پرش به محتوا

قبیله خثعم: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۹۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ اکتبر ۲۰۱۴
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Aghaie
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Aghaie
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''خَثْعَم'''، یکی از قبایل بزرگ عرب در زمان ظهور [[اسلام]] بود. خثعمیان در سال نهم و دهم هجری مسلمان شدند ولی بعد از رحلت [[پیامبر(ص)]] راه [[ارتداد]] را پیش گرفتند در سال ۳۶، خثعمیان ساکن [[کوفه]]، [[علی]](ع) را در [[جنگ جمل]] یاری کردند. اما در سال ۳۷ در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]]، به دو دسته متخاصم تقسیم شدند. [[اسما بنت عمیس|اَسماء بنت عُمَیس]] همسر [[جعفر بن ابی طالب|جعفربن ابی طالب]]، به این قبیله منسوب است.
'''خَثْعَم'''، یکی از قبایل بزرگ عرب در زمان ظهور [[اسلام]] بود. خثعمیان در سال نهم و دهم هجری مسلمان شدند ولی بعد از رحلت [[پیامبر(ص)]] گروهی از آنان راه [[ارتداد]] را پیش گرفتند که [[جریر بن عبدالله بجلی]] مأمور شد با آنان بجنگد.
 
خثعمیان در حوادث مختلف جهان اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) حضور داشتند از جمله در سال ۳۶ق، خثعمیان ساکن [[کوفه]]، [[علی]](ع) را در [[جنگ جمل]] یاری کردند اما در سال ۳۷ق در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]]، به دو دسته متخاصم تقسیم شدند.  
 
از شخصیت‌های مشهور این قبیله، [[اسما بنت عمیس|اَسماء بنت عُمَیس]] همسر [[جعفر بن ابی طالب|جعفربن ابی طالب]] و همچنین [[سوید بن عمرو|سُوَید بن عَمرو]] از اصحاب [[امام حسین |امام حسین (ع)]] بوده‌اند.
==علت نامگذاری==
==علت نامگذاری==
درباره علت نامگذاری این قبیله دلایل مختلفی گفته شده است.
درباره علت نامگذاری این قبیله دلایل مختلفی گفته شده است.
خط ۷: خط ۱۱:


==مکان حضور==
==مکان حضور==
خثعمیان در نواحی مرتفع و کوهستانی [[حجاز]] و [[یمن]] تا تَباله (در جنوب غربی [[جزیرة العرب]]) زندگی می‌کردند. آنان نخست در جبال السَّراة/ السَرَوات و نواحی مجاور و نزدیک آن، ساکن شدند. قبیله اَزْد پس از جنگ با خثعم، آنان را از اقامتگاه هایشان در این نواحی کوهستانی بیرون کردند.<ref>بکری، ج۱، ص۴۱، ۵۸، ۶۳؛ یاقوت حموی، ذیل «‌بارق »؛ قلقشندی، قلائد الجُمان فی التعریف بقبائل عرب الزمان، ص.۱۰۳</ref> چون [[اسلام]] ظهور کرد، خثعمیان به [[یمن]] رفتند.<ref>ر.ک: بکری، ج۱، ص۶۳، ۹۰؛ یاقوت حموی، ذیل «‌بیشه »، «‌تربه ».</ref>
خثعمیان در نواحی مرتفع و کوهستانی [[حجاز]] و [[یمن]] تا تَباله (در جنوب غربی [[جزیرة العرب]]) زندگی می‌کردند. آنان نخست در جبال السَّراة/ السَرَوات و نواحی مجاور و نزدیک آن، ساکن شدند. قبیله اَزْد پس از جنگ با خثعم، آنان را از اقامتگاه‌هایشان در این نواحی کوهستانی بیرون کردند.<ref>بکری، ج۱، ص۴۱، ۵۸، ۶۳؛ یاقوت حموی، ذیل «‌بارق »؛ قلقشندی، قلائد الجُمان فی التعریف بقبائل عرب الزمان، ص.۱۰۳</ref> چون [[اسلام]] ظهور کرد، خثعمیان به [[یمن]] رفتند.<ref>ر.ک: بکری، ج۱، ص۶۳، ۹۰؛ یاقوت حموی، ذیل «‌بیشه »، «‌تربه ».</ref>


==در روزگار جاهلیت==
==در روزگار جاهلیت==
* قبیله خثعم در روزگار [[جاهلیت]] [[بت]]، [[ذوالخلصة]] را که در [[تباله]] قرار داشت، می‌پرستیدند.<ref>ابن کلبی، ۱۳۳۲، ص۳۴ـ۳۵.</ref>
* قبیله خثعم در روزگار [[جاهلیت]]، [[بت]] [[ذوالخلصة]] را که در [[تباله]] قرار داشت، می‌پرستیدند.<ref>ابن کلبی، ۱۳۳۲، ص۳۴ـ۳۵.</ref>
* آنان [[حج]] به جای نمی‌آوردند و حرمتی برای [[کعبه|حرم الهی]] قائل نبودند.
* آنان [[حج]] به جای نمی‌آوردند و حرمتی برای [[کعبه|حرم الهی]] قائل نبودند.
* آنان همچون [[قبیله طی|قبیله طَی]]، از معدود قبایل عرب بودند که در [[ماههای حرام]] می‌جنگیدند و [[حرمت]] این ماه‌ها را نگه نمی‌داشتند.<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۳۵؛ ابن حبیب، المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۶۸؛ ازرقی، ج۱، ص۱۸۴؛ جوهری، ذیل «‌حرم ».</ref>
* آنان همچون [[قبیله طی|قبیله طَی]]، از معدود قبایل عرب بودند که در [[ماههای حرام]] می‌جنگیدند و [[حرمت]] این ماه‌ها را نگه نمی‌داشتند.<ref>ابن هشام، ج۴، ص۲۳۵؛ ابن حبیب، المُنَمَّق فی اخبار قریش، ص۶۸؛ ازرقی، ج۱، ص۱۸۴؛ جوهری، ذیل «‌حرم ».</ref>
خط ۱۸: خط ۲۲:
==پس از هجرت==
==پس از هجرت==


در سال هشتم، در [[غزوه طائف]] [[علی(ع)]] با گروهی از سواران خثعم برخورد کرد و برخی از آنها را در مبارزه به هلاکت رساند و بت هایشان را به امر [[پیامبر(ص)]] شکست.<ref>مفید، ج۱، ص۱۵۲، ۱۵۴.</ref>
در سال هشتم، در [[غزوه طائف]] [[علی(ع)]] با گروهی از سواران خثعم برخورد کرد و برخی از آنها را در مبارزه به هلاکت رساند و بت‌هایشان را به امر [[پیامبر(ص)]] شکست.<ref>مفید، ج۱، ص۱۵۲، ۱۵۴.</ref>


در ماه [[صفر]] سال ۹ نیز، [[پیامبر(ص)]] گروهی را به فرماندهی [[قطبة بن عامر|قُطْبَة بن عامر]] به یکی از منزلگاههای خثعم در ناحیه تباله فرستاد و او پس از کشتن تعدادی از مشرکان، با پیروزی به [[مدینه]] بازگشت.<ref>ابن سعد، ج۲، ص۱۶۲؛ یاقوت حموی، در مبحث «‌فُتُق ».</ref> پیامبر سپاه دیگری به فرماندهی [[خالد بن ولید]] به سوی خثعم فرستاد. هنگام رویارویی، عده‌ای از خثعمیان به نشانه [[نماز]] به [[سجده]] افتادند، اما [[مسلمانان]] شتابزده آنها را کشتند، که پیامبر(ص) فرمود نصف دیه آنان را به ورثه بدهند.<ref>کلینی، ج۵، ص۴۳؛ مطیعی، ج۱۹، ص۲۶۳؛ شمسشامی، ج۶، ص۲۴۷.</ref>
در ماه [[صفر]] سال ۹ نیز، [[پیامبر(ص)]] گروهی را به فرماندهی [[قطبة بن عامر|قُطْبَة بن عامر]] به یکی از منزلگاههای خثعم در ناحیه تباله فرستاد و او پس از کشتن تعدادی از مشرکان، با پیروزی به [[مدینه]] بازگشت.<ref>ابن سعد، ج۲، ص۱۶۲؛ یاقوت حموی، در مبحث «‌فُتُق ».</ref> پیامبر سپاه دیگری به فرماندهی [[خالد بن ولید]] به سوی خثعم فرستاد. هنگام رویارویی، عده‌ای از خثعمیان به نشانه [[نماز]] به [[سجده]] افتادند، اما [[مسلمانان]] شتابزده آنها را کشتند، که پیامبر(ص) فرمود نصف دیه آنان را به ورثه بدهند.<ref>کلینی، ج۵، ص۴۳؛ مطیعی، ج۱۹، ص۲۶۳؛ شمسشامی، ج۶، ص۲۴۷.</ref>
خط ۴۵: خط ۴۹:
==شخصیت‌های منسوب به این قبیله==
==شخصیت‌های منسوب به این قبیله==


تعدادی از شخصیتهای منسوب به خثعم که در تاریخ [[اسلام]] مشهورند، عبارت‌اند از:
تعدادی از شخصیت‌های منسوب به خثعم که در تاریخ [[اسلام]] مشهورند، عبارت‌اند از:
# [[سوید بن عمرو|سُوَید بن عَمرو]] از اصحاب [[امام حسین]] که در [[کربلا]] به [[شهادت]] رسید.
# [[سوید بن عمرو|سُوَید بن عَمرو]] از اصحاب [[امام حسین]] که در [[کربلا]] به [[شهادت]] رسید.
# [[اسماء بنت عمیس|اَسماء بنت عُمَیس]] همسر [[جعفر بن ابیطالب]]
# [[اسماء بنت عمیس|اَسماء بنت عُمَیس]] همسر [[جعفر بن ابیطالب]]
خط ۶۲: خط ۶۶:
{{col-begin}}
{{col-begin}}
{{راست‌چین}}
{{راست‌چین}}
* ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، قاهره 1385ـ1387/ 1965ـ1967، چاپ افست بيروت، بی تا.
* ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابن اثير، اسدالغابة فى معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهيم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره 1970ـ1973.
* ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳.
* ابن حائك، الاكليل من اخبار اليمن و انساب حمير، ج10، چاپ محبالدين خطيب، قاهره 1368.
* ابن حائک، الاکلیل من اخبار الیمن و انساب حمیر، ج۱۰، چاپ محبالدین خطیب، قاهره ۱۳۶۸.
* ابن حائك،  صفة جزيرةالعرب، چاپ محمدبن على اكوع، صنعا 1403/1983.
* ابن حائک، صفة جزیرةالعرب، چاپ محمدبن علی اکوع، صنعا ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
* ابن حبيب، كتاب المُحَبَّر، چاپ ايلزه ليشتن اشتتر، حيدرآباد، دكن 1361/1942، چاپ افست بيروت، بى تا.
* ابن حبیب، کتاب المُحَبَّر، چاپ ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابن حبيب، كتاب المُنَمَّق فى اخبار قريش، چاپ خورشيد احمد فارق، حيدرآباد، دكن 1384/1964؛
* ابن حبیب، کتاب المُنَمَّق فی اخبار قریش، چاپ خورشید احمد فارق، حیدرآباد، دکن ۱۳۸۴/۱۹۶۴؛
* ابن حجر عسقلانی، الاصابة فى تمييز الصحابة، چاپ على محمد بجاوى، بيروت 1412/1992.
* ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
* ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1982.
* ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۹۸۲.
* ابن خلدون؛ ابندريد، كتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد 1399/1979.
* ابن خلدون؛ ابندرید، کتاب الاشتقاق، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بغداد ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
* ابن سعد (بيروت).
* ابن سعد (بیروت).
* ابن عبدالبَرّ، الانباه على قبائل الرواة، چاپ ابراهيم ابيارى، بيروت 1405/1985.
* ابن عبدالبَرّ، الانباه علی قبائل الرواة، چاپ ابراهیم ابیاری، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
* ابن قتيبه، الامامة و السياسة، المعروف بتاريخ الخلفاء، چاپ طه محمد زينى، قاهره، 1387/ 1967، چاپ افست بيروت، بی تا.
* ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، المعروف بتاریخ الخلفاء، چاپ طه محمد زینی، قاهره، ۱۳۸۷/ ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابن كلبى، كتاب الاصنام، چاپ احمد زكىپاشا، قاهره 1332/1914.
* ابن کلبی، کتاب الاصنام، چاپ احمد زکیپاشا، قاهره ۱۳۳۲/۱۹۱۴.
* ابن كلبى، نسب مَعَدّ و اليمن الكبير، چاپ ناجى حسن، بيروت 1408/1988.
* ابن کلبی، نسب مَعَدّ و الیمن الکبیر، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
* ابن هشام، السيرةالنبوية، چاپ مصطفى سقا، ابراهيم ابيارى، و عبدالحفيظ شلبى، قاهره، 1355/ 1936، چاپ افست بيروت، بى تا.
* ابن هشام، السیرةالنبویة، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری، و عبدالحفیظ شلبی، قاهره، ۱۳۵۵/ ۱۹۳۶، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابوالفرج اصفهانى؛ محمدبن عبداللّه ازرقى، اخبار مكة و ماجاء فيها من الآثار، چاپ رشدى صالح ملحس، بيروت 1403/1983، چاپ افست قم 1369ش.
* ابوالفرج اصفهانی؛ محمدبن عبداللّه ازرقی، اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.
* محمدبن اسماعيل بخارى، صحيحالبخارى، چاپ محمد ذهنى افندى، استانبول 1401/1981، چاپ افست بيروت، بى تا.
* محمدبن اسماعیل بخاری، صحیحالبخاری، چاپ محمد ذهنی افندی، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* عبداللّه بن عبدالعزيز بكرى، معجم مااستعجم من اسماءالبلاد و المواضع، چاپ مصطفى سقّا، بيروت 1403/1983.
* عبداللّه بن عبدالعزیز بکری، معجم مااستعجم من اسماءالبلاد و المواضع، چاپ مصطفی سقّا، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
* عاتق بلادى، معجم القبائل العربية : المتفقة اسمآ المختلفة نسبآ او ديارآ، بيروت 1423/2002.
* عاتق بلادی، معجم القبائل العربیة: المتفقة اسمآ المختلفة نسبآ او دیارآ، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
* اسماعيل بن حماد جوهرى، الصحاح: تاج اللغة و صحاحالعربية، چاپ احمد عبدالغفور عطار، قاهره 1376، چاپ افست بيروت 1407.
* اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحاحالعربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، قاهره ۱۳۷۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۷.
* خليل بن احمد، كتاب العين، چاپ مهدى مخزومى و ابراهيم سامرائى، قم 1409.
* خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۹.
* ماجد زبيدى، معجم انساب قبائل الجزيرة العربية، بيروت 1425/2004.
* ماجد زبیدی، معجم انساب قبائل الجزیرة العربیة، بیروت ۱۴۲۵/۲۰۰۴.
* خيرالدين زركلى، الاعلام، بيروت 1984.
* خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۴.
* سمعانى.
* سمعانی.
* عبدالرحمانبن ابىبكر سيوطى، الاتقان فى علوم القرآن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، ]قاهره، 1967، چاپ افست قم 1363ش.
* عبدالرحمانبن ابیبکر سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، ]قاهره، ۱۹۶۷، چاپ افست قم ۱۳۶۳ش.
* محمدبن يوسف شمس شامى، سبل الهدى و الرشاد فى سيرة خيرالعباد، چاپ عادل احمد عبدالموجود و على محمد معوض، بيروت 1414/1993.
* محمدبن یوسف شمس شامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیرالعباد، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
* لويس شيخو، «النصرانية و آدابها بين عرب الجاهلية»، المشرق، سال 15، ش 12 (كانونالاول 1912).
* لویس شیخو، «‌النصرانیة و آدابها بین عرب الجاهلیة »، المشرق، سال ۱۵، ش ۱۲ (کانونالاول ۱۹۱۲).
* طبرى، تاريخ (بيروت).
* طبری، تاریخ (بیروت).
* محمدبن حسن طوسى، كتاب الخلاف، چاپ محمدمهدى نجف، جواد شهرستانى، و على خراسانى كاظمى، قم 1407ـ1417.
* محمدبن حسن طوسی، کتاب الخلاف، چاپ محمدمهدی نجف، جواد شهرستانی، و علی خراسانی کاظمی، قم ۱۴۰۷ـ۱۴۱۷.
* على بن حسين علمالهدى، رسائل الشريف المرتضى، چاپ مهدى رجائى، قم 1405ـ1410.
* علی بن حسین علمالهدی، رسائل الشریف المرتضی، چاپ مهدی رجائی، قم ۱۴۰۵ـ۱۴۱۰.
* فؤاد حمزه، قلب جزيرةالعرب، رياض، 1352/ 1933.
* فؤاد حمزه، قلب جزیرةالعرب، ریاض، ۱۳۵۲/ ۱۹۳۳.
* احمدبن على قلقشندى، قلائد الجُمان فى التعريف بقبائل عرب الزمان، چاپ ابراهيم ابيارى، قاهره 1402/1982.
* احمدبن علی قلقشندی، قلائد الجُمان فی التعریف بقبائل عرب الزمان، چاپ ابراهیم ابیاری، قاهره ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
* احمدبن على قلقشندى، نهايةالارب فى معرفة انسابالعرب، بيروت 1405/1984.
* احمدبن علی قلقشندی، نهایةالارب فی معرفة انسابالعرب، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
* عمررضا كحّاله، معجم قبائل العرب القديمة و الحديثة، بيروت 1402/1982.
* عمررضا کحّاله، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثة، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
* محمدنجيب مطيعى، التكملة الثانية، المجموع: شرح المُهَذّب، در يحيى بن شرف نووى، المجموع: شرح المُهَذّب، ج 13ـ20، بيروت: دارالفكر، بى تا.
* محمدنجیب مطیعی، التکملة الثانیة، المجموع: شرح المُهَذّب، در یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المُهَذّب، ج۱۳ـ۲۰، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
* محمدبن محمد مفيد، الارشاد فى معرفة حجج اللّه على العباد، قم 1413.
* محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، قم ۱۴۱۳.
* احمدبن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعة المشتهر ب رجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم 1407.
* احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
* نصربن مزاحم، وقعة صفّين، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره 1382، چاپ افست قم 1404.
* نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.
* عبدالحكيم وائلى، موسوعة قبائل العرب، عمان 2002.
* عبدالحکیم وائلی، موسوعة قبائل العرب، عمان ۲۰۰۲.
{{col-end}}
{{col-end}}
{{پایان}}
{{پایان}}
=== منبع انگلیسی ===
 
{{چپ‌چین}}
{{چپ‌چین}}
*Theodor Noldeke, Geschichte der Persen und Araber zur Zeit der Sasaniden, Leiden 1973.
*Theodor Noldeke, Geschichte der Persen und Araber zur Zeit der Sasaniden, Leiden 1973.
کاربر ناشناس