سوره قلم: تفاوت میان نسخه‌ها

==معرفی==

این سوره به دلیل اینکه با کلمه «‌قلم‌» آغاز می‌شود و [[خدا|خداوند]] به [[قلم]] و آنچه می‌نویسند، سوگند یاد کرده، '''قلم''' نام گرفته است. همچنین چون با [[حروف مقطعه|حرف مقطعه]] «ن» شروع می‌شود، نام دیگرش '''نون‌''' یا '''نون و القلم‌''' است.<ref>خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌ پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۷.</ref>  

[[سوره]] قلم جزو [[سوره‌های مکی]] و در [[ترتیب نزول]] دومین سوره‌ای است که بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]، شصت و هشتمین سوره است و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۸.</ref>

سوره قلم ۵۲ [[آیه]]، ۳۰۱ کلمه و ۱۲۸۸ حرف دارد و از نظر حجمی جزو [[مفصلات|سوره‌های مُفَصّلات]] و در حدود نصف [[حزب (قرآن)|حِزب]] قرآن است. این سوره با [[حروف مقطعه]] و [[قسم|سوگند]] آغاز می‌شود.<ref>خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌ پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۸.</ref>

[[علامه طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]]  قلم را را منحصر به قلم مخصوصی نمی داند و «مایسطرون» (آنچه می نویسند)  را مطلق هر نوشته‌ای دانسته و قلم و آنچه  که به توسط قلم نگاشته می شود را یکی ازبزرگ‌ترین نعمت‌های الهی دانسته که انسان به آن هدایت و رهنمون گشته است که در سوره‌های الرحمان{{یاد| خَلَقَ الْإِنْسَانَ *عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ترجمه:انسان را آفرید، و به او «بیان» را آموخت. سوره الرحمان آیات ۳و۴ }} و علق {{یاد|الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ*عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ترجمه:آن خدایی که بشر را علم نوشتن به قلم آموخت.و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد. سوره علق آیات ۴و۵}}نیز به آن اشاره شده است؛ و در واقع سوگند خداوند به قلم وآنچه توسط آن می‌نویسند سوگند به نعمت است که در کلام الهی سوگند به نعمت‌های مختلف رائج است. مانند سوگند به خورشید و ماه و شب و روز و حتی انجیر و زیتون. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۳۶۸.</ref>

مفاهیم این سوره را می‌توان در موضوعات زیر دسته‌بندی کرد:<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۲۴۳؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌ پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۸-۱۲۵۷</ref>

{{سوره قلم}}

==روایت‌های تاریخی==

سوره قلم از آیه هفدهم به بعد، حکایت عده‌ای ثروتمند را روایت می‌کند که باغ سرسبز و خرمی در [[یمن]] داشتند. آن باغ از آنِ پیرمردی بود که به اندازه نیازش از آن استفاده می‌کرد و اضافه محصولش را به نیازمندان می‌داد. پس از مرگش، فرزندان او،‌ تصمیم گرفتند که همه سود حاصل از باغ را برای خود بردارند و مستمندان را از آن باغ محروم کنند. بر اثر [[بخل]] ورزیدن آنها، شبی بر اثر صاعقه، باغ آتش گرفت و از آن چیزی به جا نماند. یکی از برادران، آنان را به خدا دعوت کرد و آنان از رفتار خود پشیمان شدند و توبه کردند. آیه ۳۳ در پایان این داستان یادآوری می‌کند که غرور و از یاد بردن نیازمندان چنین عاقبتی در پی دارد.<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۲۴۸-۲۵۱.</ref>برخی از مفسران نکاتی را از آیه استفاده کرده‌اند که عبارتند از: آزمايش يكى از  [[سنّت‌هاى الهى]] است، ناکامی طرح‌های محروم ساختن فقیران، اختصاص نداشتن قهر الهی به [[آخرت]] وامکان وقوعش در دنیا، تنبیه و کیفر از شؤون [[ربوبیت]] خداست، رنگ باختن تدبیر انسان در برابر تدبیر خداوند، حمایت خداوند از فقرا و عدم انحصار  دستیابی انسان به کامیابی از طریق محاسبات. <ref>قرائتی ، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۱۸۱.</ref>

==آیات مشهور==

ترجمه: و آنان که کافر شدند، چون قرآن را شنیدند چیزی نمانده بود که تو را چشم بزنند، و می‌گفتند: او واقعاً دیوانه‌ای است، و حال آنکه [قرآن] جز تذکاری برای جهانیان نیست.

آیه ۵۱ و ۵۲ سوره قلم، مشهور به آیه «و ان یکاد» یا آیه چشم زخم است. بسیاری از مردم تابلوهای متنوعی از این آیه تهیه و در خانه یا محل کار نصب می‌کنند؛ چون معتقدند این آیه برای جلوگیری از [[چشم زخم]]، مفید است. در مقابل، برخی مانند [[استاد مطهری]] با قبول اصل تأثیر چشم زخم، این آیه و همچنین نصب آن را در داخل خانه و مغازه، بی‌ارتباط با مسئله چشم زخم می‌دانند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۷ش، ج۲۷، ص۶۳۱ - ۶۳۲.</ref>[[علامه طباطبایی]] بر این باور است که عموم مفسران واژه ازلاق در آیه را مرتبط با چشم زخم دانسته اند که در واقع نوعی تأثیر نفسانی است و دلیل عقلی بر انکارش نیست و چه بسا مواردی به عنوان شاهد وجود دارد که قابل انطباق بر همین چشم زخم(چشم زدن و چشم خوردن) است و از دیگر سو روایاتی هم در باره آن وجود دارد. <ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۹، ص۳۸۸.

</ref>

ترجمه: و به راستی که تو را خلق و خویی والاست

از [[امام صادق علیه السلام|امام صادق(ع)]] روایت شده است هر کس سوره قلم را در [[نمازهای یومیه|نماز واجب]] یا [[نافله‌های روزانه|مستحب]] بخواند،‌ [[خدا|خداوند]] او را از فقر در امان نگه می‌دارد و از [[عذاب قبر|فشار قبر]] در امان خواهد بود.<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۹.</ref> در روایت دیگری آمده است [[ثواب و عقاب|ثواب]] قرائت آن معادل اجر کسانی است که خداوند صبر (یا خِرَد) آنان را بزرگ داشته است. همچنین گفته شده است اگر این سوره را بر چیزی نوشته و بر دندان آسیب‌دیده بگذارند، درد دندان در همان لحظه آرام می‌گیرد.<ref>بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۵۱.</ref>

{{سوره ۰۶۸ با ترجمه}}

{{سوره‌های قرآن|۶۸|[[سوره ملک]]|[[سوره حاقه]]}}

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==پیوند به بیرون==

{{قرآن کریم}}

{{سوره‌های مفصلات}}