ابوجهل: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوجهل در ۵۵۴م زاده شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۳۰.</ref> پدرش هشام از اشراف مکه بود و بر [[بنی‌مخزوم]]، شاخه‌ای از قریش، ریاست داشت.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۷؛ زبیری، نسب قریش، ص۳۰۱.</ref>

مادرش اسماء دختر مخربة بن جندل حنظلی از [[بنی‌تمیم]] بود. به روایتی نگاهداری پیمان‌نامه قریش برای تحریم [[بنی‌هاشم]] و مسلمانان را او یا خواهرش جُلاس (ام جُلاس)، خاله ابوالحکم، بر عهده داشت.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۳۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۹.</ref> اسماء اسلام آورد و به تجارت عطر مشغول شد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰۰؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ج۸، ص۱۰.</ref> ابوجهل را به جهت انتساب به مادرش ابن حنظلیه نامیده‌اند.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۲۳؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۹۱.</ref>

ابوجهل همچون دیگر اشراف قریش به تجارت اشتغال داشت<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۹؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۵.</ref> او مردی ثروتمند بود و همانند پدر و برادرش از بخشندگان قریش در عصر جاهلیت به شمار می‌رفت.<ref> ابن حبیب، المحبر، ص۱۳۹ـ۱۴۰.</ref>

او در جوانی میان اشراف مکه جایگاهی ویژه یافت. در۵۸۴م، هنگامی که ۳۰ سال بیش نداشت، به عضویت [[دار الندوه]] پذیرفته شد، در حالی که به رسم آن روزگار، اعضای دارالندوه (به جز بنی‌قصی) می‌بایست افزون بر ۴۰سال می‌داشتند.<ref>ازرقی، اخبار مکة، ج۲، ص۲۵۳؛ ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۲، ص۲۳۰.</ref> او نقش مهمی در ناکامی قبیله یثربی [[اوس]] در انعقاد پیمان دفاعی با قریش ایفا کرد.<ref>ابن حبیب، المنمق، ص۲۶۸ـ۲۷۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۳۷؛ ابن اثیر، الکامل، ج۱، ص۶۷۷.</ref>

با توجه به سابقه او در نفی برتری [[بنی‌هاشم]] بر سایر تیره‌های [[قریش]]،<ref>ابن حبیب، المنمق، ص۳۵۶ـ۳۵۷.</ref> چنین می‌نماید که سخنان و اعمال پیامبر(ص) را اقدام بنی‌هاشم برای سروری بر قریش می‌پنداشت که کاهش قدرت دیگر اشراف مکه ـ از جمله خود او ـ نتیجه آن بود.<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۰؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۲، ص۱۴۴؛ سهیلی، الرّوض الانف، ج۵، ص۲۴۰.</ref>از همین رو بیش از سایر مشرکان با پیامبر(ص) دشمنی می‌ورزید.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۴۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۲۴.</ref>

مهم‌ترین اقدامات وی بر ضد پیامبر(ص) عبارتند از:

#تلاش در قطع رابطه قریش با بنی هاشم که به شکست انجامید.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۶۱ـ۱۶۶؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۵۳ ـ ۳۵۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۰۸ـ۲۱۰.</ref>

#ممانعت از حمایت [[ابولهب]] عموی پیامبر از آن حضرت بعد از مرگ [[ابوطالب]].<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۱۱ ؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ج۱، ص۲۵۳؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۳، ص۱۶۵.</ref>

#طراحی توطئه ناموفق قتل پیامبر(ص)با مشارکت طوایف مختلف.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۴۸۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۲۷ ؛ طبری، تاریخ الطبری، ج۲، ۳۷۱ ـ ۳۷۲.</ref>

گویا حُسن خدمت [[عکرمة بن ابی‌جهل]] به اسلام موجب شد که پیامبر(ص) پس از مرگ ابوجهل مسلمانان را از سبّ وی و انتساب عکرمه به این [[کنیه]] بازدارد.<ref>مبرد، الکامل، ج۳، ص۱۲۰۷ ؛ ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۲، ص۳۹۳.</ref>

مسلمانان از شدت عمل و کینه‌توزی او در امان نبودند.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۳۲۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۲۶۴ ؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۸.</ref> در این راه برادر مادری او عیاش بن ابی ربیعه را که پس از قبول اسلام جهت پیوستن به [[مهاجرین]] عازم [[مدینه]] بود، از [[قبا|قُبا]] به مکه بازگرداند و در آن شهر زندانی کرد.<ref>ابن اسحاق، السیر و المغازی، ص۱۷۶؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۱۲۹.</ref> متقابلاً پیامبر(ص) نیز او را«ابوجهل» نامید و به مسلمانان دستور داد که وی را چنان خطاب کنند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۱۲۵.</ref>

در سال اول هجری کاروان تجاری که ابوجهل ریاست آن را داشت،<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۶۹.</ref> به رغم مواجهه با [[حمزة بن عبدالمطلب]] و یارانش در [[سیف البحر]]، با وساطت [[مجدی بن عمرو الجهنی|مجدی بن عمرو الجُهَنی]] بدون خونریزی راه خود را به سوی مکه ادامه داد.<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۶.</ref>

در سال دوم هجری هنگامی که کاروان دیگری از قریش به ریاست [[ابوسفیان]] مورد تهدید مسلمانان قرار گرفت، ابوجهل با لشکری که خود از عاملان بسیج آن بود،<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۳۳، ۳۷ ـ ۳۸.</ref> برای حمایت از آن کاروان از مکه خارج شد. با آنکه کاروان به سلامت گذشت، به اصرار ابوجهل لشکر مکه به سوی چاه‌های [[بدر]] حرکت کرد.

ظاهراً علاوه بر ریاست طلبی، او در پی آن بود که اقتدار قریش را نه تنها بر مسلمانان بلکه بر تمام کسانی که قادر به مخاطره‌ انداختن کاروان‌های قریش بودند اثبات کند؛<ref>واقدی، المغازی، ج۱، ص۴۳ ـ ۴۴ ؛ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۱۸ ـ ۶۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۱۳.</ref> اما لشکر مکه با وجود برتری نفری و ابزار در [[جنگ بدر]] از مسلمانان شکست خورد و ابوجهل به همراه شماری دیگر از سران قریش کشته شدند.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۶۳۵ ـ ۶۳۶؛ واقدی، المغازی، ج۱، ص۸۹ ـ ۹۰.</ref>

پیامبر(ص) با شنیدن خبر کشته شدن ابوجهل (که او را رأس پیشوایان کفر و فرعون امت نامیده بود،<ref>واقدی، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۵.</ref>) گفت: «خدایا! وعده خود را محقق ساختی پس نعمتت را بر من تمام گردان.»<ref>واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج‌۱، ص‌۹۱.</ref> ابوجهل به دست دو جوان کم سال یعنی [[معاذ ‌بن عمرو]] و [[معاذ‌ بن عفراء]] کشته شد و هنوز رمقی در بدن داشت که [[عبدالله‌ بن مسعود]]، سر او را از تن جدا کرد.<ref>صحیح البخاری، ج‌۲، ص‌۶۸ـ‌۶۹.</ref>

*ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، ''الکامل فی التاریخ''، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ هـ.

*ابن اسحاق، محمد، ''السیر و المغازی''، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.

*ابن حبیب، محمد، ''المحبَر''، به کوشش ایلزه لیشتن اشتنر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.

*ابن حبیب، محمد، ''المنمق''، به کوشش خورشید احمد فاروق، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.

*ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، ''الاصابة''، قاهره، ۱۳۲۷ق.

*ابن درید، محمد بن حسن، ''الاشتقاق''، به کوشش عبدالسلام هارون، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۸م.

*ابن سعد، محمد، ''الطبقات الکبری''، بیروت، ۱۹۶۰م.

*ابن عبدربه، احمد بن محمد، ''العقد الفرید''، به کوشش احمد امین و دیگران، قاهره، ۱۳۶۷ق/۱۹۴۸م.

*ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، ''عیون الاخبار''، قاهره، دارالکتب المصریة.

*ابن کثیر، ''البدایة و النهایة''، تحقیق علی شیری، دار احیاء التراث، بیروت

*ابن هشام، عبدالملک، ''السیرة النبویة''، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م.

*ازرقی، محمد بن عبدالله، ''اخبار مکة''، به کوشش رشدی صالح ملحس، مکه، ۱۹۶۵م.

*بلاذری، احمد بن یحیی، ''انساب الاشراف''، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.

*حلبی، علی ابن برهان الدین، ''السیرة الحلبیة''، بولاق، ۱۲۸۰ق.

*زمخشری، محمد بن عمر، ''الکشاف''، قم، نشر ادب الحوزة.

*سهیلی، عبدالرحمن، ''الرّوض الانف''، به کوشش عبدالرحمن وکیلی، قاهره، دارالکتب الحدیثة.

*طبری، محمد بن جریر، ''تاریخ الطبری''، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم‏، بیروت، روائع التراث العربی‏، ۱۳۸۷ق.

*طوسی، محمد بن حسن، ''التبیان''، بیروت، دارالکتاب العربی.

*فخرالدین رازی، محمد بن عمر، ''التفسیر الکبیر''، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

*کلبی، هشام بن محمد، ''جمهرة النسب''، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.

*مبرد، محمد بن یزید، ''الکامل''، به کوشش محمد احمد الدالی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.

*واقدی، محمد بن عمر، ''المغازی''، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.

*یعقوبی، احمد بن اسحاق، ''تاریخ یعقوبی''، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.