پرش به محتوا

ابوجهل: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۶۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۸ نوامبر ۲۰۲۱
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵۰: خط ۵۰:


==معرفی==
==معرفی==
عمرو بن هشام بن مغیره از مخالفان پیامبر بود. پدرش هشام بن مغیره از اشراف مکه بود و بر [[بنی‌مخزوم]]، شاخه‌ای از قریش، ریاست داشت.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۷؛ زبیری، نسب قریش، ص۳۰۱.</ref>
عمرو بن هشام بن مغیره از مخالفان پیامبر بود. پدرش هشام بن مغیره از اشراف مکه بود و بر [[بنی‌مخزوم]]، شاخه‌ای از قریش، ریاست داشت.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۷؛ زبیری، نسب قریش، ص۳۰۱.</ref>  مادرش اسماء دختر مخربة بن جندل حنظلی از [[بنی‌تمیم]] بود. به روایتی نگاهداری پیمان‌نامه قریش برای تحریم [[بنی‌هاشم]] و مسلمانان را او یا خواهرش جُلاس (ام جُلاس)، بر عهده داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۳۵؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۹.</ref> اسماء بعدها اسلام آورد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۰؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ج۸، ص۱۰.</ref> ابوجهل را به جهت انتساب به مادرش ابن‌حنظلیه نامیده‌اند.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۹۱.</ref>  


مادرش اسماء دختر مخربة بن جندل حنظلی از [[بنی‌تمیم]] بود. به روایتی نگاهداری پیمان‌نامه قریش برای تحریم [[بنی‌هاشم]] و مسلمانان را او یا خواهرش جُلاس (ام جُلاس)، بر عهده داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۳۵؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۹.</ref> اسماء بعدها اسلام آورد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۰؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ج۸، ص۱۰.</ref> ابوجهل را به جهت انتساب به مادرش ابن‌حنظلیه نامیده‌اند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۹۱.</ref>
کنیه ابوجهل ابوحکم بود.{{مدرک}} اما پیامبر(ص) او را ابوجهل نامید.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۲۵.</ref> دلیل این نامگذاری دشمنی با اسلام و جهالتش ذکر شده است.<ref>ابن درید، الاشتقاق، ص۱۴۸.</ref> همچنین برپایه روایتی از پیامبر(ص) هر قومی فرعونی دارد و فرعون امت اسلام ابوجهل است.<ref>ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، مکتب دراسات التاریخ و المعارف الاسلامیه، ص۲۱۰.</ref>


[[عکرمة بن ابی‌جهل]] فرزند او بود که پس از [[فتح مکه]] مسلمان شد.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۵-۱۵۶.</ref>  
[[عکرمة بن ابی‌جهل]] فرزند او بود که پس از [[فتح مکه]] مسلمان شد.<ref> ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۵-۱۵۶.</ref>
== عضویت در دارالندوره==
او در سی سالگی به عضویت [[دارالندوه]] درآمد، در حالی که به رسم آن روزگار، اعضای دارالندوه به جز بنی‌قصی می‌بایست افزون بر چهل سال می‌داشتند.<ref>ابن درید، الاشتقاق، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۵.</ref>


ابوجهل به تجارت اشتغال داشت<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۹؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۵.</ref> او مردی ثروتمند بود و از بخشندگان قریش در عصر جاهلیت به شمار می‌رفت.<ref> ابن‌حبیب، المحبر، ص۱۳۹ـ۱۴۰.</ref>
== مخالفت با اسلام(ص)==
با آغاز رسالت [[حضرت محمد(ص)]]، ابوجهل به اقدامات بسیاری برای جلوگیری از اشاعه [[اسلام]] دست زد. برخی اعمال او،‌ [[شان نزول]] بعضی آیات قرآنی دانسته شده است.<ref> طوسی، التبیان، ج۱، ص۵۹ و ج۹، ص۲۳۹؛  زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۴۷ و ج۲، ص۲۰۸.</ref>


او در جوانی میان اشراف مکه جایگاهی ویژه یافت. در۵۸۴م، قبل از سی سالگی به عضویت [[دارالندوه]] درآمد، در حالی که به رسم آن روزگار، اعضای دارالندوه (به جز بنی‌قصی) می‌بایست افزون بر چهل سال می‌داشتند.<ref>ازرقی، اخبار مکة، ج۲، ص۲۵۳؛ ابن‌قتیبه، عیون الاخبار، ج۲، ص۲۳۰.</ref> او نقش مهمی در ناکامی قبیله یثربی [[اوس]] در انعقاد پیمان دفاعی با قریش ایفا کرد.<ref>ابن‌حبیب، المنمق، ص۲۶۸ـ۲۷۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ج۱، ص۶۷۷.</ref>
===دشمنی با رسول خدا(ص)===
 
== مخالفت با پیامبر(ص)==
با آغاز رسالت [[حضرت محمد(ص)]]، ابوجهل به اقدامات بسیاری برای جلوگیری از اشاعه [[اسلام]] دست زد. برخی اعمال او،‌ [[شان نزول]] بعضی آیات قرآنی دانسته شده است.<ref>طوسی، التبیان، ج۱، ص۵۹ و ج۹، ص۲۳۹؛  زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۴۷ و ج۲، ص۲۰۸.</ref>
 
==مقابله با بنی‌هاشم==
با توجه به سابقه ابوجهل در نفی برتری [[بنی‌هاشم]] بر سایر تیره‌های [[قریش]]،<ref>ابن‌حبیب، المنمق، ص۳۵۶ـ۳۵۷.</ref> چنین می‌نماید که سخنان و اعمال پیامبر(ص) را اقدام بنی‌هاشم برای سروری بر قریش می‌پنداشت که کاهش قدرت دیگر اشراف مکه ـ از جمله خود او ـ نتیجه آن بود.<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۰؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۲، ص۱۴۴؛ سهیلی، الرّوض الانف، ج۵، ص۲۴۰.</ref>از همین رو بیش از سایر مشرکان با پیامبر(ص) دشمنی می‌ورزید.<ref>ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۴۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۲۴.</ref>
 
==دشمنی با رسول خدا(ص)==
مهم‌ترین اقدامات ابوجهل بر ضد پیامبر(ص) عبارتند از:
مهم‌ترین اقدامات ابوجهل بر ضد پیامبر(ص) عبارتند از:
#تلاش در قطع رابطه قریش با بنی‌هاشم که به شکست انجامید.<ref>ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۶۱ـ۱۶۶؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۵۳ـ۳۵۴.</ref>
#تلاش در قطع رابطه قریش با بنی‌هاشم که به شکست انجامید.<ref>ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۶۱ـ۱۶۶؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۵۳ـ۳۵۴.</ref>
#جلوگیری از حمایت [[ابولهب]] عموی پیامبر از آن حضرت پس از مرگ [[ابوطالب]].<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۱۱؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۱، ص۲۵۳.</ref>
#جلوگیری از حمایت [[ابولهب]] عموی پیامبر از او پس از مرگ [[ابوطالب]].<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۱۱؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۱، ص۲۵۳.</ref>
#طراحی نقشه قتل پیامبر(ص)با مشارکت طوایف مختلف.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۴۸۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۲۷.</ref>
#طراحی نقشه قتل پیامبر(ص) با مشارکت طوایف مختلف؛ به گزارش ابن هشام، به پیشنهاد ابوجهل قرار شد در قتل پیامبر همه قبایل مشارکت کنند چراکه در این صورت بنی‌هاشم نمی‌توانند با همه قبایل درگیر جنگ شوند و به خون‌بهای او رضایت می‌دهند. از این رو در لیلة‌المبیبت برای عملی کردن نقشه قتل پیامبر از هر قبیله یک نفر حاضر شد. ابوجهل نیز در میان حاضران بود و آنان را تشویق می‌کرد اما با خروج پیامبر و خوابیدن امام علی(ع) در جای او این نقشه عملی نشد.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۱، ص۴۸۲-۴۸۳.</ref>
==دشمنی با مسلمانان==
مسلمانان از شدت عمل و کینه‌توزی او در امان نبودند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۶۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۸.</ref> در این راه برادر مادری او عیاش بن ابی‌ربیعه را که پس از قبول اسلام جهت پیوستن به [[مهاجران]] عازم [[مدینه]] بود، از [[قبا|قُبا]] به مکه بازگرداند و در آن شهر زندانی کرد.<ref>ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۷۶؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۲۹.</ref> پیامبر(ص) نیز او را «ابوجهل» نامید و به مسلمانان دستور داد که وی را چنان خطاب کنند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۲۵.</ref>
پس از [[هجرت به مدینه|هجرت]] [[پیامبر(ص)]] به [[مدینه]] و در پی تعرض مسلمانان به راه تجاری [[مکه]] و [[شام]]، موجبات درگیری ابوجهل با ایشان فراهم آمد.


در سال اول هجری کاروان تجاری که ابوجهل ریاست آن را داشت،<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۹.</ref> به رغم مواجهه با [[حمزة بن عبدالمطلب]] و یارانش در [[سیف البحر]]، با وساطت [[مجدی بن عمرو الجهنی|مجدی بن عمرو الجُهَنی]] بدون خونریزی راه خود را به سوی مکه ادامه داد.<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۹؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۶.</ref>
===دشمنی با مسلمانان===
ابوجهل مسلمانان را آزار و اذیت می‌کرد و مانع از پیوستن قریش به اسلام می‌شد.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۶۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۸.</ref> عیاش بن ابی‌ربیعه برادر مادری او پس از قبول اسلام برای پیوستن به [[مهاجران]] عازم [[مدینه]] شد، ابوجهل او را از [[قبا|قُبا]] به مکه بازگرداند و زندانی کرد.<ref>ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۷۶؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۲۹.</ref>


==جنگ بدر==
همچنین سمیه را به شهادت رساند.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۲۸.</ref>
==نقش ابوجهل در شکل‌گیری جنگ بدر==
{{اصلی|غزوه بدر}}
{{اصلی|غزوه بدر}}
در سال دوم هجری هنگامی که کاروان دیگری از قریش به ریاست [[ابوسفیان]] مورد تهدید مسلمانان قرار گرفت، ابوجهل با لشکری که خود از عاملان بسیج آن بود،<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳، ۳۷ـ۳۸.</ref> برای حمایت از آن کاروان از مکه خارج شد. با آنکه کاروان به سلامت گذشت، به اصرار ابوجهل لشکر مکه به سوی چاه‌های [[بدر]] حرکت کرد. او در پی آن بود که اقتدار قریش را نه تنها بر مسلمانان بلکه بر تمام کسانی که قادر به مخاطره‌ انداختن کاروان‌های قریش بودند اثبات کند؛<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۴۳ـ۴۴ ؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۱۸ـ۶۱۹.</ref> اما لشکر مکه در [[جنگ بدر]] از مسلمانان شکست خورد و ابوجهل به همراه شماری دیگر از سران قریش کشته شدند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۳۵ـ۶۳۶؛ واقدی، المغازی، ج۱، ص۸۹ـ۹۰.</ref>
در سال دوم هجری هنگامی که کاروان دیگری از قریش به ریاست [[ابوسفیان]] مورد تهدید مسلمانان قرار گرفت، ابوجهل با لشکری که خود از عاملان بسیج آن بود،<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳، ۳۷ـ۳۸.</ref> برای حمایت از آن کاروان از مکه خارج شد. با آنکه کاروان به سلامت گذشت، به اصرار ابوجهل لشکر مکه به سوی چاه‌های [[بدر]] حرکت کرد. او در پی آن بود که اقتدار قریش را نه تنها بر مسلمانان بلکه بر تمام کسانی که قادر به مخاطره‌ انداختن کاروان‌های قریش بودند اثبات کند؛<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۴۳ـ۴۴ ؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۱۸ـ۶۱۹.</ref> اما لشکر مکه در [[جنگ بدر]] از مسلمانان شکست خورد و ابوجهل به همراه شماری دیگر از سران قریش کشته شدند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۳۵ـ۶۳۶؛ واقدی، المغازی، ج۱، ص۸۹ـ۹۰.</ref>


پیامبر(ص) با شنیدن خبر کشته شدن ابوجهل (که او را رأس پیشوایان کفر و فرعون امت نامیده بود،<ref> واقدی، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۵.</ref>) گفت: «خدایا! وعده خود را محقق ساختی پس نعمتت را بر من تمام گردان.»<ref> واقدی، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۱.</ref> ابوجهل به دست [[معاذ ‌بن عمرو]] و معوذ بن عفراء کشته شد و [[عبدالله‌ بن مسعود]]، سر او را از تن جدا کرد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفة، ج۱، ص۷۱۰.</ref>
پیامبر(ص) با شنیدن خبر کشته شدن ابوجهل (که او را رأس پیشوایان کفر و فرعون امت نامیده بود،<ref> واقدی، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۵.</ref>) گفت: «خدایا! وعده خود را محقق ساختی پس نعمتت را بر من تمام گردان.»<ref> واقدی، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۱.</ref> ابوجهل به دست [[معاذ ‌بن عمرو]] و معوذ بن عفراء کشته شد و [[عبدالله‌ بن مسعود]]، سر او را از تن جدا کرد.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفة، ج۱، ص۷۱۰.</ref>
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
خط ۸۷: خط ۸۱:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
*ابن اسحاق، محمد بن اسحاق، سیره ابن اسحاق، مکتب دراسات التاریخ و المعارف الاسلامیه، بی‌تا.
*ابن درید، محمد بن حسن، الاشتقاق، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م.
*ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ق.
*ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ق.
*ابن‌اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
*ابن‌اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.