کاربر ناشناس
آقا محمدخان قاجار: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Ahmadian جز (←مآخذ) |
imported>Aghaie جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:آقامحمدخان.jpg|بندانگشتی|alt=سید محمد ناظم زاده|تصویری از آقا محمد خان]] | [[پرونده:آقامحمدخان.jpg|بندانگشتی|alt=سید محمد ناظم زاده|تصویری از آقا محمد خان]] | ||
'''آقا مُحَمَّدْ خان'''، (ح | '''آقا مُحَمَّدْ خان'''، (ح ۱۱۵۵-۱۲۱۱ق/۱۷۴۲-۱۷۹۷م)، رئیس ایل، بنیانگذار و نخستین شاه سلسله [[قاجار]] (د ح ۱۲۱۰-۱۲۱۱ق/۱۷۹۵-۱۷۹۷م). او در دوره حکومت [[کریم خان زند]] در دربار وی، تحت نظر زندگی می‌کرد و پس از به قدرت رسیدن [[تهران]] را به عنوان مرکز حکومت برگزید. از لحاظ جسمی مریض و ضعیف بود که همین امر در روحیه وی نیز تاثیر گذاشته بود، وی فردی مقتدر و اهل جنگ و ستیز و همین طور علاقه‌مند به امور مذهبی بود.طلاکاری گنبد حضرت [[امام حسین(ع)]] و ضریح نقره [[نجف]]، مرمت [[آستان قدس رضوی]] در [[مشهد]] و تعمیر چندین مسجد در [[قزوین]] و تهران به فرمان او انجام گرفت. او در سال ۱۲۱۱ه در جبهه نبرد با [[قفقاز]] توسط سه تن از لشکریان خود به قتل رسید. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
{{اصلی|دودمان قاجار}} | {{اصلی|دودمان قاجار}} | ||
وی پسر بزرگ محمدحسنخان قُوانْلو بود که در [[استرآباد]] زاده شد. مادرش دختر اسکندرخان قوانلو بود <ref>اعتمادالسّلطنه، منتظم، | وی پسر بزرگ محمدحسنخان قُوانْلو بود که در [[استرآباد]] زاده شد. مادرش دختر اسکندرخان قوانلو بود <ref>اعتمادالسّلطنه، منتظم، ج۳، ص۲۳</ref>) [[محمدحسنخان]] بعد از پدر خود فتحعلیخان (سپهسالارِ طهماسبِ دوم صفوی) که در ۱۱۳۸ق/۱۷۲۶م کشته شد، ریاست تیره قوانلو (اَشاقه باش) ایل قاجار را در [[استرآباد]] و [[گرگان]] برعهده داشت. وی در کشمکش‌های ملوکالطوایف، در دفاع از صفویان (سلطنت شاهاسماعیل سوم) یا بهطور مستقل، ادعای پادشاهی داشت و در نبرد با زندیان و [[آزادخان افغان]]، [[اصفهان]] را گرفت و [[شیراز]] را محاصره کرد، لیکن به علت رقابت‌های درونی ایل به دست محمدعلیخان، یکی از سران تیره دَوَلوی قاجار (یوخاریباش) که پیوسته بر تیره دیگر ایل (اشاقهباش) ریاست داشتند <ref>ملکم، ج۲، ص۳۳۶</ref> در ۱۱۷۲ق/۱۷۵۸م کشته و سرش نزد [[شیخعلیخان]] سردار زند فرستاده شد. | ||
آقامحمدخان تعلق به تیره قوانلو (اشاقهباش) قاجار داشت و رئیس ایل قاجار بود. پس دفاع سیاسی آغازین او از سلسله [[صفویه]]، دلیل تعلق خانوادگی به آن سلسله نبود. نه واژه "آغا" نشانه دهنده خصی بودن اوست و نه "آقا" لزوماً به معنای سیادت اوست. بدین اعتبار، | آقامحمدخان تعلق به تیره قوانلو (اشاقهباش) قاجار داشت و رئیس ایل قاجار بود. پس دفاع سیاسی آغازین او از سلسله [[صفویه]]، دلیل تعلق خانوادگی به آن سلسله نبود. نه واژه "آغا" نشانه دهنده خصی بودن اوست و نه "آقا" لزوماً به معنای سیادت اوست. بدین اعتبار، برداشت‌های محمدهاشم رستمالحکماء مبنی بر سیادت قاجاریه و انتساب آنان به دودمان صفوی، به افسانه بیشتر شبیه است. <ref>خانملک ساسانی، مقدمه.</ref> | ||
==نوجوانی== | ==نوجوانی== | ||
فرزندان محمدحسنخان از بیم سپاهیان زند به ترکمانان پناه بردند و [[آقا محمد خان]] که پس از کشته شدن پدر رئیس تیره قوانلو گردیده بود در منطقه خود لشکری فراهم اورد، ولی نتوانست در نبرد با حاکم نیرومند گرگان محمدحسینخان قاجار دَوَّلو (د | فرزندان محمدحسنخان از بیم سپاهیان زند به ترکمانان پناه بردند و [[آقا محمد خان]] که پس از کشته شدن پدر رئیس تیره قوانلو گردیده بود در منطقه خود لشکری فراهم اورد، ولی نتوانست در نبرد با حاکم نیرومند گرگان محمدحسینخان قاجار دَوَّلو (د ۱۱۷۷ق/۱۷۶۳م) کاری از پیش ببرد و از اینرو متواری گردید، لیکن محمدخان سوادکوهی حاکم [[مازندران]] که محل اختفای وی و یارانش را میدانست، او و یارانش را در اشرف (بهشهر) دستگیر کرد و به تهران نزد کریمخان فرستاد. وکیل پس از دلجویی از آنان، آقامحمدخان و خاندان او را ۲ سال در [[دامغان]] زیرنظر نگاه داشت، ولی به علت عدم اطمینان کافی به توصیه محمدحسینخان آنان را دوباره به تهران آورد و گروهی از جمله حسینقلیخان برادر آقامحمدخان را به [[قزوین]] تبعید کرد و دسته دیگر را که آقامحمدخان نیز در میان آنان بود، به شیراز گسیل داشت. پارهای از افراد برجسته خاندان آقامحمدخان نیز به مرور زمان خود را به [[شیراز]] رساندند و به وی پیوستند. | ||
==در دربار زندیه== | ==در دربار زندیه== | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۴: | ||
* حزین، شیخمحمد، سفرنامه (کوتاه شده)، به کوشش محمد ملایری، تهران، 1343ش، جمـ . | * حزین، شیخمحمد، سفرنامه (کوتاه شده)، به کوشش محمد ملایری، تهران، 1343ش، جمـ . | ||
* خانملک ساسانی، احمد، سیاستگران دوره قاجار، تهران، طهوری، 1338ش، 1/مقدمه. | * خانملک ساسانی، احمد، سیاستگران دوره قاجار، تهران، طهوری، 1338ش، 1/مقدمه. | ||
* دنبلی، عبدالرزاقبیک مفتون، مآثرسلطانیه، تبریز، 1241ق، | * دنبلی، عبدالرزاقبیک مفتون، مآثرسلطانیه، تبریز، 1241ق، | ||
* رستمالحکما، محمدهاشم، رستمالتواریخ، به کوشش محمدمشیری، تهران، امیرکبیر، 1352ش، | * رستمالحکما، محمدهاشم، رستمالتواریخ، به کوشش محمدمشیری، تهران، امیرکبیر، 1352ش، | ||
* ساروی، محمد، تاریخ محمدی، نسخه خطی شورای ملی (سابق)، | * ساروی، محمد، تاریخ محمدی، نسخه خطی شورای ملی (سابق)، | ||
* ساروی، محمد، تاریخ محمدی، نسخه خطی شورای ملی (سابق)، | * ساروی، محمد، تاریخ محمدی، نسخه خطی شورای ملی (سابق)، | ||
* سایکس، سرپرستی، تاریخ ایران، ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران، وزارت فرهنگ، 1333ش. | * سایکس، سرپرستی، تاریخ ایران، ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی، تهران، وزارت فرهنگ، 1333ش. | ||
* سپهر، محمدتقی لسانالملک، ناسخالتواریخ (بخش قاجار)، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، اسلامیه، 1358ق، | * سپهر، محمدتقی لسانالملک، ناسخالتواریخ (بخش قاجار)، به کوشش محمدباقر بهبودی، تهران، اسلامیه، 1358ق، | ||
* شمیم، علیاصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، ابنسینا، 1342ش، | * شمیم، علیاصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، ابنسینا، 1342ش، | ||
* عضدالدوله، سلطاناحمدمیرزا، تاریخ عضدی، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، بابک، 1355ش، | * عضدالدوله، سلطاناحمدمیرزا، تاریخ عضدی، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، بابک، 1355ش، | ||
* کلانتر، میرزامحمد، روزنامه، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری، 1362ش، جمـ . | * کلانتر، میرزامحمد، روزنامه، به کوشش عباس اقبال، تهران، طهوری، 1362ش، جمـ . | ||
* گلستانه، ابوالحسنبن محمدامین، مجملالتواریخ، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، ابنسینا، 1344ش، | * گلستانه، ابوالحسنبن محمدامین، مجملالتواریخ، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، ابنسینا، 1344ش، | ||
* مرعشی صفوی، میرزامحمدخلیل، مجمعالتواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، طهوری و سنایی، 1362ش، | * مرعشی صفوی، میرزامحمدخلیل، مجمعالتواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، طهوری و سنایی، 1362ش، | ||
* مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، زوار، 1329ش، | * مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، تهران، زوار، 1329ش، | ||
* ملکی، جان، تاریخ ایران، ترجمه میرزااسماعیلخان حیرت، بمبئی، 1303ق. | * ملکی، جان، تاریخ ایران، ترجمه میرزااسماعیلخان حیرت، بمبئی، 1303ق. | ||
* موسوی نامی، محمدصادق، تاریخ گیتیگشا، به کوشش سعید نفیسی، تهران، اقبال 1363ش، | * موسوی نامی، محمدصادق، تاریخ گیتیگشا، به کوشش سعید نفیسی، تهران، اقبال 1363ش، | ||
* نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، تهران، بنیاد، 1344ش، | * نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر، تهران، بنیاد، 1344ش، | ||
* واتسون، رابرت گرانت، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858م، ترجمه غ. وحید مازندرانی، تهران، امیرکبیر، 1348ش، | * واتسون، رابرت گرانت، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858م، ترجمه غ. وحید مازندرانی، تهران، امیرکبیر، 1348ش، | ||
* هدایت، رضاقلیخان، روضهالصفای ناصری، تهران، خیام، 1399ش، | * هدایت، رضاقلیخان، روضهالصفای ناصری، تهران، خیام، 1399ش، | ||