آبار علی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آبار علی'''، (به معنای چاه‌های علی) منطقه‌ای غالباً پوشیده از نخلستان، در حدود هشت کیلومتری جنوب [[مدینه]]، که در آن، چاه‌های آبی منسوب به [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی طالب(ع)]] وجود دارد. این مکان از [[میقات|میقات‌های]] [[حج]] است. امروزه از سه نام آبار علی، ذوالحلیفه و [[مسجد شجره]] برای اشاره به این منطقه استفاده می‌شود.

آبار علی در حدود هشت کیلومتری جنوب شهر [[مدینه]]<ref>عمدة القاری، ج۲۵، ص۶۲؛ البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ جعفریان،آثار اسلامی مکه و مدینه، ص: ۲۷۵</ref>، در [[وادی عقیق]] و دامنه غربی [[کوه عیر]]، بر سر راه [[مکه]] قرار دارد و در آن چاه‌های آب و نخلستان‌ است.<ref> نک: المعالم الاثیره، ص۱۰۳؛ معجم الفاظ الفقه الجعفری، ص۱۹۸.</ref>

نام معروف امروزی آن آبارعلی است.<ref>کلمة التقوی، ج۳، ص۲۳۰؛ اعمال الحرمین، ص۱۳.</ref> نام اصلی منطقه‌ای که چاه‌ها در آن جای دارند، [[مسجد شجره|شجره]] و [[ذوالحلیفه]] بوده؛ ولی از یک دوره تاریخی به بعد، نام بئر علی یا آبار علی غلبه یافته است. برخی محققان در این باره پژوهش‌هایی را ترتیب داده‌اند.<ref>برای نمونه نک: نجفی، مدینه‌شناسی، ج۱، ص: ۱۷۹.</ref> در تابلو مکان‌نما نیز نام آبارعلی و ذوالحُلَیفه و مسجد شجره کنار هم آمده‌اند.

از آنجا که آبار علی و [[مسجد شجره]] در یک منطقه واقع‌اند، [[شیعه]] و [[سنی]]، آبار علی را در شمار [[میقات|میقات‌های حج]] (میقات شهر [[مدینه]]) به شمار آورده‌اند. منابع اهل سنت نیز از [[قرن هشتم هجری قمری|قرن ۸]] و [[قرن نهم هجری قمری|۹ق]]. به بعد آبار علی و ذوالحلیفه و مسجد شجره را نام یک مکان و میقات مردم مدینه دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نک: عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>

اطلاعات منابع درباره پیشینه این مکان و به خصوص چاه‌های آن و زمان حفر آنها مختلف است. بنابر برخی منابع، چاه‌ها پیش از [[هجرت پیامبر(ص)]] به مدینه وجود داشته و [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] به فرمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] در کنار این چاه‌ها با قبایلی از جنیان جنگیده و آنان را به سختی شکست داده است. منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] با نقل فشرده این مطلب، آن را باور عوام دانسته و بر نادرستی‌اش تأکید کرده‌اند.<ref> البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵؛ الدر المختار، ج۲، ص۵۲۲-۵۲۳؛ کشف الخفاء، ج۲، ص۴۱۸.</ref> عالمان دینی شیعی معاصر نیز به این گزارش به لحاظ محتوا و سند نقد جدی وارد کرده‌اند.<ref>برای نمونه نک: تبریزی، صراط النجاة، ج۲، ص۴۵۱.</ref>

برخی دیگر برآنند که این چاه‌ها پیش از آن موجود نبوده و امام علی(ع) به دست خود، چاه‌ها را حفر کرده است.<ref>اعانة الطالبین، ج۲، ص۳۴۱.</ref> بر اساس این نظریه، امام علی(ع) در ایام خانه‌نشینی، چاه‌هایی در این منطقه حفر کرد و وقف زائران و حج‌گزاران نمود.<ref>مناسک حج، ابطحی، ص۵۴-۵۵؛ چهارده نور پاک، ج۱۲، ص۱۶۷۱-۱۶۷۲.</ref>[[جعفر سبحانی]] براین باور است که از بعضى سخنان [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] استفاده مى شود که اميرمؤمنان(ع) در راه مکّه و کوفه چاه‌هايى حفر كرده است. <ref>سبحانی، جعفر، فروغ ولایت،۱۳۷۴ش، ص۳۱۸.</ref> [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] روایت نقل کرده که امام علی(ع) از دسترنج خویش هزار برده را آزاد ساخته و صد چشمه را در منطقه [[ینبع]] جوشانده و برای حاجیان قرار داده است و چاه‌هایی را در راه مکه و کوفه حفر کرده است. <ref>ابن شهر آشوب، مناقب، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۳۸۸.</ref>

برخی عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، کوشیده‌اند تا انتساب این چاه‌ها به [[علی بن ابی طالب(ع)]] را انکار کنند؛ از جمله عالم اهل‌سنت در [[مصر]]، آبار علی میقات حجاج در مدینه را منسوب به علی بن دینار، سلطان [[دارفور]] در جنوب [[سودان]]، دانسته است. به گفته وی، علی بن دینار در سال ۱۸۹۸م./ [[سال ۱۳۱۵ هجری قمری|۱۳۱۵ق]]. در سفر [[حج]]، چاه‌های آب ذوالحلیفه را لایروبی، بازسازی و دایر کرد و از آن پس این منطقه به نام او آبارعلی خوانده شد.<ref>نک: ,http://www.yabdoo.com, http://www.ibtesama.comhttp://www.sohbanej.com,http://www.daralansar.com.</ref> اما بسیاری از عالمان اهل سنت، در آثار خود، که مربوط به پیش از دوره علی بن دینار است، این چاه‌ها را با نام آبار علی خوانده‌اند؛ از جمله: [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن تیمیه]] (م [[سال ۷۲۸ هجری قمری|۷۲۸ق]].)<ref>شرح عمدة الفقه، ج۲، ص۳۱۴.</ref>، [[ابن حجر عسقلانی]] (م [[سال ۸۵۲ هجری قمری|۸۵۲ق]].)<ref>فتح الباری، ج۳، ص۳۰۵.</ref>، عینی (م [[سال ۸۵۵ هجری قمری|۸۵۵ق]])<ref>عمدة القاری، ج۱۷، ص۲۲۵؛ ج۲۵، ص۶۲.</ref> سمهودی (م [[سال ۹۱۱ هجری قمری|۹۱۱ق]])<ref>خلاصة الوفاء، ج۱، ص۲۷۳، ۳۰۹.</ref> ابن نجیم مصری (م [[سال ۹۷۰ هجری قمری|۹۷۰ق]])<ref> البحر الرائق، ج۲، ص۵۵۵.</ref>، رعینی (م [[سال ۹۵۴ هجری قمری|۹۵۴ق]])<ref>مواهب الجلیل، ج۴، ص۴۱.</ref>.ملاعلي قاري (م [[سال ۱۰۱۴ هجری قمری|۱۰۱۴ق]])، حصفكي (م [[سال ۱۰۸۸ هجری قمری|۱۰۸۸ق]]) و كحلاني (م [[سال ۱۱۸۲ هجری قمری|۱۱۸۲ق]]) <ref>سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج وزیارتhttps://hajj.ir/fa/84166.</ref> افزون بر این، دلایل دیگری نیز بر رد این نظر اقامه شده است.<ref>نک: الله اکبری، دانشنامه حج و حرمین شریفین، ذیل مدخل «آبار علی».(http://hajj.ir/99/2666#_ednref30)</ref> ابن بطوطه(جهانگرد مسلمان۷۰۳-[[سال ۷۷۰ هجری قمری|۷۷۰ق]]) در سفرنامه‌اش در مسیر حرکت از مدینه به مکه به چاهی در منطقه عُسفان اشاره کرده که منسوب به امام علی بوده و گفته شده که او حفر کرده است.<ref>ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۶۶.</ref>

*[[ینبع]]

==پانویس==