سربازی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
Rezai.mosavi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ارتباط با تشیع}} | {{ارتباط با تشیع}} | ||
'''سربازی''' خدمت در نیروهای مسلح کشورها را گویند. در [[ایران]] طبق قانونِ خدمت وظیفه عمومی، هر مرد ایرانیِ بالای ۱۸ سال (غیر از موارد استثنا) موظّف به خدمت سربازی و گذراندن دورهٔ ۱۴ تا ۲۱ ماهِ ضرورت است. هدف از این قانون، دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور و حفظ جان و مال و ناموس مردم معرفی شده و آن را [[عبادت]] و امری مقدس دانسته‌اند. برخی، الزام افراد برای رفتن به سربازی را در تعارض با قوانین | '''سربازی''' خدمت در نیروهای مسلح کشورها را گویند. در [[ایران]] طبق قانونِ خدمت وظیفه عمومی، هر مرد ایرانیِ بالای ۱۸ سال (غیر از موارد استثنا) موظّف به خدمت سربازی و گذراندن دورهٔ ۱۴ تا ۲۱ ماهِ ضرورت است. هدف از این قانون، دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور و حفظ جان و مال و ناموس مردم معرفی شده و آن را [[عبادت]] و امری مقدس دانسته‌اند. برخی، الزام افراد برای رفتن به سربازی را در تعارض با قوانین اسلام شمرده و معتقدند سربازان غیرحرفه‌ای، کارآمدیِ لازم در جنگ‌های نوین را ندارند. در مقابل، برخی نیز با استناد به [[آیه|آیاتی]] از [[قرآن]]، نظام وظیفه عمومی را مقدمه [[جهاد]] دانسته و کسب آمادگی دفاعی در برابر هجوم احتمالی دشمن را لازم می‌دانند. ضمن اینکه خدمت سربازی موجب ارتقای آگاهی سیاسی، اجتماعی و بینش جوانان شمرده شده و آن را در بهبود شخصیت و افزایش روحیه انضباط، پذیرش قانون و تاب‌آوری در برابر مشکلات مؤثر دانسته‌اند. | ||
خدمت سربازی [[واجب کفایی]] شمرده شده و با توجه به جواز نیابت در واجبات کفایی، خرید آن را نیز [[مباح|جایز]] دانسته‌اند. به این صورت که فرد مَبلغی را به نیروهای مسلح پرداخت کرده و آنها نیروی دیگری را به خدمت می‌گیرند. | خدمت سربازی [[واجب کفایی]] شمرده شده و با توجه به جواز نیابت در واجبات کفایی، خرید آن را نیز [[مباح|جایز]] دانسته‌اند. به این صورت که فرد مَبلغی را به نیروهای مسلح پرداخت کرده و آنها نیروی دیگری را به خدمت می‌گیرند. | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
سربازی به معنی جان‌فشانی،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ج۱۱، ص۲۲۱، ذیل واژه سربازی.</ref> خدمت در نیروهای مسلح کشورها را گویند.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> | سربازی به معنی جان‌فشانی،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ج۱۱، ص۲۲۱، ذیل واژه سربازی.</ref> خدمت در نیروهای مسلح کشورها را گویند.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> | ||
خدمت سربازی یا نظام وظیفه در کشورهای مختلف دارای قوانین متفاوتی است.<ref>[https://parsi.euronews.com/2022/07/27/countries-with-mandatory-military-service-2022 «تفاوت قانون نظام وظیفه در جهان»]، یورونیوز.</ref> | خدمت سربازی یا نظام وظیفه در کشورهای مختلف دارای قوانین متفاوتی است.<ref>[https://parsi.euronews.com/2022/07/27/countries-with-mandatory-military-service-2022 «تفاوت قانون نظام وظیفه در جهان»]، یورونیوز.</ref> | ||
در ایران طبق ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی که در | در ایران طبق ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی که در [[سال ۱۳۶۳ هجری شمسی|سال ۱۳۶۳ش]] به تصویب رسید، هر مرد ایرانی که به سن ۱۸ سال تمام می‌رسد، موظف است به خدمت سربازی رود و دورهٔ ضرورت ۱۸ تا ۲۴ ماهه را بگذراند.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> البته در [[سال ۱۴۰۲ هجری شمسی|سال ۱۴۰۲ش]] طی تصویب طرحی، مدت دوره خدمت سربازی به ۱۴ تا ۲۱ ماه کاهش یافت.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/5918926/کاهش-مدت-خدمت-سربازی-حداقل-۱۴-و-حداکثر-۲۱-ماه «کاهش مدت خدمت سربازی»]، خبرگزاری مهر.</ref> | ||
مادهٔ ۱ این قانون، هدف از آن را دفاع از استقلال و تمامیت ارضی [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] و حفظ جان و مال و ناموس مردم معرفی نموده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> به موجب این قانون، کسانی که از آن سرپیچی کنند مُجرم بوده و به مراجع قضایی معرفی می‌شوند و حتی محرومیت‌های اجتماعی همچون عدم استخدام در اداره‌ها و نهادهای قانونی برای آنها در نظر گرفته شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> | مادهٔ ۱ این قانون، هدف از آن را دفاع از استقلال و تمامیت ارضی [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] و حفظ جان و مال و ناموس مردم معرفی نموده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> به موجب این قانون، کسانی که از آن سرپیچی کنند مُجرم بوده و به مراجع قضایی معرفی می‌شوند و حتی محرومیت‌های اجتماعی همچون عدم استخدام در اداره‌ها و نهادهای قانونی برای آنها در نظر گرفته شده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90966 «قانون خدمت وظیفه عمومی»]، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.</ref> | ||
خدمت سربازی از مسائل مهم و راهبردی در نظام جمهوری اسلامی شمرده شده<ref>فلاحی و همکاران، «ضرورت تعلیم و تربیت در دوران خدمت سربازی از نگاه رهبر معظم انقلاب»، ص۲۷۲.</ref> و آن را [[عبادت]] و امری مقدس دانسته‌اند.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۰.</ref> به گفته [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] فرصت حضور جوانان در این عرصه، بستر مناسبی برای تقویت معرفت دینی، انقلابی و ملی آنها است.<ref>فلاحی و همکاران، «ضرورت تعلیم و تربیت در دوران خدمت سربازی از نگاه رهبر معظم انقلاب»، ص۲۷۲.</ref> اما برخی با یادآوری آزادی انسان در عمل و اراده، الزام افراد برای رفتن به سربازی و بهره‌کشی اجباری از آنها را در تعارض با قوانین | خدمت سربازی از مسائل مهم و راهبردی در نظام جمهوری اسلامی شمرده شده<ref>فلاحی و همکاران، «ضرورت تعلیم و تربیت در دوران خدمت سربازی از نگاه رهبر معظم انقلاب»، ص۲۷۲.</ref> و آن را [[عبادت]] و امری مقدس دانسته‌اند.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۰.</ref> به گفته [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] فرصت حضور جوانان در این عرصه، بستر مناسبی برای تقویت معرفت دینی، انقلابی و ملی آنها است.<ref>فلاحی و همکاران، «ضرورت تعلیم و تربیت در دوران خدمت سربازی از نگاه رهبر معظم انقلاب»، ص۲۷۲.</ref> اما برخی با یادآوری آزادی انسان در عمل و اراده، الزام افراد برای رفتن به سربازی و بهره‌کشی اجباری از آنها را در تعارض با قوانین اسلام دانسته‌اند.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۵.</ref> | ||
==آیا سربازی اجباری توجیه شرعی و منطقی دارد؟== | ==آیا سربازی اجباری توجیه شرعی و منطقی دارد؟== | ||
[[سید حسن مدرس]] (شهادت: [[سال ۱۳۱۶ هجری شمسی|۱۳۱۶ش]]) از کسانی دانسته شده که با استدلال فقهی در حمایت از قانون خدمت سربازیِ الزامی، آن را برگرفته از شریعت اسلام معرفی کرد.<ref>احمدی، خدمت وظیفه عمومی از منظر حقوق ایران، فقه امامیه و اسناد حقوق بشر، ۱۳۹۸ش، ص۷۸.</ref> مستند وی، حکم وجوب [[جهاد]] در اسلام بود. او نظام وظیفه عمومی را مقدمه‌ای جهت انجام | [[سید حسن مدرس]] (شهادت: [[سال ۱۳۱۶ هجری شمسی|۱۳۱۶ش]]) از کسانی دانسته شده که با استدلال فقهی در حمایت از قانون خدمت سربازیِ الزامی، آن را برگرفته از [[اسلام|شریعت اسلام]] معرفی کرد.<ref>احمدی، خدمت وظیفه عمومی از منظر حقوق ایران، فقه امامیه و اسناد حقوق بشر، ۱۳۹۸ش، ص۷۸.</ref> مستند وی، حکم وجوب [[جهاد]] در اسلام بود. او نظام وظیفه عمومی را مقدمه‌ای جهت انجام فریضه جهاد و سبب استقلال و اقتدار کشور می‌دانست.<ref>احمدی، خدمت وظیفه عمومی از منظر حقوق ایران، فقه امامیه و اسناد حقوق بشر، ۱۳۹۸ش، ص۷۸.</ref> در پاسخ گفته شده، با توجه به [[واجب کفایی|وجوب کفاییِ]] جهاد، اجبار همهٔ افراد به اصل جهاد به آسانی قابل پذیرش نیست، چه رسد به مقدمهٔ آن.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۲۲.</ref> برخی کارشناسان نیز معتقدند، سربازان غیرحرفه‌ای، کارآمدیِ لازم در جنگ‌های نوین را ندارند و در شرایط حاضر، به این همه سرباز نیازی نیست.<ref>حلیمی جلودار و پاتیار، «خدمت سربازی حرفه‌ای از منظر قرآن و نهج البلاغه»، ص۱۷۴؛ صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۶.</ref> | ||
با این وجود، بعضی پژوهشگران با استناد به [[آیه ۶۰ سوره انفال|آیهٔ ۶۰ سوره انفال]] همۀ مسلمانان را موظّف به کسب آمادگی دفاعی در برابر هجوم احتمالی دشمن دانسته‌اند. آنان معتقدند اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که انسان احتمال شورش‌های فراگیر مخالفان و نیز موقعیت حساس جغرافیایی برخی کشورهای اسلامی که همواره مورد تهاجم نظامی بیگانگان بوده را در نظر گیرد.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۰-۶۱.</ref> افزون‌بر اینکه خدمت سربازی، می‌تواند موجب ارتقای آگاهی سیاسی، اجتماعی و مذهبی جوانان و پذیرش بهتر آنها در جامعه گردد.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۱.</ref> | با این وجود، بعضی پژوهشگران با استناد به [[آیه ۶۰ سوره انفال|آیهٔ ۶۰ سوره انفال]] همۀ مسلمانان را موظّف به کسب آمادگی دفاعی در برابر هجوم احتمالی دشمن دانسته‌اند. آنان معتقدند اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که انسان احتمال شورش‌های فراگیر مخالفان و نیز موقعیت حساس جغرافیایی برخی کشورهای اسلامی که همواره مورد تهاجم نظامی بیگانگان بوده را در نظر گیرد.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۰-۶۱.</ref> افزون‌بر اینکه خدمت سربازی، می‌تواند موجب ارتقای آگاهی سیاسی، اجتماعی و مذهبی جوانان و پذیرش بهتر آنها در جامعه گردد.<ref>نظری زاده و همکاران، «آینده پژوهی خدمت سربازی در جمهوری اسلامی ایران»، ص۶۱.</ref> | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
گفته شده نخستین قانون مدوّن دربارهٔ خدمت سربازی، در سال ۱۷۹۸م و در [[فرانسه]] به تصویب رسید.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> به دنبال این قانون، هر فرانسوی موظف به دفاع از وطن شده و در آن زمان ناپلئون بناپارت ارتشی بزرگ را تشکیل داد.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> | گفته شده نخستین قانون مدوّن دربارهٔ خدمت سربازی، در سال ۱۷۹۸م و در [[فرانسه]] به تصویب رسید.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> به دنبال این قانون، هر فرانسوی موظف به دفاع از وطن شده و در آن زمان ناپلئون بناپارت ارتشی بزرگ را تشکیل داد.<ref>صنعتی، «بررسی میزان انطباق خدمت سربازی با شرع و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ص۲۵۷.</ref> | ||
به نوشتهٔ پژوهشگران، در [[ایران]] اولین تلاش‌ها برای سربازگیری عمومی در زمان پادشاهی [[فتحعلی شاه قاجار]] توسط ولیعهدش عباس‌میرزا صورت گرفت.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> پس از او، [[امیرکبیر|میرزا تقی خان امیرکبیر]] صدر اعظم [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] بود که نظام اجباری سربازگیری را به صورت جدی دنبال کرد.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> [[رضاشاه|رضاخان]] نیز در سال [[سال ۱۳۰۰ هجری شمسی|۱۳۰۰ش]] نیروهای ژاندارمری را بر اساس نظام سربازی اجباری تشکیل داد و مجلس پنجم شورای ملی در | به نوشتهٔ پژوهشگران، در [[ایران]] اولین تلاش‌ها برای سربازگیری عمومی در زمان پادشاهی [[فتحعلی شاه قاجار]] توسط ولیعهدش عباس‌میرزا صورت گرفت.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> پس از او، [[امیرکبیر|میرزا تقی خان امیرکبیر]] صدر اعظم [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] بود که نظام اجباری سربازگیری را به صورت جدی دنبال کرد.<ref>راجی و احمدی، «مواضع فقها در قبال تصویب و اجرای قانون خدمت نظام اجباری»، ص۵۱۸.</ref> [[رضاشاه|رضاخان]] نیز در سال [[سال ۱۳۰۰ هجری شمسی|۱۳۰۰ش]] نیروهای ژاندارمری را بر اساس نظام سربازی اجباری تشکیل داد و مجلس پنجم شورای ملی در [[سال ۱۳۰۴ هجری شمسی|سال ۱۳۰۴ش]]، قانونی تصویب کرد که کلیه مردان ایرانی از سن ۲۱ سالگی موظّف به خدمت سربازی هستند.<ref>ایمانی و قاسمی، «سیاست گذاری خدمت سربازی و فرایند ملت سازی در ایران»، ص۴۱.</ref> بعد از [[انقلاب اسلامی ایران]]، قانون سابق راجع به سربازی به قوّت خود باقی ماند، تا اینکه به لحاظ ضرورت‌های [[جنگ تحمیلی|جنگ تحمیلی ایران و عراق]]، قانون خدمت وظیفه عمومی در سال [[سال ۱۳۶۳ هجری شمسی|۱۳۶۳ش]] تصویب و جایگزین قانون قبلی گردید.<ref>حلیمی جلودار و پاتیار، «خدمت سربازی حرفه‌ای از منظر قرآن و نهج البلاغه»، ص۱۷۶.</ref> | ||
===واکنش مردم و عالمان نسبت به قانون سربازی=== | ===واکنش مردم و عالمان نسبت به قانون سربازی=== | ||