حمله حیدری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:حمله حیدری.jpg|200px|بندانگشتی]]

==تعداد==

در ميان منظومه‌هايی كه عنوان حمله حيدرى به خود گرفته‌اند، منظومه‌هاى باذل مشهدى، راجى كرمانى و افتخارالعلماء [[صهبای آشتیانی]] از نظر ويژگيهاى ادبی و درجه شهرت، اهميت ويژه‌اى دارند.

==مثنوی حمله حیدری==

مشهورترين اثر [[راجی کرمانی]] [[مثنوی حمله حيدری]] اوست. البته عنوان حمله حيدرى در سراسر اثر به‌كار نرفته و به نظر مى‌رسد كسى كه به اشاره [[رضاقلی خان هدایت]] بخشهاى پراكنده اين مثنوى را جمع‌آورى كرده به قرينه حمله حيدرى [[باذل مشهدی]]، اين عنوان را به منظومه راجى‌كرمانى داده است.<ref>راجى كرمانى، حمله حيدرى، ج 1، مقدمه طالبيان و مدبرى، ص 21</ref>

===مولف===

راجى در کرمان به تحصيل علوم دينی پرداخت. سپس راهى [[یزد]] شد و در  منطقه[[تفت]] به [[امامت جماعت]] و [[وعظ]] و [[خطابه]] پرداخت.<ref>وامق‌يزدى، ص 143؛ ديوان‌بيگى، ج 1، ص 646</ref> ظاهراً در زمان اقامت در يزد، سرودن حمله حيدرى را شروع كرد و نزديك به 1500 بيت آن را سرود.<ref>ديوان‌بيگى، ج 1، ص 646</ref> پس از مراجعت به كرمان به دارالحكومه [[ابراهیم‌ خان ظهیرالدوله]]، حاكم كرمان و پسرعموى [[فتحعلی شاه]]، راه يافت. به سفارش ابراهيم‌خان، راجى با سرعت بيشترى سرودن منظومه حمله حيدرى را ادامه داد و كتاب خود را به نام وى كرد.<ref>وامق‌يزدى، ص 144؛،هدايت،ج 2، بخش 1، ص 333</ref>

===موضوع===

موضوع منظومه حمله حيدرى راجى‌كرمانى تاريخ صدر اسلام است كه در آن به زندگانی [[پیامبر(ص)]] و نبردهاى آن حضرت با مخالفان دين اسلام اشاره كرده و سپس به موضوع اصلى منظومه، يعنى نبردهاى حيدركرار [[علی(ع)]] با مشركان و [[منافق|منافقان]] پرداخته و برخلاف سلف و سرمشق خود (باذل)، ضمن توصيف حوادث زمان پيامبر و اميرمؤمنان، حوادث [[کربلا]] را نيز به تناسب موضوع وصف كرده است. در اواسط شرح [[جنگ صفین|جنگ صفّين]] منظومه پايان مى‌يابد.<ref>ر.ک:راجى كرمانى، حمله حیدری، ج 1، مقدمه طالبيان و مدبرى، ص 22</ref> منظومه حمله حيدرى داراى يك مقدمه در «وصف آفرينش و ساقى‌نامه و تولد حضرت امير» و هفت كتاب است: واقعه [[جنگ بدر|بدر]] كبرا؛ داستان [[غزوه احد]]؛ [[جنگ احزاب|غزوه احزاب]]؛ [[غزوه خیبر]]؛ [[فتح مکه]]؛ آغاز داستان [[حجة‌الوداع]]؛ بر مسند [[خلافت]] استقرار يافتن اميرمؤمنان(ع).

===تعداد ابیات===

===ویژگی ها===

راجى مثنوى خود را به تقليد از حمله حيدرى باذل مشهدى، در بحر متقارب سروده است و هر دو به وزن [[شاهنامه فردوسی]] نظر داشته‌اند.<ref>ر.ک:اته، ص60ـ61</ref>

===نمونه ابیات===

{{شعر|نستعلیق}}{{ب|به نام خداوند داناي فرد|كه ازخاك ،آدم پديدار كرد}}{{ب|سرنامه بر نام يزدان پاك|كه دانا و بينا كند تيره خاك}}{{ب|ز صلصال ناچيز آدم كند|به بزم قبولش مكرّم كن}}{{ب|وز آن پس نگارد ازآن آب وخاك|زقدرت بسي گوهر تابناك}}{{ب|كند در رحم نقشي از آب و گل|كه خورشيد از آن نقش گردد خجل}}{{ب|چنان در رحم نقشبندي كند|كه از نقش خود خودپسندي كند}}{{ب|دمادم از اين خاك خاكستري|كند صورتي رشك حور و پري}}{{ب|يكي قطره از ابر لطفش چكيد|از او شد دوصد ژرف دريا پديد}}{{ب|كه از موج او ديده روزگار|نه جويد كران و نبيند كنار<ref>ملابمانعلي راجي كرماني .حمله حيدري . تصحيح دكتر يحيي طالبيان . دكتر محمود مدبري  انتشارات دانشگاه شهيد باهنر كرمان . ۱۳۸۳</ref>}}{{پایان شعر}}

==افتخار نامه حيدرى==

===مولف===

سراينده منظومه، [[میرزا مصطفى افتخارالعلماء]] معروف به صهبای آشتيانی فرزند [[ميرزا محمدحسن آشتيانی]]، مجتهد مشهور [[تهران]] در عهد ناصرى است. صهبا در 1327، در وقايع [[مشروطه]] در [[حرم عبدالعظیم حسنی|حرم]] [[شاه عبدالعظیم]] به قتل رسيد.<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 2، ص 257؛ مدرس تبريزى، ج 3، ص480؛ بامداد، ج 4، ص 101ـ103</ref>

صهباى آشتيانى بنابر اشاره خود،<ref>صهباى آشتيانى،ج 2، ص 322، 330</ref> در 20سالگى سرودن افتخارنامه حيدرى را شروع كرده و آن را در شش ماه، در سال 1304 به پايان برده است.

===موضوع===

موضوع افتخارنامه حيدرى نبردهاى [[حضرت علی(ع)]] است كه در دو بخش به شرح آنها پرداخته است :

===منبع===

مأخذى براى افتخارنامه حيدرى ذكر نشده اما به نظر مى‌رسد مطالب [[ناسخ‌ التواریخ]] [[لسان‌ الملک سپهر]] (متوفى 1298)، كه در روزگار [[ناصرالدین‌شاه]] شهرت داشته، مأخذ اصلى صهباى آشتيانی در شرح نبردهاى [[حضرت على]] باشد.<ref>دايرة‌المعارف فارسى، ذيل «افتخارنامه‌ى حيدرى»</ref>

===تعداد ابیات===

سراينده افتخارنامه تعداد ابيات آن را هجده هزار بيت ذكر كرده،<ref>صهباى آشتيانى، ج 2، ص330</ref> در حالى كه مجدالادباء در مقدمه‌اى كه بر كتاب نوشته، تعداد ابيات آن را بيست‌هزار بيت دانسته است. ظاهرآ [[مجدالادباء]] خواسته است ميان بيست سالگى شاعر و بيست‌هزار بيت تناسبی شاعرانه برقرار كند، اما افتخارنامه حيدرى شامل هفده‌هزار بيت است.

===ویژگی ها===

* افتخارنامه حيدرى نيز همچون اسلاف خود (حمله حيدرى [[باذل مشهدی]] و [[راجى كرمانی]]) به تأثر از [[شاهنامه فردوسى]] در بحر متقارب سروده شده و حتى شاعر در آغاز منظومه،<ref>افتخارنامه حيدرى،ج 1، ص20</ref> از [[فردوسی]] استمداد جسته است.

* زبان منظومه نيز حماسى است و شاعر كوشش كرده است در حوزه واژگان و تركيبات از نحوه بيان فردوسى پيروى كند.

* زبان شعر او برخلاف آثار پیش از خود به سستى نگراييده بلكه استوار و داراى فخامت حماسى است.

* زمينه‌هاى اجتماعى شكواييه‌هاى او، كه در جاى‌جاى منظومه ديده مى‌شود و در آنها از ابناى روزگار شكوه شده<ref>صهبای آشتیانی،ج 2، ص 243،330</ref> معلوم نيست، اما او در نهايت از ابناى روزگار به شاه پناه برده و از او استمداد جسته<ref>صهبای آشتیانی،ج 2، ص 244</ref> يا به [[امین السلطان]] اميد بسته است.<ref>صهبای آشتیانی، مقدمه مجدالادباء، ص ز</ref>

===انتشار===

== پانویس ==

{{پانویس|2}}

== منابع ==

{{ستون-شروع|2}}

* [[آقابزرگ طهرانى]].

* رضاقلى‌ بن محمدهادى هدايت، مجمع‌الفصحاء، چاپ مظاهر مصفا، تهران 1382ش.

{{پایان}}

[[رده:ادبیات آئینی]]

[[رده:منظومه‌های حماسی]]