تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

| جمعیت کل            = ۹،۳۰۰،۰۰۰ نفر (۱۳۹۸ش/۲۰۱۹م)  

| مساحت            =۱۴۳.۱۰۰ کیلومتر مربع

| ادیان(درصد)          = [[اسلام]] (۷۷ درصد)

| زبان رسمی                = تاجیکی  

==جغرافیا و تقسیمات==

[[افغانستان]] در جنوب، [[چین]] در شرق، [[قرقیزستان]] در شمال و [[ازبکستان]] در شمال غرب و غرب تاجیکستان قرار دارند. تاجیکستان با ۱۴۳،۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت در [[آسیای مرکزی]] واقع است. بیشتر سرزمین تاجیکستان را کوه‌های مرتفع پوشانده است.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref> رشته‌کوه‌های پامیر، ترکستان، حصار و زر افشان این کشور را به چند ناحیه تقسیم کرده‌اند.<ref>برچیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۱۴، ص۲۶۴-۲۴۷.</ref> دو بلندترین قله تاجیکستان به نام اسماعیل سامانی (از شاهان سلسله سامانی) و ابن‌سینا (دانشمند معروف مسلمان) نام‌گذاری شده است.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref> در تاجیکستان چند صد رود کوچک و بزرگ موقتی و دایمی جریان دارد که بخش بزرگی از آب آنها به چند دریاچه و آبگیر فصلی و دایمی داخلی سرازیر می‌شود.<ref>برچیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۱۴، ص۲۶۴-۲۴۷.</ref> رودهای آمودریا (جیحون) و سیر دریا (سیحون)، دو گستره بزرگ آبی تاجیکستان را تشکیل داده‌اند.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref>  

پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است. علت نام این شهر به سبب تشکیل (دوشنبه بازار) در این محل است. دومین شهر بزرگ تاجیکستان، خُجَند در شمال این کشور است.<ref>برچیان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۱۴، ص۲۶۴-۲۴۷.</ref>  

#دوشنبه و نواحی تابعه مركز.

#ولایت سُغد در شمال، شهر مرکزی: خجند. شهرهای مهم: كانی بادام، پنجكنت، اوراتپه.

#ولایت خَتلان در جنوب، شهر مرکزی: قُرقان تپه. شهرهای مهم: كولاب و دنغره.

#ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی در نیمه شرقی، شهر مرکزی: خاروغ.<ref>[http://fa.dushanbe.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=185&pageid=7944 ساختار سیاسی تاجیکستان]</ref>

==مردم و فرهنگ==

جمعیت تاجیکستان در [[۱۳۹۸ش]]/۲۰۱۹م حدود ۹،۳۰۰،۰۰۰ نفر است.<ref>[https://parstoday.com/tajiki/news/tajikistan-i44312 «سر شماری جمعیت تاجیکستان در سال 2020»، سایت parstoday]</ref> بیشتر مردم تاجیکستان(بیش از ۸۰٪ در آمار ۲۰۱۰م) از قوم تاجیک بوده و ازبک‌ها با حدود ۱۲٪ جمعیت، بزرگترین اقلیت قومی هستند. روس و قرقیز و تاتار از اقوام با جمعیت اندک مقیم تاجیکستان هستند.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref>  

زبان ملی، فارسی تاجیکی است. بیشتر تاجیکها به لهجه‌های گوناگون سخن می‌گویند. یغنابی (سُغدی) و پامیری دو گویش مشهور هستند. <ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref> در ارتباطات تجاری و اداری، زبان روسی نیز استفاده می‌شود. هم‌چنین ازبکی در قسمت‌هایی از مناطق مرزی شمال و جنوب تاجیکستان رواج دارد.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref>

رسم الخط مردم تاجیک تا [[سال ۱۳۰۹ش]]/۱۹۳۰م عربی بود و در این سال خط لاتین جانشین رسم‌الخط عربی شد. خط سیریلیک (روسی) ده سال بعد در [[۱۳۱۹ش]]/۱۳۴۰م به خط رسمی تاجیکستان تبدیل شد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

==ادیان و مذاهب==

در قانون اساسی تاجیکستان، نظام سیاسی این کشور، جمهوری یکپارچه، غیردینی، دمکراتیک و مبتنی بر قانون معرفی شده است. در ماده هشتم قانون اساسی تصریح شده که هیچ باوری حتی باورهای دینی، جنبه دولتی ندارد و تشکیلات دینی بایستی جدا از دولت فعالیت کنند.<ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، [[۱۳۸۳ش]]، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۲ </ref> مذهب اکثر مردم تاجیکستان [[اهل سنت و جماعت|سنی]] و از شاخه [[حنفیان|حنفی]] است. گروه کوچکی از [[اسماعیلیه|شیعیان اسماعیلی]] در کوه‌های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می‌کنند. جمعیت اندک مسیحی در تاجیکستان، روس هستند.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A53149.html ره آورد سفر به تاجیکستان]</ref>

==ساختار سیاسی و اقتصادی==

در قانون اساسی اکنون تاجیکستان، نظام رسمی حکومت به سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه تقسیم شده است. رییس جمهور، رییس دولت و دارای اختیارات اجرایی است. از [[۱۳۷۱ش]] تا اکنون [[۱۳۹۸ش]] (۲۷سال)، امام‌علی رحمان رییس جمهور تاجیکستان است.<ref>[http://www.cisroad.com/post/detail/Fa/2-6-16-3-1-8/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx «ساختار سیاسی تاجیکستان»، سایت اطلاع رسانی کشورهای مستقل همسود (مشترک المنافع)]</ref> نخست‌وزیر، رییس کابینه است که از سوی رییس جمهور انتخاب می‌شود. قوه مقننه یا مجلس عالی تاجیکستان، شامل دو مجلس نمایندگان و مجلس ملی است.<ref>[http://www.cisroad.com/post/detail/Fa/2-6-16-3-1-8/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx «ساختار سیاسی تاجیکستان»، سایت اطلاع رسانی کشورهای مستقل همسود (مشترک المنافع)]</ref> قوه قضاییه از دادگاه قانون اساسی، دادگاه عالی اقتصادی، دادگاه ایالت بدخشان، دادگاه ایالت دوشنبه و دادگاه سایر شهرها و نواحی تشکیل شده است.<ref>[http://www.cisroad.com/post/detail/Fa/2-6-16-3-1-8/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.aspx «ساختار سیاسی تاجیکستان»، سایت اطلاع رسانی کشورهای مستقل همسود (مشترک المنافع)]</ref>

تولید ناخالص داخلی و درآمد متوسط تاجیکستان در میان کشورهای آسیای مرکزی کمترین است. کوهستانی بودن آن سبب شده تنها هفت درصد از خاک آن قابل استفاده باشد. پنبه مهمترین محصول کشاورزی آن است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/37419 «آشنایی با کشور تاجیکستان»، همشهری آنلاین]</ref> اقتصاد تاجیکستان به کشاورزی و خدمات بستگی دارد که در هر یک، بخش بزرگی از نیروی کار این کشور اشتغال دارند.<ref>مدخل «تاجیکستان»، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.</ref> اقتصاد تاجیکستان در زمان شوروی سابق، وابسته به کمک‌های مسکو و دستمزد کارگران این کشور در روسیه و همسایگان غربی آن بوده است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

==تاریخچه==

[[مسلمانان]] حدودا از سال ۵۰ تا اوایل دهه ۱۳۰ هجری قمری، مهمترین ولایات این منطقه را فتح کردند و [[اسلام]] به تدریج در میان مردم نفوذ یافت.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۲۳۱ـ۲۳۳، ۳۰۴ـ۳۳۷، ۴۷۷؛ افشار سیستانی، «مقدمه ای بر شناخت قوم تاجیک»، ۱۳۷۳ش، ص ۸۵</ref> با ورود مغولان به آسیای مرکزی از ۶۱۷ تا ۶۱۹ دولت خوارزمشاهیان فروپاشید. از آن پس تا ۱۵۰ سال بعد قبایل مختلفی از جمله جغتایی‌ها بر آسیای مرکزی مسلط بودند تا اینکه [[تیمور گورکانی]] در ۷۷۱ق پایتخت دولت مستقل خود را در [[سمرقند]] بنا نهاد و از جمله تاجیکستان کنونی را به تصرف درآورد.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۵۲۶، ۵۳۷، ۶۱۱، ۶۳۰، ۶۳۷، ۶۴۵، ۶۹۹، ۷۰۶، ۷۰۸، ۷۴۹، ۷۵۵</ref>

دولت [[تیموریان]] در اوایل سده دهم با حمله ازبک‌های شیبانی از میان رفت. در سال ۱۰۰۷ق ازبک‌های اشترخانی جای شیبانیان را گرفتند. در ۱۱۵۳ [[نادرشاه]] بخارا را تصرف کرد و اشترخانیان تا ۱۱۶۰ که نادرشاه کشته شد، خراجگزار ایران بودند.<ref>همان، ج ۲، ص ۸۰۳ ـ۸۰۴، ۸۶۵ ـ۸۶۶، ۸۹۹، ۹۰۱ـ۹۰۲</ref> پس از درگیری‌هایی در دهه ۱۲۸۰ق/۱۸۶۰م، شمال تاجیکستان به روسیه تزاری و جنوب آن به امارت بخارا ملحق شد.<ref>همان، ج ۲، ص ۹۹۱، ۹۹۵، ۱۰۰۱</ref> در [[رجب]] ۱۳۳۶/ آوریل ۱۹۱۸ شمال تاجیکستان بخشی از جمهوری خودمختار شوروی ترکستان شد. با این حال باسماچیان در بخش‌های مختلف منطقه، از جمله در تاجیکستان شمالی، در برابر نیروهای شوروی مقاومت کردند و تا بهمن ۱۳۰۰/ فوریه ۱۹۲۱ نیروهای شوروی موفق به تصرف کامل بخارای شرقی و از جمله دوشنبه نشدند.<ref>احمد رشید، ص ۱۶۷ـ ۱۶۸؛ نیکولایوا، ص ۲۹، ۳۱، ۴۹؛ ابوالحسن شیرازی، ص ۸۵</ref> در مهر ۱۳۰۳/ اکتبر ۱۹۲۴ در نتیجه مرزبندی‌های ملی در آسیای مرکزی، جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان تأسیس شد.

در دوره شوروی مبارزه با مذهب منجر به تعطیلی بیشتر [[مسجد|مساجد]] و مدارس دینی گردید. از [[۱۳۰۶ش]] / ۱۹۲۷م. تغییر تدریجی خط از فارسی به الفبای لاتینی آغاز شد تا اینکه در [[۱۳۰۸ش]] / ۱۹۲۹ خط لاتینی رسمیت یافت و در ۱۳۱۹ ش /۱۹۴۰ الفبای سیریلی جای آن را گرفت.<ref>احمد رشید، ص ۱۷۰ـ۱۷۱؛گاه شمار سیاسی آسیای مرکزی، جنوبی و شرقی، ص ۲۸۶ـ۲۸۷</ref> از دهه ۱۳۵۰ ش /۱۹۷۰ به تدریج باورهای اسلامی در میان مردم تاجیکستان رشد یافت.<ref>گاه شمار سیاسی آسیای مرکزی، جنوبی و شرقی، ص ۲۸۷</ref>

===آمار شیعیان تاجيكستان===

|۱||۸,۱۵۰,۰۰۰||۶,۲۸۰,۰۰۰||۴۳۰,۰۰۰||۸/۸۴||۲۰۱۴م||[https://www.cia.gov/library سايت CIA]

|۲||۸,۱۷۶,۰۰۰||۶,۰۰۰,۰۰۰||۵۰۰,۰۰۰||۹/۶||۲۰۱۴م||[http://www.nationmaster.com/country-info/profiles سايت Nation Master]

|۳||۸,۰۸۰,۰۰۰||۶,۴۵۰,۰۰۰||۴۸۰,۰۰۰||۹/۱۲||۲۰۱۵م||[http://www.state.gov/j/drl/rls/irf/religiousfreedom/ سايت religious freedom]

|۴||۸,۰۰۰,۰۰۰||۶,۱۰۰,۰۰۰||۳۵۰,۰۰۰||۸/۱۲||۲۰۱۴م||[http://www.religiousintelligence.co.uk سايت religiousintelligence]

|۵||۸,۳۰۰,۰۰۰||۵,۸۰۰,۰۰۰||۴۳۰,۰۰۰||۹/۵۲||۲۰۱۴م||[http://www.swivel.com سايت swivel]

|۶||۸,۲۸۰,۰۰۰||۶,۵۰۰,۰۰۰||۴۷۰,۰۰۰||۹/۱۲||۲۰۱۵م||[http://www.pewforum.orginewasseti سايت Pewforum]

===شیعیان اسماعیلی===

اسماعیلیان تاجیکستان اضافه بر دوشنبه، بیشتر در منطقه بدخشان بخصوص شهرهای شیغَنان، واخان، لَغمان و دره‌های اطراف آن ساکن هستند. در ارتفاعات پامیر، نزدیک مرز چین و منطقه اشکاشم نیز جمعیت قابل توجهی از اسماعیلیه سکونت دارند. این گروه از نظر قومی عموما تاجیک هستند. اسماعیلیان تاجیکستان و [[افغانستان]]، از اسماعیلیان نزاری محسوب می‌شوند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی، ص ۱۴۰</ref>

بنای مرکز اسماعیلیان در سال ۱۳۸۸ش/۲۰۰۹م در شهر دوشنبه افتتاح شد. درباره تعداد افراد دارای این مذهب در تاجیکستان اطلاعات زیادی در دست نیست، اما جمعیت آنها را حدود ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زنند.<ref>مشکور، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۱۳۷۲؛ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۷۵ش؛ اشرافی، گفتگو با مطراب مطراب‌اف، ۱۳۹۴ش.</ref>

===عزاداری اسماعیلیه در محرم و صفر===

اسماعیلی‌ها در منطقه بدخشان تاجیکستان، [[ماه محرم]] و [[صفر]] را «شدّه» یا «عشورا» می‌نامند و در این مدت سوگواری و عزاداری می‌کنند، [[سیاه‌پوشی|لباس سیاه]] به تن می‌کنند. بیشتر مردان در این دو ماه محاسن خود را نمی‌تراشند و در خانه‌ها عزاداری و سینه‌زنی برپا می‌کنند.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2413891 آداب و رسوم عاشورایی مردم دنیا]</ref> {{یاد|سفیر سابق ایران در تاجیکستان:«در زمان حضورم در تاجیکستان، یکی از دوستان تاجیک می‌گفت ما خیلی امام حسین(ع) را دوست داریم و در ایام دهه عاشورا وقتی می‌خواستیم مجلس عزاداری برپا کنیم، به زیرزمین‌هایی می‌رفتیم و یک نفر را جلو پله‌های زیرزمین به نگهبانی می‌گماشتیم. اگر آن فرد نگهبان علامت می‌داد و متوجه می‌شدیم که ماموران KGB آمده‌اند، به سرعت مقابلمان ورق می‌گذاشتیم و وقتی ماموران می‌آمدند ما را در حالی می‌دیدند که گویی در حال ورق بازی کردن هستیم.»<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2249593 تاجیک‌ها در عزاداری ماه محرم KGB را فریب می‌دادند]</ref>}}

====شیعه اثنی عشری====

در انقلاب [[روسیه]]، تعداد شیعیان این منطقه بالغ بر ۵ هزار خانوار بود. به گفته برخی، به دلیل تبلیغات فراوان مبلغان اسماعیلی و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] و وجود جو اختناق و تفتیش عقاید بر ضد شیعه امامیه و نیز، نبودن مبلغ و روحانی، تعدادی از آن‌ها به فرقه‌های [[اسماعیلیه]] و [[حنفیه]] گرویده‌اند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی، ص ۱۴۷ ـ ۱۴۶</ref>

#حدود ۴۰۰ خانوار شیعه در دوشنبه

#حدود ۵۰۰ خانوار در اطراف دوشنبه (قرقان تپه، کولاب و وحدت)

#بیش از ۵۰۰ خانوار در شمال تاجیکستان در ولایت سغد که مرکز آن خجند است<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A53149.html ره آورد سفر به تاجیکستان]</ref>

===آداب ماه مبارک رمضان در تاجیکستان===

#حضور پرشور در مساجد، کنار گذاشتن کدورت‌های گذشته، بخشش یکدیگر، آشتی کردن و هدیه دادن به خویشاوندان و همسایگان از رسم‌های تاجیکان در این ماه است.

#[[نماز تراویح]] هر شب در ماه مبارک رمضان در همه مساجد تاجیکستان و یا در خانه‌ها به صورت گروهی اقامه می‌شود.

#در بیشتر مساجد تاجیکستان هر شب هنگام به جای آوردن نماز تراویح، یک جزء [[قرآن مجید]] قرائت می‌شود تا نمازگزاران بتوانند تا پایان ماه مبارک، قرآن را ختم کنند.

#حافظان قرآن مجید که وظیفه [[تلاوت قرآن|قرائت]] آیات قرآن در [[نماز تراویح]] را دارند و نماز به امامت آنان برگزار می‌شود‌، گاه یک یا دو ماه پیش از ماه رمضان به اصطلاح تاجیکان چله می‌نشینند و محفوظات خود را دوره می‌کنند.

#[[رمضان|ماه رمضان]] از منظر مسلمانان تاجیک بستر اصلی دینداری، [[عبادت]] و ارتباط با خداست و بر این اساس آنان سعی می‌کنند با قرائت قرآن، برگزاری [[نماز تراویح]] و سرودن اشعار ویژه، جلوه‌های ماه مبارک رمضان را حفظ و به کودکان خود و نسل آینده منتقل کنند.

#جمله «رمضان مبارک» تا آخر این ماه بین تاجیکان رد و بدل می‌شود و آیین موسوم به «رب من» از معروف‌ترین و رایج‌ترین شعائر تاجیکان در این ماه است که تا حد زیادی توانسته در ۸۰ سال حاکمیت کمونیست که مخالف هر گونه شعائر دینی بود، سنت‌های رمضان را حفظ کند. مراسم «رب من»خوانی در گذشته در تمام مناطق فارسی‌زبان آسیای مرکزی نظیر [[بخارا]]، [[سمرقند]]، خجند، پنجکنت، اوراتپه، قشقه دریا، سرخان، حصار، قراتگین، درواز، ختلان و بدخشان با تفاوت‌های لهجه‌ای وجود داشت. اگرچه این سنت دیرین اکنون در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان کمتر به چشم می‌آید اما در روستا‌ها و مناطق کوهستانی آن همچنان پابرجاست. مراسم «رب من»خوانی بعد از ضیافت افطار برگزار می‌شود و کودکان در گروه‌های چند نفره با یک سرگروه که صدای بهتر دارد در کوچه‌ها به راه می‌افتند و به در خانه‌ها می‌روند.

#کودکان پس از تبریک ماه رمضان به صاحبخانه همزمان شروع به همخوانی اشعار «رب من» با مضمون حمد و سپاس خدا و طلب بخشش و برکت از درگاه او می‌کنند و صاحبخانه نیز به آن‌ها هدیه می‌دهد.

#مردم تاجیکستان در ماه رمضان سفره‌های خود را که «دسترخوان» گفته می‌شود برای پذیرایی از میهمانان روزه‌دار خود با انواع خوردنی‌ها اعم از نان، شیرینی، آجیل و میوه و غذاهای گرم پهن می‌کنند. خوراکی‌ها و شیرینی‌های محلی موسوم به نشالا، حلوا کنجدی و شیرچای، شوربا و‌ آش پلو معمولا در ضیافت‌های [[افطار]] به چشم می‌خورد.

#مردم تاجیک قبل از [[افطار]]، در مساجد قرآن کریم تلاوت می‌کنند و بعد از اقامه [[نماز مغرب]] به سفره‌های ضیافت افطار می‌روند.

#[[افطاری|افطاری دادن]] در بین تاجیکان بسیار زیاد است و پذیرایی از میهمانان و [[اطعام]] مستمندان در این ماه، فراوان دیده می‌شود.

#تاجیکان در ماه رمضان به دادن [[زکات]] و دستگیری افراد نیازمند هم اهمیت زیاد می‌دهند و سعی می‌کنند فقرای محله خود را در این ماه کمک کنند.

#مردم مسلمان تاجیکستان همچنین [[عید فطر]] را از بزرگ‌ترین اعیاد خود می‌دانند و در این روز به دیدار همدیگر شتافته و عید را تبریک گفته و از خداوند طلب قبولی طاعات و عبادات ماه رمضان را می‌کنند.<ref>[http://jomhourieslami.net/paper/c1/11787-آداب-ماه-مبارک-رمضان-در-تاجیکستان.html آداب ماه مبارک در تاجیکستان]</ref>

===حزب نهضت اسلامی تاجیکستان===

حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد و مؤسس آن [[سید عبدالله نوری]] بود که بلافاصله پس از تأسیس این حزب به جرم تبلیغات اسلامی دستگیر و زندانی شد. این حزب تنها حزب اسلامی در آسیای مرکزی است.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920207001197 مراسم چهلمين سالگرد تاسيس «حزب نهضت اسلامی تاجيکستان» برگزار شد]</ref> حزب نهضت اسلامی که از مدت‌ها پیش به صورت زیرزمینی و مخفیانه مشغول فعالیت بود، در تاریخ ۲۶ اکتبر ۱۹۹۱ پس از آزادی تشکیل احزاب، به صورت مخفیانه فعالیت خود را آغاز کرد. حزب نهضت اسلامی ابتدا وابسته به حزب نهضت اسلامی شوروی بود. پس از بروز تمایلات پان‌ترکیسم از طرف نهضت اسلامی، شاخه تاجیکستان از این حزب جدا شد و نهضت اسلامی تاجیکستان را تشکیل داد. حزب نهضت اسلامی از بین روحانیت و روستائیان حامیان زیادی دارد و حدود ۶۰ درصد از حامیان این حزب در روستا‌ها زندگی می‌کنند. برنامه این حزب پاسداری از استقلال و برقراری سیستم پارلمانی برای توسعه [[اسلام]] است. رهبران این نهضت معتقد به برقراری ارتباطات نزدیک با کشورهای اسلامی هستند.<ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۵ </ref> امروزه حزب نهضت اسلامی از احزاب مخالف دولت است<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81526878/ انتخابات پارلمانی و توسعه سیاسی در تاجیکستان]</ref> و محی الدین کبیری رئیس کنونی آن است.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900702000376 انتخاب مجدد کبیری به ریاست حزب نهضت اسلامی تاجیکستان]</ref>

===وضع قوانین خلاف اسلام توسط در تاجیکستان===

#منع [[حجاب]] در دانشگاه‌ها<ref>[http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=40467 منع حجاب در تاجیكستان]</ref>

#ممنوعیت [[نماز]] خواندن افراد زیر ۱۸ سال در [[مسجد|مساجد]]

#بستن تعداد زيادی از مساجد به بهانه عدم ثبت رسمی

#ممنوعيت نامگذاری فرزندان به نام‌های اسلامی مانند محمد

#ممنوعيت ريش گذاشتن براي مردان زير ۴۰ سال

#فراخواندن کسانی که برای تحصیل به کشورهای اسلامی رفته‌اند<ref>[http://www.abna24.com/persian/service/asia-center/archive/1390/05/10/257106/story.html واكنش احتمالی مراجع عظام تقليد نسبت به وقايع اخير تاجيكستان]</ref>

#مجازات تدریس غیرمجاز احکام و معارف دینی

#ممنوعیت سرمایه‌گذاری در موسسات آموزشی مذهبی<ref>[http://www.abna24.com/persian/service/asia-center/archive/2011/06/18/247867/story.html تشديد مجازات آموزش غير‌ رسمی علوم ديني در تاجيكستان]</ref>

[[آیت الله صافی گلپایگانی]] در تابستان ۱۳۹۰ پیامی در اعتراض به وضع قوانین خلاف اسلام در تاجیکستان صادر کرد و گفت: اینجانب به هیئت مسلّط بر تاجیكستان اعلام خطر می‌نمایم. بدانند راهی كه پیش گرفته‌اند به شكست منتهی می‌شود. باید از این جسارت‌ها از ملّت غیور تاجیكستان و از همه‌ مسلمانان جهان رسما عذرخواهی نمایند.»<ref>[http://www.isna.ir/fa/news/9005-08005/طي-پيامي-در-واكنش-به-وضع-قوانين-خلاف-اسلام آيت‌الله صافي گلپايگاني: به هيات مسلط بر تاجيكستان اعلام خطر مي‌كنم]</ref>

 

[[آیت الله مکارم شیرازی]] نیز به رئیس جمهور و دولتمردان تاجیکستان درباره مخالفت آنان با [[حجاب]] هشدار داد و گفت: «بهتر است مردم را به حال خودشان بگذارید تا وظایف شرعی را درباره حجاب انجام دهند، اصل حجاب چیزی نیست که آن را بتوان انکار کرد و یا مسلمانان را از آن منصرف نمود.»<ref>[http://fa.abna24.com/service/grand-ayatollah/archive/2015/05/10/687981/story.html آیت الله مکارم شیرازی: حجاب را نمی توان انکار کرد]</ref>

==مکان‌ها و بناهای تاریخی==

پنج کنت یکی از مهمترین مراکز باستانی آسیای مرکزی است که از نفوذ هنر پارسی حکایت می‌کند. یکی از آثار تاریخی تاجیکستان، بقایای شهر باستانی حصار واقع در ۵ کیلومتری شمال غربی دوشنبه است. از این شهر فقط یک دروازه با دو برج دیده‌بانی که در بین دو کوه ساخته شده باقی مانده است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

#'''آرامگاه رودکی''': آرامگاه [[ابوعبدالله رودکی]] در روستای پنجرود در مرز سمرقند قرار دارد. ساختمان کنونی آن در سال ۱۹۵۸م با حضور نمایندگان ۳۸ کشور گشایش یافت.

#'''آرامگاه علاءالدین''': آرامگاه علاءالدین محمد از آثار تاریخی تاجیکستان به شمار می‌رود که در جنوب روستای ده نو قرار دارد.

#'''آرامگاه سید علی همدانی''': آرامگاه [[میر سید علی همدانی]] در کنار خیابان اصلی شهر کولاب، در فاصله حدود ۱۹۰ کیلومتری شهر دوشنبه قرار دارد. بنای آرامگاه را در سال‌های اخیر تعمیر کرده‌اند.

#'''آرامگاه ابواسحاق ختلانی''': آرامگاه [[ابواسحاق ختلانی]] در ۱۵ کیلومتری شهر کولاب قرار دارد و مورد احترام بسیار مردم است. آرامگاه دارای ایوان بلند و آجری می‌باشد. خواجه اسحاق سر سلسله شیخ‌های [[ذهبیه]] بوده است که سه تن از پیشوایان این سلسله و بازماندگان خواجه اسحاق در [[مشهد]] و پیرامون آن مدفون‌اند: سید عبدالله برزش آبادی در برزش آباد، شیخ محمد المقتدی کارندهی مشهور به پیر پالان‌دوز و شیخ محمد مومن عارف.<ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ۱۳۸۳ش، ص ۱۰۳-۱۰۵</ref>

==پانویس==

==یادداشت==

==منابع==

*بهمن، شعیب، «ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی»، تهران، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، ۱۳۹۳ش.

*افشار سیستانی، ایرج، «جغرافیای تاریخی تاجیکستان»، تهران، انتشارات الهدی، ۱۳۸۳ش.

*افشار سیستانی، ایرج، «مقدمه‌ای بر شناخت قوم تاجیک»، در «تاجیکان در مسیر تاریخ»، میرزا شکورزاده، تهران ۱۳۷۳ ش.

*شکورزاده، میرزا، «تاجیکان در مسیر تاریخ»، تهران، انتشارات الهدی، ۱۳۷۳ش.

*نوبهار، عبدالغیاث، مقاله «تاجیکان افغانستان»، در «تاجیکان در مسیر تاریخ»، میرزا شکورزاده،‌ تهران، الهدی، ۱۳۷۳ ش.

*پاشینو، «در احوالات و اصل و نسبت طایفة سارت»، در «تاجیکان در مسیر تاریخ»، میرزا شکورزاده، تهران ۱۳۷۳ ش.

*مهدی سیدی، «تاجیک‌ها و تاجیکستان تا حملة مغول»، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده، تهران ۱۳۷۳ ش.

*زین العابدین بن اسکندر شیروانی، بستان السیاحه، یا، سیاحت نامه، چاپ سنگی تهران ۱۳۱۵، چاپ افست، بی‌تا.

*جلال الدین صدیقی، «تاجیکان»، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده، تهران ۱۳۷۳ ش.

*همام، «تاجیک‌ها»، در تاجیکان در مسیر تاریخ، چاپ میرزا شکورزاده، تهران ۱۳۷۳ ش.

*باباجان غفوروف، تاجیکان، دوشنبه ۱۳۷۷ش.

* مرتضی اشرافی، گفتگو با مطراب مطراب اف، دکترای حقوق،‌ کارمند مرکز اسمائیلیان تاجیکستان، گروه مطالعات راهبردی، فروردین ماه ۱۳۹۴ش.

*برچیان، حبیب، مدخل «تاجیکستان»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۵ش.

==پیوند به بیرون==

*[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3259A4983.html آمار شیعیان تاجيكستان].

*[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3261A102669.html ممنوعيت پخش اذان در مساجد تاجيكستان]

*[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225380/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 دائره المعارف بزرگ اسلامی]

[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]

[[رده:کشورهای دارای اقلیت شیعه در آسیا]]

[[رده:کشورهای آسیای میانه]]