز از شمال و غرب با [[افغانستان]]، از جنوب  غرب با [[ایران]]، از شمال شرقی با [[چین]] و از شرق و جنوب شرق با [[هند]] است و از جنوب به اقیانوس هند راه دارد.

==تاریخ سیاسی==

خط مرزی موسوم به خط دیورند که مرز پاکستان با [[افغانستان]] به طول ۱۶۰۰ مایل (۲۶۰۰ کیلومتر) را تشکیل می‌دهد و در ۱۸۹۳م  از سوی حکومت بریتانیایی [[هند]] و  [[امیر عبدالرحمن]] حاکم وقت افغانستان تعیین شده بود. پس از استقلال هند و تجزیه آن به دو کشور  در ۱۹۴۷م دولت افغانستان این خط مرزی را ملغی اعلام کرده و از آن زمان تا کنون همواره محل اختلاف دو کشور بوده است.<ref>Britannica, Durand Line</ref>

پاکستان دارای نظام جمهوری فدرالی است که متشکل از چهار ایالت بلوچستان، خیبرپختون‌خواه، سند و پنجاب، منطقه مرکزی اسلام‌آباد و دو منطقه جامو و کشمیر و گیلگت-بلتستان است.<ref>Nationsonline, Administrative Map of Pakistan ( Islamic Republic of Pakistan)</ref> هر ایالت دارای مجلس ایالتی است که اعضای آن از سوی مردم انتخاب می‌شوند.<ref>Democraticfoundation, Political System in Pakistan</ref> پس از برگزاری انتخابات، حزب برنده مجلس کابینه ایالتی را تشکیل می‌دهند. قوه قانونگذاری پاکستان متشکل از دو مجلس سنا و ملی است که اعضای مجلس ملی را مردم با انتخابات برای پنج سال تعیین می‌کنند.

*بریلویه: بزرگترین فرقه سنی مذهب در این کشور بریلوی‌ها هستند.این فرقه منسوب به «امام احمد رضاخان بریلوی» (۱۹۳۱-۱۸۷۶) است. بریلویه خود را در فقه حنفی و در مذهب کلامی پیرو ماتریدی دانسته‌اند. بریلویان در عین حال به تصوف نزدیک‌اند.<ref>عبدالباقی، واقع المدارس الدینیة الاهلیة فی باکستان، ص ۴۰</ref>

*فرقه دیوبندی:‌ این فرقه نام خود را از روستای دیوبند واقع در هند گرفته که بزرگان این فرقه در مدرسه معروف آن “دار العلوم دیوبند» تحصیل کرده‌اند. روحانیان مدرسه دارالعلوم دیوبند، در اعتقادات ماتریدی مذهب و در فقه حنفی مذهب اند. در این فرقه، اگرچه بیشتر گروه‌های صوفی و طرق آنها را احترام می‌کنند، ولی به [[طریقت|طریقه]] چشتیه عمل می‌کنند. این گروه در زمره سلفیه به شمار می‌آیند.<ref>درباره دیوبندیه و بریلویه نک: [http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/2691/4611/33629 شبه قاره هند، دیوبندیه و بریلویه و رابطه آن ها با وهابیت]</ref>

<ref>Hussain Butt, Sectarian Divisions of Pakistani Society: Role of Madrassa and Politics, 2014, p 119</ref>

|label5 = سیک

}}

مولتان از جمله شهرهایی بود که شاهد حضور عقاید اسماعیلیه بود. منابع اسماعیلی از فعالیت یکی از داعیان فاطمی در این شهر در سال های ۳۳۰ تا ۳۴۸ق خبر داده، که توانست حاکم مولتان را به عقیده اسماعیلی درآورد. العزیز خلیفه فاطمی مصر، در سال ۳۷۳ق در مخالفت باعقاید تبلیغ شده از سوی این داعی که معتقد به توفق امامت بعد از محمد بن اسماعیل بود، سپاهیانی به این شهر فرستاد و مولتان به تصرف فردی به نام جلم بن شیبان در آمد که برای خلیفه فاطمی خطبه می‌خواند و سکه می‌زد.<ref>یاری، تاریخ اسلام درهند، ص۱۴۲</ref> حاکمان اسماعیلی مولتان به دست محمود غزنوی شکست خوردند و با اینکه در زمان محمود نشانه‌های تشیع در از این منطقه رخت بربست، عقاید اسماعیلی در قالب جذب در گرایش‌های صوفیانه به حیات خود ادامه داد.<ref>اطهر رضوی، شیعه در هند، ص ۲۳۷-۲۴۰</ref>

حکومت دیگری در شهر منصوره(واقع در ایالت سند) وجود داشت که بر اساس گزارش‌های تاریخی در سال ۴۱۶ق شهری شیعی بوده، و با اینکه در زمان محمود تصرف شد، در زمان مسعود غزنوی بار دیگر شاهد قدرت یافتن اسماعیلیه بود.<ref>اطهر رضوی، تشیع در هند، ص۲۴۰</ref>

*[[تصوف]] و گرایش‌های شیعی: از مهم‌ترین بستر‌های رشد عقاید و گرایش‌های شیعی در پاکستان، تصوف بوده است. با اینکه بیشتر فرق صوفیه در این منطقه مذهب [[اهل سنت]] داشتند، علاقه به [[امام علی(ع)]] و خاندان [[اهل‌بیت(ع)]] بخشی جدایی ناپذیر از اندیشه و تعالیم آنان بود.

دیگر فرق شیعه که در پاکستان پیروانی دارند از این قرارند<ref>عارفی، شیعیان پاکستان، ۱۳۸۵ش، ص۶۶-۷۶</ref>:

۱. نوربخشيه اماميه.

۲. نوربخشييه صوفيه.

۳. نوربخشيه صوفيه همدانيه.<ref>سعیدی، تاریخ تشیع، ۱۴۰۰ش، ص۷۰.</ref>

در میان شیعیان امامیه پاکستان دو گرایش کلامی و اعتقادی عمده حضور بیشتری دارند:

====پراکندگی شیعیان====

ویژگی جغرافیای [[تشیع]] در پاکستان، پراکندگی مناطق شیعه‌نشین در شهرها و روستاهای سراسر پاکستان و عدم تمرکز شیعیان در یک یا چند نقطه از این سرزمین است به طوری که در همه ایالات پاکستان جمعیت‌های کوچک و بزرگ شیعه زندگی می‌کنند؛<ref>[http://ayam.jamejamonline.ir/news/1592811177115462235| گستره شیعه از لاهور تا پنجاب ]</ref>

مهم‌ترین مناطقی که جمعیت بیشتری از شیعیان را در خود جای داده چنین‌اند:‌<ref> نک: جعفریان، ۶۰۶-۶۰۷؛ عارفی، شیعیان پاکستان، ۱۳۸۵ش، ۹۴-۱۲۷؛ [http://ayam.jamejamonline.ir/news/1592811177115462235| گستره تشیع از لاهور تا پنجاب]</ref>

{{شهر های شیعه نشین پاکستان}}

|-

|-

*‌ جعفرآباد

|-

|سند||

|-

|پنجاب||

|-

|خیبر پختونخواه||

|-

|گلگت بلتستان||

|-

|کشمیر||

|}

فهرست برخی از این خانواده‌ها که اعضای آنان، مناصبی در سطوح بالای سیاسی داشته‌اند،‌ به شرح زیر است:{{مدرک}}

==درگیری‌های فرقه‌ای و کشتار شیعیان==

===زمینه‌های رشد گروه‌های خشونت طلب===

گسترش فرقه دیوبندی و رواج تبلیغات [[وهابیت]] در پاکستان نیز به ایجاد گروه‌های تندرو مذهبی (تحت عنوان گروه‌های جهانی) یاری رسانده است. {{یاد|مبانی جنبش دیوبندی عبارت است از پاکسازی اسلام از عناصر «ناپاک». آیین جهاد به عنوان یگانه راه مبارزه با کفر و شرک، به ویژه در مبارزه با مذهب شیعه و اولیای مقدس که در منطقه رواج دارد. آیین دیوبندی در تمام این نکات با وهابی گری مشترک است. آنها تا امروز بیش از ۴۰هزار مدرسه مذهبی در هند، پاکستان، آسیای مرکزی و همچنین افغانستان تاسیس کرده‌اند. اما فعالیت‌های دیوبندی‌ها به مدرسه دیوبند محدود نماند و آنها احزاب و گروه‌های سیاسی و مذهبی مختلفی تشکیل داده و بدین وسیله بر تحرکات خود افزوده‌اند.}} هواداران دیوبندی از نظر سیاسی در گروه جمعیت علمای اسلام متشکل شده‌اند. جمعیت علمای اسلام به رهبری مؤسس جدید خود، بشیر احمد عثمانی به حزب سیاسی مذهبی دیوبندی‌ها تبدیل شد. این حزب، امروز به دو گروه اکثریت و اقلیت تقسیم شده است. رهبری جناح اکثریت را فضل الرحمان و رهبری جناح اقلیت را سمیع الحق به عهده دارد. این دو رهبر، هر دو متعلق به گروه قومی پشتون هستند و از لحاظ فکری خود را طرفدار سرسخت قرآن و سنت و سیره خلفا و صحابه می‌دانند و معتقد به نظریات علمای سلف و مخالف با اجتهاد و تجدد هستند.

==فعالیت‌های علمی و فرهنگی==

نهادهای علمی و فرهنگی شیعی را به طور کلی می‌توان به حوزه‌های علمیه و نهادهای آموزشی و فرهنگی شیعی تقسیم کرد.

برخی از علمای مشهور پاکستانی که از فارغ‌التحصیلان [[حوزه علمیه نجف]] بوده‌اند:‌<ref>جعفریان، ص۶۰۹-۶۱۰</ref>

سازمانی که نقش نظارت و ساماندهی حوزه‌های علمیه پاکستان را بر عهده داشته سازمان وفاق المدارس شیعه نام دارد که در سال ۱۹۷۹ میلادی در پی نشست‌ها و همایش‌هایی که مسئولان و مدرسان مدارس شیعی داشتند رسما تاسیس شد.

'''مهم‌ترین مدارس علمیه در پاکستان''' (برگرفته از کتاب [[اطلس شیعه]])

|-

|-

|حوزه علمیه پنجاب||۲۱۸||۵۵||جامعةالمنتظر؛ مخزن العلوم الجعفریه

|حوزه علمیه سند||۷۷||۱۱||جامعه علمیه (کراچی)؛ امام حسین فاوندیشن

|-

|-

|حوزه علمیه بلوچستان||۸||۲||جامعه امام صادق (کویته)؛ دارالعلم جعفری

از دیگر آیین‌های خاص شیعه می‌توان به برگزاری دعاهای شیعه مثل [[دعای کمیل]] و [[حدیث کساء]]، [[اعتکاف]] و نیز آیین‌های [[نذری (آیین)|نذری]] از قبیل موارد زیر اشاره کرد:<ref>عارفی، شیعیان پاکستان، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۸-۱۷۱</ref>

===آیین‌های عاشورایی===

[[پرونده:شبیه سازی ضریح امام حسین(ع).jpg|بندانگشتی|چپ|300px| شبیه‌سازی [[ضریح امام حسین(ع)]]]]

نزدیکی شیعیان وسنیان در همبستگی آنان در زمان مبارزات جدایی‌طلبانه از [[هند]] بیشتر شده بود و یکی از جنبه‌های این اتحاد آیین عاشورا بود. به نوشته مرتضی اسعدی «عموم مسلمانانی که طالب تشکیل کشور پاکستان بوده‌اند اعم از شیعه و سنی، در توجیه خواست خود، مبارزه خویش را همچون مبارزه [[یاران امام حسین (ع)]] در [[کربلا]] مبارزه‌ای میان حق و باطل می‌دانسته‌اند.... این واقعیت که امروزه در کشور پاکستان روز عاشورا از جمله تعطیلات رسمی است در عین حال که به طور مستقیم حاکی از متنابه بودن نسبت شیعیان در این کشور است، حاکی از تداوم حصه‌هایی از چنان تلقی متقاربی نیز هست.»<ref>دایره المعارف تشیع، ج۳، ص ۶۰۴ </ref>

'''زیارتگاه‌های شیعه در پاکستان''' (برگرفته از کتاب شیعیان پاکستان)<ref>عارفی، شیعیان پاکستان، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۶-۱۸۹</ref>

|-

|-

|کراچی||

|-

|حیدرآباد||قدمگاه مولا علی(ع) (تخته سنگی با نشان دست و پا بر آن)

|-

|سکر||

|-

|روهری||زیارتگاه موی مبارک پیامبر (چند تار موی منسوب به پیامبر)

|-

|خیرپور||

|-

|دیره اسماعیل خان||

|-

|پیشاور||زیارتگاه تهه‌خانی والی(مقبره سید ظفر علی شاه)

|-

|[[پاراچنار]]||

|-

|هنگو||در عباس

|-

|لاهور||

|-

|ملتان||

|-

|بکر||قصر زینب (تمثال روضه حضرت زینب و رقیه)

|-

|اسلام آباد||

|-

|راولپندی||دربار شاه چن چراغ (از سادات موسوی مشهدی)

|مری||قلندر بیابانی سید لال حسین کاظمی (از صوفیه)

|-

|-

|-

|هنزه||بابا غندی

|-

|-

|-

|سکردو||

|-

|کویته||

|}

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==پیوند به بیرون==

{{الگو:کشورهای آسیا}}