زیارت: تفاوت میان نسخه‌ها

زیارت اصطلاحی دینی به معنای حاضر شدن در کنار قبور اموات و به‌ویژه قبور پیامبران، امامان و امامزادگان با مناسکی مخصوص و همچنین قبور مؤمنان و انسان‌های صالح است.<ref>کیانی فرید، «زیارت»، ص۸۴۷.</ref> زیارت در لغت به معنای «قصد کردن» است و گفته می‌شود در عرف به‌معنای قصد کردن زیارت‌شونده در جهت احترام، بزرگداشت و انس‌گرفتن با وی است.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ذیل واژه «زور».</ref> زیارت همچنین درباره دیدار و ملاقات با افراد زنده در جهت احترام و نکوداشت آنان نیز صدق می‌کند.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ذیل واژه «زور».</ref> برای نمونه در متون روایی بر رفتن به زیارت عالمان دین و نیز مؤمنان و برادران دینی در زمان حیات‌شان، توصیه شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۷۵-۱۷۹.</ref>

ابن‌ضیاء مکی (متوفای: ۸۵۴ق)، در کتاب «تاریخ المکة المشرفة و المسجد الحرام»، نقل کرده است که وقتی حاجیان اعمال حج را تمام می‌کردند به قصد زیارت قبر پیامبر(ص) که از بافضیلت‌ترین مستحبات است، می‌رفتند.<ref>مکی، تاریخ المکة المشرفة و المسجد الحرام، ۱۴۲۴ق، ص۳۳۴.</ref> شوکانی در کتاب «نیل الاوطار» گفته است دأب و روش مسلمانانی که به سفر حج می‌رفتند بر این بوده است که وقتی به مدینه می‌رسیدند به زیارت قبر پیامبر(ص) می‌شتافتند و آن را از برترین اعمال می‌شماردند.<ref>شوکانی، نیل الاوطار، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۱۱۰.</ref> شمس‌الدین ذهبی (درگذشت: ۷۴۸ق)، تاریخ‌نگار و محدث شافعی، نیز زیارت قبر پیامبر(ص) و سفر کردن برای زیارت قبور انبیاء و اولیای الهی را از بالاترین چیزهایی دانسته است که موجب تقرب انسان به خدا می‌شود.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۴۸۴.</ref> عبدالرحمن جزیری، فقیه مصری و مؤلف کتاب «الفقه علی المذاهب الاربعة»، نیز با توجه به احادیث، زیارت قبر پیامبر(ص) را از برترین اعمال صالح دانسته است.<ref>جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۹۴۶.</ref> ملاعلی القاری (درگذشت: ۱۰۱۴ق)، فقیه و محدث حنفی، نقل کرده است که برخی حتی تا این حد پیش رفته‌اند که زیارت قبر پیامبر(ص) به قصد تقرب را به مثابه ضروری دین قلمداد کرده و انکار آن را محکوم به کفر دانسته‌اند.<ref>القاری، شرح الشفاء، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۱۵۲.</ref>

عالمان مسلمان با توجه به منابع روایی، آثار و فوایدی برای زیارت قبور، به‌ویژه قبور پیامبران، اولیای الهی و مؤمنان ذکر کرده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از: یاد مرگ و آخرت،<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار إحیاء التراث العربی، ج۲، ص۶۷۱؛ الدارقطنی، سنن الدارقطنی، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۶۷.</ref> تقرب به خداوند،<ref>سید بن طاووس، فرحة الغری، ۱۴۱۹ق، ص۱۰۴-۱۰۵؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۲۰-۱۲۱.</ref> آمرزیده شدن گناهان،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۸۵؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۴۱۰.</ref> شفاعت در روز قیامت،<ref>الدارقنطی، سنن الدارقطنی، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۳۳۴.</ref> استجابت دعا<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۴۲۳.</ref> و رقت و نرمی قلب‌ها.<ref>متقی هندی، کنز الاعمال، ۱۴۰۱ق، ج۱۵، ص۶۴۶.</ref>

به نقل از محمد عبدالحی لکنوی (درگذشت: ۱۳۰۴ق)، فقیه و محدث حنفی اهل هند، در کتابش با عنوان «ابراز الغی الواقع فی شفاء العی»، هیچ‌یک از فقیهان چهارگانه اهل سنت و عالمان مسلمان، غیر از ابن‌تیمیه، به حرمت و عدم مشروعیت زیارت قبور مؤمنان؛ به‌ویژه قبر پیامبر(ص) و بار سفر بستن (شدُّ الرحال) برای انجام آن، قائل نشده‌اند، بلکه همه آنان اتفاق نظر دارند که زیارت قبر پیامبر(ص) از برترین عبادات و رفیع‌ترین طاعات است؛ به‌گونه‌ای که در استحباب یا واجب بودن این عمل اختلاف نظر پیدا کرده‌اند، بسیاری از این عالمان گفته‌اند مستحب است و برخی از مالکیه و ظاهریه گفته‌اند واجب است. بیشتر عالمان حنفی نیز گفته‌اند که نزدیک به واجب است.<ref>لکنوی، ابراز الغی الواقع فی شفاء العی،  انتشارات چشمه فیض، ص۳۷.</ref> لکنوی بر این باور است که ابن‌تیمیه نخستین کسی بود که به مخالفت با این اجماع پرداخت و در مشروعیت زیارت قبور تشکیک کرد.<ref>لکنوی، ابراز الغی الواقع فی شفاء العی،  انتشارات چشمه فیض، ص۳۷.</ref> محمدزاهد کوثری نیز گفته است اتفاق عملی امت بر مشروعیت زیارت قبر پیامبر(ص) بود تا این که ابن‌تیمیه انکار آن را بدعت گذاشت.<ref>کوثری، محق التقول فی مسألة التوسل، المکتبة الازهریة للتراث، ص۲۲.</ref>  

چند قرن پس از ابن‌تیمیه، یعنی در قرن دوازدهم مخالفت با مشروعیت زیارت از سوی وهابیون دوباره مطرح شد و تا به امروز (قرن پانزدهم هجری) نیز این عمل را حرام پنداشته و مسلمانان را از انجام آن باز می‌دارند؛<ref>رضوانی، سلسله مباحث وهابیت‌شناسی (زیارت پیامبر و اولیاء)، نشر مشعر، ص۸.</ref> از همین رو سخن از مشروعیت زیارت در شریعت اسلام از مسائلی است که بار دیگر مورد بحث عالمان مسلمان واقع شد و عالمان شیعه و اهل سنت به دفاع از مشروعیت و جواز آن، آثاری نگاشته‌اند.