جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (added Category:شکلهای حکومت using HotCat) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
جمهوری اسلامی به عنوان نوعی حکومت برای نخستین بار در تاریخ سیاسی جهان در ترکستان شرقی مطرح شده است. تر‌ک‌های اویغور مسلمان این منطقه در سال ۱۹۳۳م قیامی را علیه حکومت مرکزی چین ترتیب داده و جمهوری اسلامی ترکستان شرقی را بنا نهادند که یک سال بیشتر دوام نداشت. همچنین در [[موریتانی|کشور آفریقایی موریتانی]] پس از استقلال از [[فرانسه]] در سال ۱۹۶۰م جمهوری اسلامی به عنوان نظام حاکم مستقر است. [[پاکستان]] نیز در سال ۱۹۷۳م با تصویب قانون اساسی خود نظام سیاسی جمهوری اسلامی را برای حکومت خود اعلام کرد. [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ش با برگزاری همه‌پرسی از مردم ایران تاسیس شد. جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۳۸۰ش پس از سقوط حکومت طالبان شکل گرفت و در سال ۱۴۰۰ش با بازگشت دوباره طالبان به قدرت و تشکیل امارت اسلامی از میان رفت. رئیس جمهور [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]] در سال ۱۳۹۴ش حکومت این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد. حدود یک‌سال بعد رئیس جمهور بعدی این کشور قید اسلامی را حذف کرده و به این عنوان پایان داد. | جمهوری اسلامی به عنوان نوعی حکومت برای نخستین بار در تاریخ سیاسی جهان در ترکستان شرقی مطرح شده است. تر‌ک‌های اویغور مسلمان این منطقه در سال ۱۹۳۳م قیامی را علیه حکومت مرکزی چین ترتیب داده و جمهوری اسلامی ترکستان شرقی را بنا نهادند که یک سال بیشتر دوام نداشت. همچنین در [[موریتانی|کشور آفریقایی موریتانی]] پس از استقلال از [[فرانسه]] در سال ۱۹۶۰م جمهوری اسلامی به عنوان نظام حاکم مستقر است. [[پاکستان]] نیز در سال ۱۹۷۳م با تصویب قانون اساسی خود نظام سیاسی جمهوری اسلامی را برای حکومت خود اعلام کرد. [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ش با برگزاری همه‌پرسی از مردم ایران تاسیس شد. جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۳۸۰ش پس از سقوط حکومت طالبان شکل گرفت و در سال ۱۴۰۰ش با بازگشت دوباره طالبان به قدرت و تشکیل امارت اسلامی از میان رفت. رئیس جمهور [[گامبیا|کشور آفریقایی گامبیا]] در سال ۱۳۹۴ش حکومت این کشور را جمهوری اسلامی اعلام کرد. حدود یک‌سال بعد رئیس جمهور بعدی این کشور قید اسلامی را حذف کرده و به این عنوان پایان داد. | ||
==معرفی و جایگاه== | ==معرفی و جایگاه== | ||
جمهوری اسلامی نوعی ساختار سیاسی اعمال حاکمیت مبتنی بر دو عنصر جمهوریت و اسلامیت است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۲۹-۳۳۰.</ref> [[علی‌اکبر دهخدا]] حکومت جمهوری را نوع حکومتی معرفی می‌کند که رئیس آن (رئیس جمهور) از جانب مردم کشور برای مدتی محدود انتخاب می‌شود.<ref>[https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/detail/106551?title=%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «معنی "جمهوری" در "لغت‌نامۀ دهخدا"»]، موسسه لغت‌نامه دهخدا.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|روح الله خمینی]] ([[سال ۱۲۸۱ هجری شمسی|۱۲۸۱]]-[[سال ۱۳۶۸ هجری شمسی|۱۳۶۸ش]]) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران حکومت پادشاهی را به دلیل موروثی بودن منطقی ندانسته و حکومت جمهوری را به دلیل این که برآمده از خواست و اراده مردم است منطقی و صحیح قلمداد می‌کند.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۱۲۰-۱۲۱.</ref> | جمهوری اسلامی نوعی ساختار سیاسی اعمال حاکمیت مبتنی بر دو عنصر جمهوریت و اسلامیت است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۲۹-۳۳۰.</ref> [[علی‌اکبر دهخدا]] حکومت جمهوری را نوع حکومتی معرفی می‌کند که رئیس آن (رئیس جمهور) از جانب مردم کشور برای مدتی محدود انتخاب می‌شود.<ref>[https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa/dictionary/detail/106551?title=%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C «معنی "جمهوری" در "لغت‌نامۀ دهخدا"»]، موسسه لغت‌نامه دهخدا.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|روح الله خمینی]] ([[سال ۱۲۸۱ هجری شمسی|۱۲۸۱]]-[[سال ۱۳۶۸ هجری شمسی|۱۳۶۸ش]]) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران حکومت پادشاهی را به دلیل موروثی بودن منطقی ندانسته و حکومت جمهوری را به دلیل این که برآمده از خواست و اراده مردم است منطقی و صحیح قلمداد می‌کند.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۹، ص۱۲۰-۱۲۱.</ref> | ||
امام خمینی و [[مرتضی مطهری]] (درگذشت: ۱۳۵۸ش)، در تبیین نظام جمهوری اسلامی، شکل و قالب آن را جمهوری دانسته‌اند که محتوای درونی آن برآمده از اسلام است.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۳۹۸؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۲۹-۳۳۰.</ref> [[سید محمد حسینی بهشتی]] (درگذشت: ۱۳۶۰ش) در [[مجلس خبرگان قانون اساسی]]، نظام جمهوری اسلامی را تشریح کرده است. وی نظام‌های سیاسی موجود در دنیا را به دو دسته تقسیم می‌کند. دسته نخست نظام‌هایی هستند که تنها بر یک اصل استوار هستند و آن آراء مردم است. این نظام‌ها به عنوان نظام‌های دموکراتیک خوانده شده و مبتنی ایدئولوژی خاصی نیستند. دسته دوم نظام‌هایی هستند که مبتنی بر ایدئولوژی خاصی هستند. در این نوع نظام‌ها خواست و نظر مردم در چارچوب آن ایدئولوژی مورد قبول مردم معنا پیدا می‌کند. جمهوری اسلامی از این سنخ نظام‌ها بوده و به عنوان یک نظام ایدئولوژیک یا مکتبی شناخته می‌شود.<ref>حسینی بهشتی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۸۰.</ref> به باور مطهری و بهشتی، جمهوری اسلامی به معنای حکومت قشر روحانیت جامعه نیست بلکه به معنای تحقق روح اسلام و اجرای قوانینی مکتب اسلام در جامعه است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۳۱؛ حسینی بهشتی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۸۱.</ref> | امام خمینی و [[مرتضی مطهری]] (درگذشت: ۱۳۵۸ش)، در تبیین نظام جمهوری اسلامی، شکل و قالب آن را جمهوری دانسته‌اند که محتوای درونی آن برآمده از اسلام است.<ref>خمینی، صحیفه امام، ۱۳۷۸ش، ج۵، ص۳۹۸؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۲۹-۳۳۰.</ref> [[سید محمد حسینی بهشتی]] (درگذشت: ۱۳۶۰ش) در [[مجلس خبرگان قانون اساسی]]، نظام جمهوری اسلامی را تشریح کرده است. وی نظام‌های سیاسی موجود در دنیا را به دو دسته تقسیم می‌کند. دسته نخست نظام‌هایی هستند که تنها بر یک اصل استوار هستند و آن آراء مردم است. این نظام‌ها به عنوان نظام‌های دموکراتیک خوانده شده و مبتنی ایدئولوژی خاصی نیستند. دسته دوم نظام‌هایی هستند که مبتنی بر ایدئولوژی خاصی هستند. در این نوع نظام‌ها خواست و نظر مردم در چارچوب آن ایدئولوژی مورد قبول مردم معنا پیدا می‌کند. جمهوری اسلامی از این سنخ نظام‌ها بوده و به عنوان یک نظام ایدئولوژیک یا مکتبی شناخته می‌شود.<ref>حسینی بهشتی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۸۰.</ref> به باور مطهری و بهشتی، جمهوری اسلامی به معنای حکومت قشر روحانیت جامعه نیست بلکه به معنای تحقق روح اسلام و اجرای قوانینی مکتب اسلام در جامعه است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۴ش، ج۲۴، ص۳۳۱؛ حسینی بهشتی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۸۱.</ref> این نوع حکمرانی را به دلیل بهره‌گیری از مردم و قوانین الهی اسلام دارای ظرفیت کارآمدی بالا قلمداد کرده‌اند. جمهوری اسلامی می‌تواند با تکیه بر پشتوانه مردمی خود ارزشهای الهی را در جامعه حاکم سازد و با احیای کرامت انسانی، نتایج مثبتی را در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و صنعتی به بار بیاورد.<ref>شبان‌نیا، فلسفه سیاست، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۵-۲۷۲.</ref> | ||
===ولایت فقیه و جمهوری اسلامی=== | ===ولایت فقیه و جمهوری اسلامی=== | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۱: | ||
[[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، در تشریح این ساختار سیاسی، تحقق توامان اراده مردم در امور حاکمیت و قوانین اسلام را با عنوان [[مردم‌سالاری دینی]] مطرح کرده است.<ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47991 «سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)»]؛ [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19232 «بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری»].</ref> | [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، در تشریح این ساختار سیاسی، تحقق توامان اراده مردم در امور حاکمیت و قوانین اسلام را با عنوان [[مردم‌سالاری دینی]] مطرح کرده است.<ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47991 «سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ودومین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)»]؛ [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=19232 «بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری»].</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
اصطلاح «جمهوری» اولین بار در روم باستان تحت تاثیر تعالیم فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو شکل گرفت.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> اولین حکومت‌های جمهوری نیز در [[ایتالیا]] (قرن دوازدهم میلادی)، [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[فرانسه]] (قرن هجدهم میلادی) شکل گرفتند.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> جمهوری اسلامی، به عنوان یکی از انواع حکومت جمهوری در ادبیات سیاسی جهان در قرن بیستم میلادی مطرح گردیده و به عنوان نظام حاکم بر چند کشور معرفی شده است: | اصطلاح «جمهوری» اولین بار در روم باستان تحت تاثیر تعالیم فلسفه سیاسی افلاطون و ارسطو شکل گرفت.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> اولین حکومت‌های جمهوری نیز در [[ایتالیا]] (قرن دوازدهم میلادی)، [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[فرانسه]] (قرن هجدهم میلادی) شکل گرفتند.<ref>مکتبی، «جمهورى اسلامى، نظامى سياسى مبتنى بر آراى مردم و در چارچوب قوانين اسلامى.»، ج۴، ص۱۲۲.</ref> جمهوری اسلامی، به عنوان یکی از انواع حکومت جمهوری در ادبیات سیاسی جهان در قرن بیستم میلادی مطرح گردیده و به عنوان نظام حاکم بر چند کشور معرفی شده است: | ||