۱۶٬۶۵۸
ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
متکلمان امامیه برای اثبات عقیده خود دلایلی را ارائه کردهاند. مجموع این دلایل را میتوان در دو دسته کلی غیر نقلی و نقلی قرار داد: | متکلمان امامیه برای اثبات عقیده خود دلایلی را ارائه کردهاند. مجموع این دلایل را میتوان در دو دسته کلی غیر نقلی و نقلی قرار داد: | ||
===دلایل | ===دلایل غیرنقلی=== | ||
استدلالهایی | استدلالهایی که اصل [[ضرورت امامت|ضرورت وجود امام حیّ]] را در همه زمانها ثابت میکنند. این دلایل را در چند دسته عقلی محض ([[فلسفه اسلامی|فلسفی]])، دارای مقدمات عقلی و نقلی ([[کلام اسلامی|کلامی]])، شهودی ([[عرفان نظری|عرفانی]]) و تجربی-عقلی دانستهاند.<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۱۱.</ref> | ||
تمسک به [[قاعده لطف]] یکی از این استدلالهاست. گفته شده وجود امام معصوم در جامعه بشری از جهت حراست از دین،<ref>سید مرتضی، الذریعة الی اصول الشریعة، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۶۰۶؛ کاظمی، کشف القناع عن وجوه حجیة الإجماع، بیتا، ص۱۱۴ و ۱۴۵ و ۱۴۸.</ref> تربیت انسانهای مستعد<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۱۹۲-۱۹۶.</ref> و الگوسازی برای انسانها<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۱-۳۳.</ref> لطف محسوب میشود. از | تمسک به [[قاعده لطف]] یکی از این استدلالهاست. گفته شده وجود امام معصوم در جامعه بشری از جهت حراست از دین،<ref>سید مرتضی، الذریعة الی اصول الشریعة، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۶۰۶؛ کاظمی، کشف القناع عن وجوه حجیة الإجماع، بیتا، ص۱۱۴ و ۱۴۵ و ۱۴۸.</ref> تربیت انسانهای مستعد<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۸ش، ص۱۹۲-۱۹۶.</ref> و الگوسازی برای انسانها<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۱-۳۳.</ref> لطف محسوب میشود. از اینرو لازم است خداوند برای تحقق این اهداف همیشه امام و حجتی را در جامعه قرار دهد.<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۱۱-۳۴.</ref> | ||
گرایش فطری انسان به کمالات عالیه،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۴-۳۸.</ref> ضرورت وجود [[انسان کامل]] برای تحقق کَثَرات خلقی،<ref>حسنزاده آملی، نهج الولايه، نشر قیام، ص۲۰-۲۱؛ رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۸-۴۴.</ref> ضرورت وجود انسان کامل به عنوان [[علت غایی]] وجود مخلوقات مادون،<ref>حسنزاده آملی، نهج الولايه، نشر قیام، ص۲۲-۲۳؛ رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۴۵-۵۲.</ref> وساطت فیض امام در عالَم تشریع و تکوین،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۵۳-۶۰.</ref> ضرورت وجود امام بر اساس [[امکان اشرف|قاعده امکان اشرف]]،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۶۰-۶۴.</ref> ضرورت وجود امام برای تحقق [[نظام احسن|نظام اَحسن]]،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۶۵-۶۹.</ref> متجلی شدن [[اسم اعظم|اسم اعظم الهی]] با وجود انسان کامل،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۰.</ref> ضرورت وجود عبودیت تام انسان کامل در مقابل الوهیت تام خداوند،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۱.</ref> ضرورت وجود رئیس و امام جامعه که عقل آن به مرتبه فعلیت تام رسیده باشد،<ref>فارابی، آراء أهل المدینة الفاضلة، ۱۹۹۵م، ص۱۲۱.</ref> عدم تبعیض در فیض الهی میان زمانها و جوامع<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۲-۷۳.</ref> و علم بر وجود حجت الهی در همه زمانهای گذشته<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۴-۷۷.</ref> از دیگر دلایلی هستند که برای اثبات وجود امام حیّ ارائه شده است. | گرایش فطری انسان به کمالات عالیه،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۴-۳۸.</ref> ضرورت وجود [[انسان کامل]] برای تحقق کَثَرات خلقی،<ref>حسنزاده آملی، نهج الولايه، نشر قیام، ص۲۰-۲۱؛ رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۳۸-۴۴.</ref> ضرورت وجود انسان کامل به عنوان [[علت غایی]] وجود مخلوقات مادون،<ref>حسنزاده آملی، نهج الولايه، نشر قیام، ص۲۲-۲۳؛ رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۴۵-۵۲.</ref> وساطت فیض امام در عالَم تشریع و تکوین،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۵۳-۶۰.</ref> ضرورت وجود امام بر اساس [[امکان اشرف|قاعده امکان اشرف]]،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۶۰-۶۴.</ref> ضرورت وجود امام برای تحقق [[نظام احسن|نظام اَحسن]]،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۶۵-۶۹.</ref> متجلی شدن [[اسم اعظم|اسم اعظم الهی]] با وجود انسان کامل،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۰.</ref> ضرورت وجود عبودیت تام انسان کامل در مقابل الوهیت تام خداوند،<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۱.</ref> ضرورت وجود رئیس و امام جامعه که عقل آن به مرتبه فعلیت تام رسیده باشد،<ref>فارابی، آراء أهل المدینة الفاضلة، ۱۹۹۵م، ص۱۲۱.</ref> عدم تبعیض در فیض الهی میان زمانها و جوامع<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۲-۷۳.</ref> و علم بر وجود حجت الهی در همه زمانهای گذشته<ref>رضوانی، وجود امام مهدى(عج) در پرتو عقل، ۱۳۸۶ش، ص۷۴-۷۷.</ref> از دیگر دلایلی هستند که برای اثبات وجود امام حیّ ارائه شده است. | ||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
===دلایل نقلی=== | ===دلایل نقلی=== | ||
با توجه متون و گزارشات موجود در منابع دینی و تاریخی ثابت میشود که مهدی موعود به دنیا آمده است. این دلایل را میتوان در سه دسته کلی آیات، روایات و شواهد تاریخی قرار داد: | |||
====آیات==== | ====آیات==== | ||
برای اثبات ضرورت وجود امام حیّ در جامعه بشری به آیاتی از قرآن استناد شده است.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۱۳.</ref> از جمله | برای اثبات ضرورت وجود امام حیّ در جامعه بشری به آیاتی از قرآن استناد شده است.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۱۳.</ref> از جمله [[سوره قدر|آیات سوره قدر]]،<ref>علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۹۰؛ ابو معاش، الامام المهدی(عج) فی القرآن و السنة، ۱۳۸۸ش، ص۵۴۸.</ref> [[آیه ۳ سوره دخان|آیات ۳]] و [[آیه ۴ سوره دخان|۴ سوره دخان]]،<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۹۰؛ علامه مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۸۷-۸۸؛ ابو معاش، الامام المهدی(عج) فی القرآن و السنة، ۱۳۸۸ش، ص۴۲۷-۴۳۲.</ref> [[آیه ۷۱ سوره اسراء|آیات ۷۱]] و [[آیه ۷۲ سوره اسراء|۷۲ سوره اسراء]]،<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۲۰۵؛ رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۲۰-۲۶.</ref> [[آیات شهادت]]،{{یاد|مراد آیاتی از قرآن است نشان میدهد خداوند در بين هر امتى كسى را به عنوان شاهد و گواه قرار داده است تا در روز قيامت بر آنها احتجاج كند. همچون آیات: | ||
* آیه ۴۱ سوره نساء: فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً؛ «چگونه است حال (در روز محشر) آنگاه كه از هر طائفهاى گواهى آوريم و تو را «اى پيامبر» بر آنان گواه خواهيم». | * آیه ۴۱ سوره نساء: فَكَيْفَ إِذا جِئْنا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنا بِكَ عَلى هؤُلاءِ شَهِيداً؛ «چگونه است حال (در روز محشر) آنگاه كه از هر طائفهاى گواهى آوريم و تو را «اى پيامبر» بر آنان گواه خواهيم». | ||
* آیه ۸۴ سوره نحل: وَ يَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً ثُمَّ لا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ؛ «و آن روز را كه ما از هر امتى گواهى برانگيزيم، آنگاه به كافران اجازه سخن داده نشود و توبه آنان نيز پذيرفته نگردد». | * آیه ۸۴ سوره نحل: وَ يَوْمَ نَبْعَثُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً ثُمَّ لا يُؤْذَنُ لِلَّذِينَ كَفَرُوا وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ؛ «و آن روز را كه ما از هر امتى گواهى برانگيزيم، آنگاه به كافران اجازه سخن داده نشود و توبه آنان نيز پذيرفته نگردد». | ||
* آیه ۸۹ سوره نحل: وَ يَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِيداً عَلى هؤُلاءِ؛ «روزى كه ما در هر امتى از ميان خودشان گواهى بر آنان برانگيزيم و تو را (اى محمّد) بر اين امت گواه آوريم».}}<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۲۷-۳۳.</ref> [[آیه هادی|آیه ۷ سوره رعد]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۳۴-۳۹.</ref> [[آیه ۲۴ سوره فاطر]]،<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۹؛ رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۰-۴۱.</ref> [[آیه ۱۸۱ سوره اعراف]]،<ref>مشهدی، تفسیر کنزالدقائق، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۲۷۳؛ رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۲.</ref> [[آیه صادقین]]<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۳-۴۵.</ref> و [[آیه اولیالامر|آیه | * آیه ۸۹ سوره نحل: وَ يَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيداً عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِكَ شَهِيداً عَلى هؤُلاءِ؛ «روزى كه ما در هر امتى از ميان خودشان گواهى بر آنان برانگيزيم و تو را (اى محمّد) بر اين امت گواه آوريم».}}<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۲۷-۳۳.</ref> [[آیه هادی|آیه ۷ سوره رعد]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۳۴-۳۹.</ref> [[آیه ۲۴ سوره فاطر]]،<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۰۹؛ رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۰-۴۱.</ref> [[آیه ۱۸۱ سوره اعراف]]،<ref>مشهدی، تفسیر کنزالدقائق، ۱۳۶۷ش، ج۵، ص۲۷۳؛ رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۲.</ref> [[آیه صادقین]]<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۳-۴۵.</ref> و [[آیه اولیالامر|آیه اولیالامر]]<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۴۶-۵۰.</ref> اشاره کرد. | ||
====روایات==== | ====روایات==== | ||
بر اساس باور شیعیان امامی، وجود و ولادت حضرت مهدی(عج) از روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] قابل اثبات است. احاديثى كه در اين مورد وارد شده دو قسم | بر اساس باور شیعیان امامی، وجود و ولادت حضرت مهدی(عج) از روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|امامان(ع)]] قابل اثبات است. احاديثى كه در اين مورد وارد شده دو قسم هستند. | ||
[[سید مرتضی]] ([[سال ۳۵۵ هجری قمری|۳۵۵]]-[[سال ۴۳۶ هجری قمری|۴۳۶ق]]) فقیه و متکلم امامی معتقد است با پذیرش ضرورت وجود امام حیّ در هر عصری و ضرورت عصمت امام و این که این ویژگیها در کسی از افراد حاضر موجود نیست، ثابت میشود که امام حیّ وجود داشته و در غیبت به سر میبرد.<ref>سید مرتضی، المقنع فی الغیبة، ۱۴۱۹ق، ص۳۴-۳۵.</ref> همچنین به گفته [[شیخ طوسی]]، اگر هیچ روایتی هم به طور خاص نشانگر ولادت امام مهدی(عج) نبود، از این دلایل کلی که بیانگر تعداد یا اسامی امامان بودند یا در اموری چون غیبت وی سخن میگفتند، وجود خارجی و تولد وی قابل اثبات بود. زیرا سخن گفتن از عدد یا جزئیات حیات متوقف بر وجود خارجی است.<ref>طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۲۲۹.</ref> | دسته اول احاديثى که در کتب شيعه و سنّى نقل شدهاند و دلالت بر وجود امام معصوم در هر زمان دارد، این احادیث را منطبق بر حضرت مهدى(عج) دانستهاند.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۵۲.</ref> احادیثی چون [[حدیث ثقلین]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۵۴-۶۰.</ref> [[حدیث من مات|حدیث معرفت امام]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۶۱-۶۲.</ref> [[حدیث دوازده خلیفه]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۶۳-۶۴.</ref> [[حدیث امان]]،<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۶۵-۶۶.</ref> [[حدیث سفینه]]<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۶۷-۶۸.</ref> و [[حدیث خالی نبودن زمان از امام قرشی|حدیث خالی نبودن زمان از امام قُرشی]]<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۶۹-۷۰.</ref> در این دسته هستند. | ||
[[سید مرتضی]] ([[سال ۳۵۵ هجری قمری|۳۵۵]]-[[سال ۴۳۶ هجری قمری|۴۳۶ق]]) فقیه و متکلم امامی معتقد است با پذیرش ضرورت وجود امام حیّ در هر عصری و ضرورت [[عصمت امامان|عصمت امام]] و این که این ویژگیها در کسی از افراد حاضر موجود نیست، ثابت میشود که امام حیّ وجود داشته و در غیبت به سر میبرد.<ref>سید مرتضی، المقنع فی الغیبة، ۱۴۱۹ق، ص۳۴-۳۵.</ref> همچنین به گفته [[شیخ طوسی]]، اگر هیچ روایتی هم به طور خاص نشانگر ولادت امام مهدی(عج) نبود، از این دلایل کلی که بیانگر تعداد یا اسامی امامان بودند یا در اموری چون غیبت وی سخن میگفتند، وجود خارجی و تولد وی قابل اثبات بود. زیرا سخن گفتن از عدد یا جزئیات حیات متوقف بر وجود خارجی است.<ref>طوسی، الغیبة، ۱۴۲۵ق، ص۲۲۹.</ref> | |||
{{جعبه نقل قول|عنوان=حضرت محمد صلی الله علیه و آله:|اندازه قلم=|نقلقول=ائمه از نسل حسین هستند ... و یکی از آنها مهدی این امت است. (عمَار) ː گفتم پدر مادرم به فدایت این مهدی کیست؟ فرمود ای عمَار همانا خداوند تبارک و تعالی عهد کرده است که از نسل حسین نه امام خارج میکند که نهمین فرزند او از امت غائب میشود ... او غیبت طولانی خواهد داشت که در آن غیبت عدهای از باور به او برخواهند گشت وبرخی در آن ثابت قدم خواهند ماند. هنگامی که آخرالزمان شود خروج میکند و دنیا را پر از قسط و عدل میکند. ... او هم اسم من و شبیهترین مردم به من است.|منبع=<small>[[علی بن محمد خزاز قمی|خزاز رازی]]، [[کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر]]، ۱۴۰۱ق، ص۱۲۱.</small>|تراز=چپ|عرض=۳۲۰px|حاشیه=۵px|رنگ پسزمینه=|گیومه نقلقول=|تراز منبع=راست}} | {{جعبه نقل قول|عنوان=حضرت محمد صلی الله علیه و آله:|اندازه قلم=|نقلقول=ائمه از نسل حسین هستند ... و یکی از آنها مهدی این امت است. (عمَار) ː گفتم پدر مادرم به فدایت این مهدی کیست؟ فرمود ای عمَار همانا خداوند تبارک و تعالی عهد کرده است که از نسل حسین نه امام خارج میکند که نهمین فرزند او از امت غائب میشود ... او غیبت طولانی خواهد داشت که در آن غیبت عدهای از باور به او برخواهند گشت وبرخی در آن ثابت قدم خواهند ماند. هنگامی که آخرالزمان شود خروج میکند و دنیا را پر از قسط و عدل میکند. ... او هم اسم من و شبیهترین مردم به من است.|منبع=<small>[[علی بن محمد خزاز قمی|خزاز رازی]]، [[کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر]]، ۱۴۰۱ق، ص۱۲۱.</small>|تراز=چپ|عرض=۳۲۰px|حاشیه=۵px|رنگ پسزمینه=|گیومه نقلقول=|تراز منبع=راست}} | ||
دسته دوم احاديثى كه در مصادر حديثى شيعه نقل شده است و دلالت بر ولادت و وجود خارجی مهدى موعود(عج) دارد.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۵۲.</ref> دلالت این روایات را به مسئله ولادت به صورت صریح، ضمنی یا التزامی دانستهاند. گفته شده است که مجموع این روایات تواتر معنوی و یقین منطقی در مسئله تولد امام مهدی(عج) ایجاد میکند.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۷۲-۷۴.</ref> محدثین شیعه این روایات را در ابوابی با همین موضوع در مجامع روایی جمع آوری کردهاند: | دسته دوم احاديثى كه در مصادر حديثى شيعه نقل شده است و دلالت بر ولادت و وجود خارجی مهدى موعود(عج) دارد.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۵۲.</ref> دلالت این روایات را به مسئله ولادت به صورت صریح، ضمنی یا التزامی دانستهاند. گفته شده است که مجموع این روایات تواتر معنوی و یقین منطقی در مسئله تولد امام مهدی(عج) ایجاد میکند.<ref>رضوانی، وجود امام زمان(عج) از منظر قرآن و حديث، ۱۳۸۶ش، ص۷۲-۷۴.</ref> محدثین شیعه این روایات را در ابوابی با همین موضوع در مجامع روایی جمع آوری کردهاند: |
ویرایش