مؤمن الطاق: تفاوت میان نسخه‌ها

| آثار              = الاحتجاج فی إمامة أمیرالمؤمنین(ع) • نظراتش بر رد خوارج • مناظرات با أبی حنیفة • الإمامة • المعرفة • الرد علی المعتزلة فی إمامة المفضول • الجمل فی أمر طلحة و الزبیر و عائشة • إثبات الوصیة • کتاب افعل لا تفعل

}}

از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست اما تاریخ درگذشتش را سال ۱۶۰ق یا پس از ۱۸۰ق دانسته‌اند.<ref>شفیعی، مکتب حدیثی شیعه در کوفه، ص۱۷۹.</ref> نام پدرش علی است اما گاهی به اعتبار انتساب به جدش نعمان، او را محمد بن نعمان نیز می‌گفتند.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، ص۱۶۳؛ حلی، رجال، ص۲۲۹.</ref> کنیه وی ابو جعفر است<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵؛ ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref> و القابش، اَحوَل<ref>الکنی و الالقاب، ج۲، ص ۱۴.</ref> و طاقی و صاحب طاق<ref>نجاشی، ص۳۲۵؛ مرزبانی، شعراء الشیعه، ص۸۶. به نقل از اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۴.</ref> و شاه طاق<ref>طوسی،رجال، ص۲۹۶.</ref> است. این لقب بدین‌خاطر بود که وی در طاق المحامل [[کوفه]] دکان صرافی داشت. البته از آن جهت که در کار صرافی خبرگی داشت و می‌توانست پول اصل را از تقلبی تشخیص دهد به او شیطان طاق می‌گفتند.<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲؛ نجاشی، ص۳۲۵؛ کشی، ج۲، ص۴۲۲.</ref> گفته شده است چون در مناظره‌ای بر [[ابوحنیفه]] پیروز شد، ابوحنیفه نخستین کسی بود که او را شیطان طاق نامید. و چون [[هشام بن حکم]] این را شنید، نخستین کسی بود که او را مؤمن طاق نامید.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۳.</ref>

{{گفت و گو

| عرض=۴۰

مؤمن الطاق متکلمی حاذق بود<ref>طوسی، الفهرست، ص۱۳۲.</ref> و از قدرت بالایی در مناظره برخوردار بود آنقدر که امام صادق او را برای انجام مناظرات کلامی به مناظرات می‌فرستاد. در متون کلامی  مناظرات وی با [[ابوحنیفه]] <ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۶.</ref>، [[زید بن علی بن الحسین|زید بن علی بن حسین]]<ref>کشی، ص۱۸۶-۱۸۷؛ قمی، سفینة البحار، ج۳، ص۵۶۷، ج۸، ص۱۲.</ref>، [[ابن ابی خدره]]<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۳۸۶.</ref>، ضحاک شادی از [[خوارج]]<ref>کشی، ص۱۸۸.</ref> و [[ابن ابی العوجاء]] و...<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۰۰.</ref> ثبت شده است.<ref>اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۶۵-۶۸.</ref>

مؤمن الطاق از اصحاب [[امام صادق(ع)]]<ref>طوسی، رجال، ص۲۹۶.</ref> و [[امام کاظم(ع)]]<ref>طوسی، رجال، ص۳۴۳.</ref> است. وی از [[امام صادق(ع)]] هم بدون واسطه<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۶، ص۲۱۱؛ کلینی، کافی، ج۳، ۳۸؛ ج۵، ص۴۵۷.</ref> و هم با واسطه، نقل روایت کرده است.<ref>کلینی، کافی، ج۳، ص۳۲۲؛ کلینی، کافی، ج۸، ص۲۹۶؛ کلینی، کافی، ج۲، ص۴۲۳، ج۷، ص۴۴۸، ج۸، ص۱۴۵، ج۸، ص۲۵۶.</ref>. او از امام سجاد(ع)<ref> قمی، تفسیر قمی، ج۲، ص۲۵۲.</ref> و امام باقر(ع)با واسطه <ref>قمی، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۹۱؛ کلینی، کافی، ج۸، ص۲۵۶.</ref> حدیث نقل کرده است.

بنابر برخی احادیث از محبوب‌ترین اشخاص در نزد [[امام جعفر صادق(ع)]] به شمار می‌آمد.<ref>کشی، ص۱۸۵؛ابن داود، رجال، ص۳۹۴.</ref>

مرزبانی در کتاب الشعرا قصیده‌ای را از مؤمنِ طاق نقل می‌کند که برخی از ابیات آن چنین است:

{{شعر جدید

| متن =ولا تک فی حب الأخلاء مفرطاً\\وإن أنت أبغضت البغیض فأجمل

فإنک لا تدری متی أنت مبغض\\صدیقک أو تعذر عدوک فاعقل.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات ج ۴ص۷۸.</ref>}}

برخی او را سرسلسله فرقه نعمانیه یا شیطانیه دانسته‌اند و برخی عقاید غیرتوحیدی را به او نسبت داده‌اند.<ref>بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۵۳؛ شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۸-۲۱۹.</ref> از جمله:

شهرستانی عقاید [[مشبهه]] و غیر توحیدی را به وی نسبت می‌­دهد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> ابن حزم  معتقد است که وی در کتاب الامامه گفته است آیه ۴۰ [[سوره توبه]] در [[قرآن]] نیست.<ref>ابن حزم، الفصل، ج۳، ص۱۱۵.</ref>

اما علمای شیعه این نسبت‌ها را رد می‌کنند؛ نجاشی گفته است چیزهایی به وی نسبت می‌دهند که درست نیست.<ref>نجاشی، رجال، ص۳۲۵.</ref> [[مامقانی]] نیز انتساب او به طبرستان و ارتباطش با شیطانیه را رد می‌کند.{{مدرک}} [[محسن امین]] گفته است ابن حزم که نام ایشان را نمی‌داند چگونه احوال او را می‌شناسد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۴۱.</ref> او همچینن معتقد است که فرقه شیطانیه در زمان خود نویسنده هم وجود خارجی نداشته است و مومن الطاق از این [[تهمت]]ها مبرا است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۳۰.</ref>

سیری در زندگی مؤمن طاق؛ شاگرد ممتاز امام محمد باقر و امام صادق: نویسنده: محمدرضا عطایی، ناشر: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی الشمس، ۱۳۷۶ش.

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* اسد حیدر، الامام الصادق و المذاهب الاربعه مع اضافات و تحقیقات جدیده، المجمع العالمی لاهل البیت، الطبعة الرابعه، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م.

* ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، مصحح: غفاری، علی اکبر، جامعه مدرسین، قم، ۱۴۰۴/۱۳۶۳ق.

{{پایان}}

{{متکلمان شیعه}}

{{یاران امام صادق}}