قصیده کوثریه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
==اهمیت و جایگاه== | ==اهمیت و جایگاه== | ||
''' | '''قَصیده کوثریه'''، شعری است که سید رضا هندی (1290-1362ق) در [[سال 1335ق]] سروده است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۶.</ref> به گفته سید احمد، فرزند ارشد سید رضا هندی، پس از سرودن این قصیده، آنچنان تقاضای استنساخ از شعر فراوان بود که از یکی از روزنامه‌های نجف درخواست شد آن را چاپ کند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۶.</ref> این قصیده در کتب بسیاری از مولفان انعکاس یافته است.<ref>امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶، ج۷، ص۲۵؛ سماوی، الطلیعة من شعراء الشیعة، ۱۴۲۲،ج۱، ص۳۵۰-۳۵۲؛ رحمانی همدانی، الامام علی بن ابی طالب، ۱۳۷۵، ص۳۷۹؛حسینی طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۱۶-۱۲۴؛ رجایی، الادباء من آل ابی طالب، ۱۳۹۲، ج۱، ص۵۵۶</ref> | ||
در کتاب چکامه کوثریه، که توسط موسسه طور چاپ شده است، سه ترجمه منظوم،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۴۷-۶۱.</ref> ۹ اِستِقبال،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۶۲-۹۴.</ref> یک تَشطِیر،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۹۵-۱۰۰.</ref> و دو تَخمِیس{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۰۱-۱۱۷.</ref> که توسط شاعران و ناظر به این قصیده سروده شده را جمع‌آوری نموده است. قصیده کوثریه را مشهورترین شعر این شاعر و زیباترین آنها از نظر سبک و وزن و محتوا دانسته‌اند.<ref>نشر مجمع جهانی اهل بیت، «مقدمه» در القصیدة الکوثریة، ص۸</ref> به جهت ذکر آیه «انا اعطیناک الکوثر» در بیت دوم، این شعر به قصیده کوثریه نامگذاری شده است.<ref> خاقانی، «مقدمه» در الکوثریة الخالدة، ۱۴۱۴، ص۱۶.</ref>{{یاد|نامگذاری قصائد را معمولا بر اساس موضوع آن مانند: قرآنیه، شکوائیة، دماوندية، یا بر اساس حرف روی آن چون تائیة، لامیه، هائيه و ... و یا بر اساس نام شاعر مانند ازریه صورت میگیرد.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۹.</ref>}} | در کتاب چکامه کوثریه، که توسط موسسه طور چاپ شده است، سه ترجمه منظوم،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۴۷-۶۱.</ref> ۹ اِستِقبال،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۶۲-۹۴.</ref> یک تَشطِیر،{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۹۵-۱۰۰.</ref> و دو تَخمِیس{{یاد|«مطلب مورد نظر»}}<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۰۱-۱۱۷.</ref> که توسط شاعران و ناظر به این قصیده سروده شده را جمع‌آوری نموده است. قصیده کوثریه را مشهورترین شعر این شاعر و زیباترین آنها از نظر سبک و وزن و محتوا دانسته‌اند.<ref>نشر مجمع جهانی اهل بیت، «مقدمه» در القصیدة الکوثریة، ص۸</ref> به جهت ذکر آیه «انا اعطیناک الکوثر» در بیت دوم، این شعر به قصیده کوثریه نامگذاری شده است.<ref> خاقانی، «مقدمه» در الکوثریة الخالدة، ۱۴۱۴، ص۱۶.</ref>{{یاد|نامگذاری قصائد را معمولا بر اساس موضوع آن مانند: قرآنیه، شکوائیة، دماوندية، یا بر اساس حرف روی آن چون تائیة، لامیه، هائيه و ... و یا بر اساس نام شاعر مانند ازریه صورت میگیرد.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۹.</ref>}} | ||
====علت سرودن==== | ====علت سرودن==== | ||
در سال [[۱۳۳۵ق]] از [[شیخ کاظم ازری]] (۱۲۱۲-۱۱۴۳ق) شاعر مدیحه سرای عرب، نزد شیخ | در سال [[۱۳۳۵ق]] از [[شیخ کاظم ازری]] (۱۲۱۲-۱۱۴۳ق) شاعر مدیحه سرای عرب، نزد شیخ عبدعلی آل حاج منصور پاشا سخنی به میان آمد، وی از آن که کسی نیست که در آن زمان کار او را کند و جای او را بگیرد، اظهار تأسف کرد. همان‌جا سید رضا هندی تصمیم به سرودن این شعر گرفت و تا پیش از طلوع آفتاب روز بعد این شعر را سرود.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۶.</ref> | ||
==سراینده== | ==سراینده== | ||
{{اصلی|سید رضا هندی}} | {{اصلی|سید رضا هندی}} | ||
سید رضا هندی شاعر | سید رضا هندی (م 1362ق) شاعر اهل عراق است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص10.</ref> نامه وی به [[شیخ رضا اصفهانی]] که هم به نثر و هم به نظم می‌توان خواند، به عنوان نمونه‌ای از قدرت‌نمایی او ادبی او ذکر شده است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶، ج۷، ص۲۷</ref> برخی گفته‌اند خطبا، ادبا، طلاب و نیز کودکان و نوجوانان سروده‌های او را با اینکه چاپ نشده بود، حفظ می‌کردند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۱۲.</ref> از امتیازات شعر او، آسان، روان و اصیل بودن را ذکر نموده‌اند.<ref>نشر مجمع جهانی اهل بیت، «مقدمه» در القصیدة الکوثریة، ص 8</ref> | ||
==مضمون قصیده== | ==مضمون قصیده== | ||
قصیده کوثریه از ۵۴ بیت تشکیل شده است<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص29.</ref>{{یاد| بیت 47 قصیده به دو صورت نقل شده و به همین جهت در برخی منابع، قصیده با 55 بیت ذکر شده است.؟؟منبع}} شاعر، تغزل{{یاد|«مطلب مورد نظر»}} این قصیده را با وصف دندان محبوب شعر را آغاز کرده و شهد دهان و خال و گونه و موی سر و پلک و چشمان و چهره محبوب را می‌ستاید و او را قسم می‌دهد که به هجران و دوری خاتمه دهد و گفتگوی شاعر با دلدار تا ۲۴ بیت ادامه می‌یابد<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۲۹.</ref> آن‌گاه از بیت ۲۵، با این بیان که من گناه بسیاری کردم اما به الطاف مولایم امید دارم، به موضوع اصلی شعر منتقل می‌شود و با بیانی حماسی و شورانگیز امید خود به عنایات حضرت علی(ع) را به تصویر می‌کشد و سپس آرزو می‌کند که ای کاش فرمان سکوت بدست مولا نبود و قهرمان خیبر رخصت داشت با غرشی، روبهان و کرکسان و شب‌پرگان را براند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص30.</ref> | |||
در مورد مخاطبِ ۲۴ بیت ابتدای قصیده دو نظر وجود دارد. دیدگاه اول آن است که شاعر، همه خوبی را در پیکره علی(ع) خلاصه می‌بیند و از ابتدا با او به گفتگو می‌پردازد و دلیل این ادعای را اجماع بالاتفاق شعرشناسان ذکر می‌کنند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص30.</ref> اما حسینی طهرانی ضمن رد این ادعا، ادله ای اقامه می‌کند بر این که ۲۴ بیت ابتدایی قصیده در شأن رسول خدا(ص) است. او با اشاره به بیت اول، فاصله‌دار بودن دندان‌های رسول خدا و با اشاره به بیت دوم، نزول آیه اول سوره کوثر در شأن رسول خدا(ص) و با اشاره به بیت ۱۲، که سخن از ایمان آوردن به نبوت ممدوح می‌کند را به عنوان دلیل مدعایش ذکر می‌کند. همچنین سرخ شدن صورت از روی حیا را از حالات رسول خدا(ص) شمرده که در بیت ۱۶ از آن سخن به میان آمده. او پس از این ادله می‌گوید: همچنین سایر ابیات همگی به رسول الله مناسب‌تر است.<ref>مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۲۵.</ref> | در مورد مخاطبِ ۲۴ بیت ابتدای قصیده دو نظر وجود دارد. دیدگاه اول آن است که شاعر، همه خوبی را در پیکره علی(ع) خلاصه می‌بیند و از ابتدا با او به گفتگو می‌پردازد و دلیل این ادعای را اجماع بالاتفاق شعرشناسان ذکر می‌کنند.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص30.</ref> اما حسینی طهرانی ضمن رد این ادعا، ادله ای اقامه می‌کند بر این که ۲۴ بیت ابتدایی قصیده در شأن رسول خدا(ص) است. او با اشاره به بیت اول، فاصله‌دار بودن دندان‌های رسول خدا و با اشاره به بیت دوم، نزول آیه اول سوره کوثر در شأن رسول خدا(ص) و با اشاره به بیت ۱۲، که سخن از ایمان آوردن به نبوت ممدوح می‌کند را به عنوان دلیل مدعایش ذکر می‌کند. همچنین سرخ شدن صورت از روی حیا را از حالات رسول خدا(ص) شمرده که در بیت ۱۶ از آن سخن به میان آمده. او پس از این ادله می‌گوید: همچنین سایر ابیات همگی به رسول الله مناسب‌تر است.<ref>مطلع الانوار، ۱۴۳۳، ج۹، ص۱۲۵.</ref> | ||
==وزن و آهنگ== | ==وزن و آهنگ== | ||
قصیده کوثریه در بحر | قصیده کوثریه در بحر مُتدارِک مُثَمَّن مَخْبُون و بر وزن فَعِلُن فَعِلُن فَعِلُن فَعْلُن است که به بحر قَطْرُ المِیزاب{{یاد|قطره‌های ناودان؛ تداعی کننده صدای چکه قطره‌های باران از ناودان}}، رَکْضُ الخَیْل{{یاد|به معنی دویدن اسب، یادآور موسیقی موزون صدای پای اسب در هنگام دویدن است و با روحیه دلاور و جنگجوی عرب سازگار است.}} یا صَوْتُ النّاقُوس{{یاد|شبیه صدای زنگ کلیساها}} معروف است.{{یاد|روایاتی از امام علی(ع) در تفسیر ناقوس کلیساها وارد شده است. مثلا در روایتی این گونه تفسیر شده است: يَا ابْنَ الدُّنْيَا مَهْلًا مَهْلًا ... تَفْنَى الدُّنْيَا قَرْناً قَرْناً ... قَدْ ضَيَّعْنَا دَاراً تَبْقَى وَ اسْتَوْطَنَّا دَاراً تَفْنَى (اى فرزند دنيا آرام آرام، دنيا قرن به قرن نابود می‌شود. خانه ابدی را ضایع کردیم و خانه خراب شدنی را وطن قرار دادیم...)<ref> شیخ صدوق، أمالی الصدوق، ۱۴۱۸؛ الحافظ البرسي، مشارق الأنوار، ۱۴۲۲، ص ۱۲۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳، ج14، ص334</ref> وزن الفاظ این روایات نیز مشابه همین وزن است.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۲۲-۲۴.</ref>}} این وزن بیشتر در اشعار عربی کاربرد دارد.<ref>موسسه طور، «مقدمه»، در چکامه کوثریه، ص۲۱-۲۲.</ref> | ||
<ref> شیخ صدوق، أمالی الصدوق، ۱۴۱۸؛ الحافظ البرسي، مشارق الأنوار، ۱۴۲۲، ص ۱۲۷؛ علامه مجلسی، بحار الأنوار،۱۴۰۳، ج14، ص334</ref> | |||
==متن قصیده== | ==متن قصیده== | ||