مسجد ملک (کرمان): تفاوت میان نسخه‌ها

مسجد ملک کرمان را یکی از قدیمی‌ترین مساجد شهر کرمان و حتی ایران گزارش کرده‌اند. تا پیش از تاسیس خیابان ششم بهمن، این مسجد در درون بافت محله قدیمی عادلشاه قرار داشت و امروزه در خیابان امام خمینی در بخش مرکزی شهر کرمان، محله‌ای به نام «مسجد ملک»، جای گرفته است. قدمت این مسجد را ۹۰۰ سال و به عنوان اولین مسجد جامع شهر کرمان گفته‌اند. این مسجد تا پیش از تاسیس [[مسجد جامع کرمان|مسجد جامع مظفری]] در کرمان، محل اصلی اجتماعات در این شهر بود. پرسی سایکس، جهانگرد و جغرافی‌دان انگلیسی، در سفرنامه خود گزارش می‌کند که این مسجد، قدیمی‌ترین مسجد کرمان است که توسط ملک تورانشاه سلجوقی تاسیس شد.<ref>حیدری، زارعی، دهقان، مطالعه تزئینات گچبری محراب های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی، ۱۳۹۳ش،  ص۱۵۲-۱۵۴.</ref> احمدخان وزیری، گزارش می‌کند که این مسجد می‌تواند توسط پدر تورانشاه، یعنی ملک قاورد سلجوقی تاسیس شده باشد.<ref>بیت‌اللهی، مطالعه تطبیقی نگاره و خط‌نگاره در محراب‌های گچی چهارگانة مسجد ملک کرمان، ۱۳۹۶ش، ص۶۰.</ref> به گفته [[احمدخان وزیری]]، ساخت زیربنای این مسجد، ۱۳ سال به طول انجامیده است. در ابتدا شبستان امام حسن علیه‌السلام و ورودی جنوب‌غربی مسجد ساخته شد. شبستان‌های بعدی نیز در سال‌های بعد به وسیله دیگران به این بنا اضافه شده است.<ref>حیدری، زارعی، دهقان، مطالعه تزئینات گچبری محراب های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی، ۱۳۹۳ش،  ص۱۵۲-۱۵۴.</ref> بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که سلجوقیان این مسجد را بر روی آثار باقی مانده از یک مسجد قدیمی تاسیس کرده‌اند که مربوط به دوره آل‌بویه می‌شد. احتمالا سلجوقیان تمام مسجد قدیمی را بجز محراب آن، تخریب کردند و مسجد جدید را در آنجا بنا کردند.<ref>حیدری، زارعی، دهقان، مطالعه تزئینات گچبری محراب های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی، ۱۳۹۳ش، ص۱۵۶.</ref> گفته شده است که حیاط این مسجد در نیمه دوم قرن پنجم قمری به این بنا اضافه شده است.<ref>«مسجد امام یکی از کهن ترین مساجد ایران»، باشگاه خبرنگاران جوان.</ref>

در طول تاریخ بارها بر این بنا تعمیرات صورت گرفته است. به طوری که بافت اصلی مسجد در دوران سلجوقی، از بین رفته است. به مرور زمان، اسناد، کتیبه‌ها و موقوفات این مسجد نیز از بین رفته است و امروزه از تاریخچه تاسیس این مسجد، اطلاعات زیادی وجود ندارد. با تاسیس مسجد جدید در کرمان، این مسجد متروک ماند و امروزه به عنوان یک اثر تاریخی در ایران به ثبت رسیده است.<ref>حیدری، زارعی، دهقان، مطالعه تزئینات گچبری محراب های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی، ۱۳۹۳ش،  ص۱۵۲-۱۵۴.</ref> با زلزله سال ۱۳۶۰ش در کرمان، بخشی از گچ‌بری مسجد آسیب دید و از زیر آن آجرهای مربوط به دوره سلجوقی نمایان شد. بر روی این آجرها، نام ملک تورانشاه نوشته شده بود که تاسیس مسجد را به سال ۴۷۷ تا ۴۹۰ق می‌رساند.<ref>بیت‌اللهی، مطالعه تطبیقی نگاره و خط‌نگاره در محراب‌های گچی چهارگانة مسجد ملک کرمان، ۱۳۹۶ش، ص۶۰.</ref> از جمله تعمیراتی که بر این بنا شده‌است، تعمیراتی است که شهاب‌الدوله فرمانروای کرمان در بین سال‌های ۱۲۸۵-۱۲۸۶ق بر این بنا انجام داده‌است. احتمال داده شده است که در این تعمیرات، مسجد مجدد تزئین شده باشد.<ref>حیدری، زارعی، دهقان، مطالعه تزئینات گچبری محراب های دوره سلجوقی مسجد ملک کرمان از دیدگاه هنر اسلامی، ۱۳۹۳ش،  ص۱۵۲-۱۵۴.</ref>