بخت‌آزمایی: تفاوت میان نسخه‌ها

بخت‌آزمایی عملی است که در آن با نام‌نویسی و یا خرید بلیت برای به‌دست‌آوردن مال، شخص یا اشخاصی به‌وسیله قرعه‌کشی انتخاب می‌شوند.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۴۹.</ref> پدیده بخت‌آزمایی در بسیاری از کشورهای جهان با عنوان لاتاری در حال انجام است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> به گفته برخی خبرگزاری‌ها بخت‌آزمایی از زمان قبل میلاد مسیح در کشور چین وجود داشته است.<ref>خبرگزاری مشرق، «صنعت «بخت آزمایی» چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟».</ref> [[حسین حلی]] فقیه شیعی در کتاب بحوث فقهی از روی دادن بخت‌آزمایی در [[ولایتعهدی امام رضا(ع)|ماجرای ولایتعهدی امام رضا(ع)]] در قرن دوم هجری و در [[حکومت فاطمیان مصر|حکومت فاطمیان مصر]] در قرن ششم خبر داده است.‌<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> به گفته او بخت‌آزمایی به دو صورت غیر مُعَوَّض و مُعَوَّض اجرا می‌شود. بخت آزمایی غیر معوض آن است که در برخی مراسمات به نام افراد قرعه‌کشی انجام می‌شود و اسم هرکس خارج شد جایزه‌ای به او تعلق می‌گیرد.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱.</ref> و بخت آزمایی معوض با خرید بلیت بخت‌آزمایی است.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref>

به گفته پژوهشگران آنچه سبب توجه و اهمیت مسئله بخت‌آزمایی برای فقیهان است مبنابودن شانس و احتمال در کسب مال یا به تعبیر دیگر احتمال قماری‌بودن این فعالیت است.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۴۸.</ref> همچنین برخی روشنفکران چون [[جلال آل‌احمد]] این بلیت‌ها را تقلیدی از فرهنگ غرب دانسته و مخالف آن بوده‌اند.<ref>سادات‌بیدگلی، بهشتی‌سرشت، برزن، «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»، ص۲۴۴و۲۴۷.</ref>

==بلیت بخت‌آزمایی==

فقیهان مسئله بلیت‌های بخت‌آزمایی را از [[مسائل مستحدثه|مسائل مستحدثه فقهی]]<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۲.</ref> و نوعی از دادوستد دانسته‌اند.<ref>جمعی از مولفان، فرهنگ فقه مطابق مذاهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۲، ص۶۹‌.</ref> به گفته حسین حلی این بلیت‌ها اوراقی است که به مبلغی مشخص توسط مردم خریداری می‌شود و شرکت یا موسسه فروشنده متعهد به برگزاری قرعه‌کشی و دادن جایزه‌ای طبق قرار گذاشته شده معادل قیمت تمام بلیت‌ها به فرد منتخب یا هرکسی است که نامش از قرعه خارج می‌شود.<ref>حلی، بحوث فقهیة، ۱۴۱۵ق، ص۵۱-۵۲.</ref> صورت‌های دیگری نیز در مورد عرضه بلیت‌های بخت‌آزمایی شمرده شده که برخی از آنها چنین است:

==حکم شرعی بخت‌آزمایی==

*نیت طرفین؛ مثلا کسب سود یا انگیزه‌های خیرخواهانه؛

*جود و عدم وجود عِوض؛

*شیوه اجرای بخت‌آزمایی با توجه به شکل عقود مثلا در قالب [[قرض|عقد قرض]]، [[عقد بیع|بیع]] یا [[عقد وکالت|وکالت]]؛

*وجود یا عدم وجود [[شخص حقوقی]] به عنوان متولی؛ مثلا متولی قرعه دولت یا نماینده آن باشد و یا شرکت یا موسسه خصوصی.<ref>نظری علوم، اسفندیارپور، «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»، ص۱۵۰.</ref>

</ref>

===دیدگاه موافقان بخت‌آزمایی===

</ref>

{{پانوشت}}

==منابع==

*[https://www.mashreghnews.ir/news/772525/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA-%D8%A8%D8%AE%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%DB%8C%D8%A8-%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF «صنعت بخت آزمایی چگونه فقیرترین افراد جامعه را دست به جیب می‌کند؟»]، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج:۲۸شهریور۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید:۲۳اردیبهشت‌۱۴۰۳ش.

*حلی، حسین، بحوث فقهیة، قم، موسسه المنار، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.

*سادات‌بیدگلی، سید محمود، بهشتی‌سرشت، محسن، برزن، عباس، [https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_4072_fd4810d885e9042585a586fd81463939.pdf «بلیت‌های بخت‌آزمایی در دوره پهلوی و واکنش مخالفین آنها»]، دوفصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، دوره۹، شماره۱، ۱۳۹۸ش.

*سیستانی، [https://www.sistani.org/persian/book/50/3735/ «حکم شرعی بلیت بخت‌آزمایی»]، سایت رسمی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید:۲۳اردیبهشت‌۱۴۰۳ش.

*عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.

*نظری‌علوم، میثم، اسفندیارپور، محمدحسین، [https://ensani.ir/fa/article/download/470758 «نسبت‌سنجی فقهی حقوقی بخت‌آزمایی با قمار»]، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره۲، ۱۳۹۶ش.

{{پایان}}