سید محمدکاظم شریعتمداری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
سید محمدکاظم حسینی شریعتمداری<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۰.</ref> که «سید کاظم شریعتمداری» نیز خوانده شده<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۱۲.</ref> در [[۱۵ دی]] سال ۱۲۸۴ش در تبریز به‌دنیا آمد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»]، سایت خبرنامه گویا.</ref> پدر او سید حسن شریعتمدار تبریزی (درگذشت ۱۲۹۳ش) از واعظان و عالمان معروف تبریز بود.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3234 «گذری بر زندگی علمی و سیاسی آقای سید کاظم شریعتمداری»]، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref> محمدکاظم شریعتمداری تحصیلات مقدماتی خود را در سال ۱۲۹۳ش در [[تبریز]] آغاز کرد و سپس به تحصیل [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] پرداخت.<ref name=":17">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> او در [[سال ۱۳۰۳ هجری شمسی|سال ۱۳۰۳ش]] در ۱۹ سالگی جهت ادامه تحصیل به [[حوزه علمیه قم]] رفت.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۲.</ref> سپس مدتی به [[نجف]] و پس از بازگشت به قم، مجدد به نجف نقل‌مکان کرد.<ref name=":1" /> او در [[قم]] در [[درس خارج]] [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]، مؤسس حوزۀ علمیۀ قم و [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] شرکت نمود.<ref name=":17" /> | سید محمدکاظم حسینی شریعتمداری<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۰.</ref> که «سید کاظم شریعتمداری» نیز خوانده شده<ref>شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۱۲.</ref> در [[۱۵ دی]] سال ۱۲۸۴ش در تبریز به‌دنیا آمد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»]، سایت خبرنامه گویا.</ref> پدر او سید حسن شریعتمدار تبریزی (درگذشت ۱۲۹۳ش) از واعظان و عالمان معروف تبریز بود.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3234 «گذری بر زندگی علمی و سیاسی آقای سید کاظم شریعتمداری»]، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref> محمدکاظم شریعتمداری تحصیلات مقدماتی خود را در سال ۱۲۹۳ش در [[تبریز]] آغاز کرد و سپس به تحصیل [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] پرداخت.<ref name=":17">صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> او در [[سال ۱۳۰۳ هجری شمسی|سال ۱۳۰۳ش]] در ۱۹ سالگی جهت ادامه تحصیل به [[حوزه علمیه قم]] رفت.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۲.</ref> سپس مدتی به [[نجف]] و پس از بازگشت به قم، مجدد به نجف نقل‌مکان کرد.<ref name=":1" /> او در [[قم]] در [[درس خارج]] [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]، مؤسس حوزۀ علمیۀ قم و [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] شرکت نمود.<ref name=":17" /> | ||
شریعتمداری اولین مجتهدی دانسته شده است که از شیخ عبدالکریم حائری [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»]، سایت خبرنامه گویا.</ref> او در مجلس درس شیخ عبدالکریم حائری یزدی، هم‌درس [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] بود.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] بی واسطه از [[سید رضا موسوی زنجانی| حاج آقا رضا زنجانی]] نقل کرده که | شریعتمداری اولین مجتهدی دانسته شده است که از شیخ عبدالکریم حائری [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرد.<ref>[https://news.gooya.com/politics/archives/2008/07/073988.php راستگو، «آیت‌الله شریعتمداری و آن چه بر او گذشت»]، سایت خبرنامه گویا.</ref> او در مجلس درس شیخ عبدالکریم حائری یزدی، هم‌درس [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] بود.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] بی واسطه از [[سید رضا موسوی زنجانی| حاج آقا رضا زنجانی]] نقل کرده که | ||
که در درس آیت الله [[عبدالکریم حائری یزدی]] دو نفر تبرّز(برجستگی) خاصی داشتند یکی آقای شریعتمداری و دیگری [[سید محمد محقق داماد]]. <ref>شبیری، جرعه ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ج۳، ص۵۲۴.</ref> شریعتمداری در نجف در درس [[آقا ضیاء عراقی|آقاضیاء عراقی]] و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] شرکت کرد<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۳.</ref> و از آن دو [[اجازه اجتهاد]] گرفت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> در سال ۱۳۱۳ش به تبریز بازگشت<ref name=":1">سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۴.</ref> و علاوه بر [[امام جماعت|امامت جماعت]] در [[مسجد]] «خاله اُغلی»، در [[مدرسه علمیه طالبیه (تبریز)|مدرسه طالبیه تبریز]] به تدریس پرداخت.<ref name=":1" /> وی در سال [[سال ۱۳۲۹ هجری شمسی|۱۳۲۹ش]] به [[حوزه علمیه قم در دوره معاصر|حوزه علمیه قم]] بازگشت<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۹.</ref> و [[درس خارج|درس خارج فقه و اصول]] او از دروس مهم و پرجمعیت قم گزارش شده است.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> وی علاوه بر درس‌های عمومی به تدریس خصوصی برای شاگردان نزدیک خود نیز می‌پرداخت و افرادی مانند [[امام موسی صدر]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی|موسوی اردبیلی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[سید موسی شبیری زنجانی]] در درس خصوصی او شرکت می‌کردند.<ref name=":17" /> | که در درس آیت الله [[عبدالکریم حائری یزدی]] دو نفر تبرّز(برجستگی) خاصی داشتند یکی آقای شریعتمداری و دیگری [[سید محمد محقق داماد]]. <ref>شبیری، جرعه ای از دریا، ۱۳۹۳ش، ج۳، ص۵۲۴.</ref> شریعتمداری در نجف در درس [[آقا ضیاء عراقی|آقاضیاء عراقی]] و [[سید ابوالحسن اصفهانی]] شرکت کرد<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۳.</ref> و از آن دو [[اجازه اجتهاد]] گرفت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> در سال ۱۳۱۳ش به تبریز بازگشت<ref name=":1">سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۴.</ref> و علاوه بر [[امام جماعت|امامت جماعت]] در [[مسجد]] «خاله اُغلی»، در [[مدرسه علمیه طالبیه (تبریز)|مدرسه طالبیه تبریز]] به تدریس پرداخت.<ref name=":1" /> وی در سال [[سال ۱۳۲۹ هجری شمسی|۱۳۲۹ش]] به [[حوزه علمیه قم در دوره معاصر|حوزه علمیه قم]] بازگشت<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۶۹.</ref> و [[درس خارج|درس خارج فقه و اصول]] او از دروس مهم و پرجمعیت قم گزارش شده است.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> وی علاوه بر درس‌های عمومی به تدریس خصوصی برای شاگردان نزدیک خود نیز می‌پرداخت و افرادی مانند [[امام موسی صدر]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی|موسوی اردبیلی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[سید موسی شبیری زنجانی]] در درس خصوصی او شرکت می‌کردند.<ref name=":17" /> | ||
شریعتمداری پس از فوت [[سید حسین طباطبایی بروجردی]]، به جهت مقلدان بسیاری که داشت، [[وجوهات شرعی|وجوهات]] بسیاری دریافت می‌نمود و به‌همین جهت قدرت مالی فراوانی داشت.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> | شریعتمداری پس از فوت [[سید حسین طباطبایی بروجردی]]، به جهت مقلدان بسیاری که داشت، [[وجوهات شرعی|وجوهات]] بسیاری دریافت می‌نمود و به‌همین جهت قدرت مالی فراوانی داشت.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
شریعتمداری مؤسس و مدیر مؤسسه دارالتبلیغ نیز بود.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3420 «ماجرای میانجیگری مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی در باره تأسیس دارالتبلیغ»]، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref> مراسم کلنگ‌زنی دارالتبلیغ در ۱۱ اردیبهشت [[سال ۱۳۴۳ش|۱۳۴۳ش]] انجام شد و در [[سال ۱۳۴۴ش]] افتتاح گردید.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۱.</ref> | شریعتمداری مؤسس و مدیر مؤسسه دارالتبلیغ نیز بود.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3420 «ماجرای میانجیگری مرحوم علامه سید محمدحسین طباطبایی در باره تأسیس دارالتبلیغ»]، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.</ref> مراسم کلنگ‌زنی دارالتبلیغ در ۱۱ اردیبهشت [[سال ۱۳۴۳ش|۱۳۴۳ش]] انجام شد و در [[سال ۱۳۴۴ش]] افتتاح گردید.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۱.</ref> | ||
دارالتبلیغ دارای کتابخانه عمومی و امانی، انتشارات و چاپخانه، بیمارستان و درمانگاه، مدرسه علمیه بانوان (دار الزهراء) و شعبه‌های مختلف در [[تهران]]، [[اهواز]]، تبریز و [[پاکستان]] بود.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۳.</ref> همچنین مجله پژوهشی «الهادی» به عربی، «پیام شادی» به فارسی و برای کودکان، مجله «بشائر» به عربی و برای کودکان، مجله «نسل نو» برای مخاطبان جوان<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۵.</ref> و همچنین مجلات دیگر به زبان‌های دیگر چاپ می‌شد.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۳.</ref> | دارالتبلیغ دارای کتابخانه عمومی و امانی، انتشارات و چاپخانه، بیمارستان و درمانگاه، مدرسه علمیه بانوان (دار الزهراء) و شعبه‌های مختلف در [[تهران]]، [[اهواز]]، تبریز و [[پاکستان]] بود.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۳.</ref> همچنین مجله پژوهشی «الهادی» به عربی، «پیام شادی» به فارسی و برای کودکان، مجله «بشائر» به عربی و برای کودکان، مجله «نسل نو» برای مخاطبان جوان<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> و همچنین مجلات دیگر به زبان‌های دیگر چاپ می‌شد.<ref>سید کماری، مدار شریعت، ۲۰۱۰م، ص۱۸۳.</ref> | ||
==فعالیت‌های سیاسی پیش از انقلاب اسلامی ایران== | ==فعالیت‌های سیاسی پیش از انقلاب اسلامی ایران== | ||
شریعتمداری از جمله روحانیان میانه‌رو معرفی شده است که در عین مخالفت با [[حکومت پهلوی]]، حاضر به مبارزه قهرآمیز و تند نبوده است.<ref name=":8">[http://ensani.ir/fa/article/8983 جعفریان، «مرجعیت سیاسی شیعه»]، پرتال جامع علوم انسانی.</ref> [[رسول جعفریان]] معتقد است درخواست شریعتمداری از حکومت پهلوی، تا تیر ۱۳۵۷ش چیزی بیشتر از برگزاری انتخابات آزاد نبود.<ref name=":8" /> شریعتمداری موافق برانداختن سلطنت نبود و بر برگزاری انتخابات و عمل به قانون اساسی در چهارچوب [[سلطنت مشروطه]] تأکید داشت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۸.</ref> او [[قانون اساسی مشروطه]] مصوب ۱۲۸۵ش (۱۹۰۶م) را تأیید می‌کرد.<ref name=":2">[http://tarikhirani.ir/fa/news/6424 «آیت‌الله شریعتمداری: علما برای رسیدن به قدرت تلاش نمی‌کنند (بازخوانی گفت‌وگو با اشپیگل در مرداد ۵۷)»] سایت تاریخ ایرانی.</ref> | شریعتمداری از جمله روحانیان میانه‌رو معرفی شده است که در عین مخالفت با [[حکومت پهلوی]]، حاضر به مبارزه قهرآمیز و تند نبوده است.<ref name=":8">[http://ensani.ir/fa/article/8983 جعفریان، «مرجعیت سیاسی شیعه»]، پرتال جامع علوم انسانی.</ref> [[رسول جعفریان]] معتقد است درخواست شریعتمداری از حکومت پهلوی، تا تیر ۱۳۵۷ش چیزی بیشتر از برگزاری انتخابات آزاد نبود.<ref name=":8" /> شریعتمداری موافق برانداختن سلطنت نبود و بر برگزاری انتخابات و عمل به قانون اساسی در چهارچوب [[سلطنت مشروطه]] تأکید داشت.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۸.</ref> او [[قانون اساسی مشروطه]] مصوب ۱۲۸۵ش (۱۹۰۶م) را تأیید می‌کرد.<ref name=":2">[http://tarikhirani.ir/fa/news/6424 «آیت‌الله شریعتمداری: علما برای رسیدن به قدرت تلاش نمی‌کنند (بازخوانی گفت‌وگو با اشپیگل در مرداد ۵۷)»] سایت تاریخ ایرانی.</ref> | ||
شریعتمداری در سفر [[محمدرضا شاه]] به تبریز پس از سقوط [[فرقه دموکرات آذربایجان]] در [[سال ۱۳۲۶ش]] در [[مدرسه علمیه طالبیه (تبریز)|مدرسه طالبیه تبریز]] با وی دیدار کرد.<ref>صحرائی، | شریعتمداری در سفر [[محمدرضا شاه]] به تبریز پس از سقوط [[فرقه دموکرات آذربایجان]] در [[سال ۱۳۲۶ش]] در [[مدرسه علمیه طالبیه (تبریز)|مدرسه طالبیه تبریز]] با وی دیدار کرد.<ref>صحرائی، «شریعتمداری» ،۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> این دیدار در شرایطی بود که وی در زمره روحانیون درجه دوم تبریز قلمداد می‌شد و روحانیون درجه اول تبریز از ملاقات با شاه خودداری کردند.<ref>موسوی تبریزی، خاطرات آیت‌الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)، ۱۳۸۷ش، ص۵۱.</ref> شریعتمداری در اعتراضاتش کمتر شخص شاه را مورد حمله قرار می‌داد و بیشتر کارگزاران حکومتی مانند نخست‌وزیر، وزرا و مجلسیان، مورد انتقاد او قرار می‌گرفتند.<ref>صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۵.</ref> او در شهریور [[۱۳۴۲ش]] به‌استناد نبود آزادی بیان و ممنوعیت مجالس دینی و وعظ، انتخابات مجلس را تحریم کرد<ref name=":11">صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۷.</ref> و در واکنش به ماجرای [[کاپیتولاسیون]]<ref name=":11" /> و نفوذ بهائیان در دستگاه‌های حکومتی، مواضعی گرفته بود.<ref name=":7">صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۷.</ref> | ||
===قیام پانزده خرداد=== | ===قیام پانزده خرداد=== | ||
شریعتمداری سرکوب مردم در [[قیام ۱۵ خرداد]] سال [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]] را لکه ننگینی دانست و از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] حمایت کرد.<ref name=":10">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۶.</ref> با این حال پس از موضع‌گیری در وقایع سال ۱۳۴۲ش از شدت اعتراض‌های او کاسته شد و روش ملایمی در برابر حکومت در پیش گرفت<ref name=":10" /> و در پیامی در [[محرم (ماه)|محرم]] همان سال گفت که دیگر در مسائل سیاسی مداخله نمی‌کند.<ref name=":9">صحرائی، «شریعتمداری»، ج۲۷، ص۹۶.</ref> | شریعتمداری سرکوب مردم در [[قیام ۱۵ خرداد]] سال [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ش]] را لکه ننگینی دانست و از [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] حمایت کرد.<ref name=":10">صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۶.</ref> با این حال پس از موضع‌گیری در وقایع سال ۱۳۴۲ش از شدت اعتراض‌های او کاسته شد و روش ملایمی در برابر حکومت در پیش گرفت<ref name=":10" /> و در پیامی در [[محرم (ماه)|محرم]] همان سال گفت که دیگر در مسائل سیاسی مداخله نمی‌کند.<ref name=":9">صحرائی، «شریعتمداری»، ۱۳۹۸ش، ج۲۷، ص۹۶.</ref> | ||
شریعتمداری در پی بازداشت امام خمینی پس از [[سخنرانی امام خمینی در عاشورای ۱۳۴۲ش|سخنرانی در عاشورای ۱۳۴۲ش]]،<ref>[https://www.rouydad24.ir/fa/news/193739 نجات آیت‌الله خمینی از اعدام توسط آیت‌الله شریعتمداری]، سایت رویداد۲۴.</ref> از [[قم]] به [[تهران]] رفت و به‌همراه [[محمدتقی آملی]] از علمای تهران و [[سید محمدهادی میلانی]] از علمای [[مشهد]]، حکم [[اجتهاد]] امام خمینی را امضا کردند تا [[قانون طراز اول|قانون تراز]] شامل امام خمینی شود و او از محاکمه نجات یابد.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> اصل تراز، اصلی در قانون مشروطه بود که مجتهدان درجه‌یک را هم‌تراز با قانون می‌دانست و بر اساس آن، مجتهدان تراز اول معاف از محاکمه قانونی بودند.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»،گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> | شریعتمداری در پی بازداشت امام خمینی پس از [[سخنرانی امام خمینی در عاشورای ۱۳۴۲ش|سخنرانی در عاشورای ۱۳۴۲ش]]،<ref>[https://www.rouydad24.ir/fa/news/193739 نجات آیت‌الله خمینی از اعدام توسط آیت‌الله شریعتمداری]، سایت رویداد۲۴.</ref> از [[قم]] به [[تهران]] رفت و به‌همراه [[محمدتقی آملی]] از علمای تهران و [[سید محمدهادی میلانی]] از علمای [[مشهد]]، حکم [[اجتهاد]] امام خمینی را امضا کردند تا [[قانون طراز اول|قانون تراز]] شامل امام خمینی شود و او از محاکمه نجات یابد.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»، گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> اصل تراز، اصلی در قانون مشروطه بود که مجتهدان درجه‌یک را هم‌تراز با قانون می‌دانست و بر اساس آن، مجتهدان تراز اول معاف از محاکمه قانونی بودند.<ref>[https://sites.google.com/site/yadnameyeshariatmadari/interfamily «مصاحبه‌هایی با نزدیکان»،گفتگو با حسن شریعتمداری]، سایت مدار شریعت.</ref> | ||