انقلاب اسلامی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

مخالفت با حکومت [[محمدرضا پهلوی]] در ایران از دهه ۱۳۳۰ش آغاز شد. ملی شدن صنعت نفت، مبارزات و ابراز مخالفت توسط [[سید ابوالقاسم کاشانی|آیت‌الله کاشانی]] و فعالیت‌های انقلابی [[فدائیان اسلام|جمعیت فدائیان اسلام]] به رهبری [[سید مجتبی نواب صفوی]] از این جمله‌اند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> این مبارزات به استثنای حرکت فدائیان اسلام، در راستای تغییر حاکمیت در ایران نبودند و عمدتا در مدت‌زمانی کوتاهی جریان داشتند. فدائیان معتقد بودند که حرکت کلی حکومت بر خلاف [[اسلام|دین اسلام]] و [[تشیع|مذهب تشیع]] است.<ref> عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۱۳-۱۲۱. </ref>

تا اواسط دهه ۱۳۴۰ش مخالفت مؤثری با حکومت پهلوی رخ نداد و قدرت مطلق سیاسی و اجتماعی در اختیار شاه بود. پس از آغاز این دهه بود که رخدادهایی موجب آغاز اعتراضات علما و در پی آن عموم مردم ایران در برابر حکومت گردید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref>

در [[۱۶ مهر]] ۱۳۴۱ش لایحه‌ای با عنوان [[قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی|انجمن‌های ایالتی و ولایتی]] به تصویب هیئت دولت رسید.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref> این قانون در موادی مربوط به انتخابات، شرط مسلمان و مرد بودن را از کاندیداها و انتخاب‌کنندگان و نیز [[سوگند]] انتخاب‌شوندگان به [[قرآن]] را حذف کرده بود.<ref>خلجی، ۱۳۸۱ش، ص۱۰۲.</ref> تصویب چنین مواردی مخالفت‌های صریح علما به‌ویژه آیت‌الله خمینی را در پی داشت. پس از جلسه‌ای مشورتی [[آیت‌الله خمینی]]، [[آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی]] و [[آیت‌الله سید کاظم شریعتمداری]]، طی تلگراف‌هایی اعتراض خود را نسبت به لایحه مزبور ابراز داشته و خواهان الغای سریع این مصوبه شدند.<ref>منصوری، آشنایی با انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۲-۱۵۳.</ref> رژیم در هفتم آذر همان سال، طی جلسه‌ای لغو تصویب‌نامه ۱۳۴۱/۷/۱۶ را اعلام و علما و مراجع قم را شبانه و طی تلگرف از تصمیم خود آگاه کرد.<ref> عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۳۵. </ref>

علما هم با ارسال تلگراف، صدور اعلامیه و فرستادن نامه اعتراض خود را ابراز نمودند.<ref> سلیمانی، ۱۳۷۶ش، ص۱۹۶.</ref> برخی از علما نیز به تهران مهاجرت کردند.<ref> ماهنامهٔ اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، خرداد ۱۳۸۲، شمارهٔ ۹، ص۳۰.</ref> در [[۱۸ فروردین]] ۱۳۴۳ش، پس از سالگرد [[واقعه فیضیه]] آیت الله خمینی آزاد شد و به منزل خود در قم منتقل شد.<ref>عمید زنجانی، انقلاب اسلامی ایران، ص۱۵۱.</ref>

{{اصلی|مخالفت امام خمینی با کاپیتولاسیون}}

در تیر ۱۳۴۳ محمدرضا شاه به [[آمریکا]] رفت و مورد استقبال مقامات آمریکایی قرار گرفت. حاصل این سفر و مذاکرات اعطای کمک‌های نظامی آمریکا در برابر وضع قانون کاپیتولاسیون( به فرانسوی capitulations) یا مصونیت قضایی نظامیان آمریکا در ایران بود. <ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n119220/ بررسی فرآیند تصویب لایحه کاپیتولاسیون در مجلس سنا و شورای ملی]، پرتال امام خمینی.</ref> [[۲۱ مهر]] سال ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی لایحه کاپیتولاسیون را تصویب کرد.

امام خمینی  در تاریخ ۱۲ مهر ۱۳۵۷ش. <ref>http://www.imam-khomeini.ir/fa/n3166/</ref>مجبور به ترک [[عراق]] و اقامت در [[فرانسه]] شد. امکانات ارتباطی در فرانسه باعث تقویت ارتباط انقلابیون با رهبری انقلاب شد. در ۲۶دی ۱۳۵۷ محمدرضا پهلوی مجبور به خروج از کشور شد و کمتر از بیست روز در [[۱۲ بهمن]] همان سال آیت الله خمینی پس از ۱۵ سال تبعید(دقیقاً ۱۴ سال و ۸۹ روز. تبعید ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش. و بازگشت ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ش.) به [[ایران]] بازگشت و ده روز بعد، در [[۲۲ بهمن]] نظام سلطنتی پهلوی به طور رسمی سقوط کرد.

تعدادی از روحانیون، در قبال حکومت پهلوی، دیدگاهی متفاوت با دیدگاه امام خمینی داشتند. آنان را می‌توان در سه دسته جای داد:

۳- گروهی از روحانیون بودند که در عین مخالفت با پهلوی و مظاهر فساد آن، حاضر به ورود در یک مبارزه قهرآمیز و تند نبودند. مبانی این گروه نیز متفاوت و انگیزه‌هایشان مختلف و درجه دخالتشان هم در سیاست متفاوت بود.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref>

رهبری انقلاب اسلامی [[مرجع تقلید]] بود و سایر رهبران مبارزه نیز تحصیل‌کردگان [[حوزه علمیه]] بودند. بسیاری از مراجع تقلید وقت نیز با انقلاب همراهی می‌کردند. تعداد زیادی از اساتید و مدرسان حوزه‌های علمیه به خصوص [[حوزه علمیه قم]] جزو مبارزان بودند و بیانیه‌هایی علیه سلطنت پهلوی صادر می‌کردند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/9273/24/انقلاب-اسلامی-ایران در مورد انقلاب اسلامی ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید]، تابناک.</ref>

یکی از مهم‌ترین شعارها و خواسته‌های انقلابیون طلب حکومت اسلامی یا جمهوری اسلامی بود.

{{اصلی|ولایت فقیه}}

نظریه ولایت فقیه از مبانی نظری انقلاب اسلامی و شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی است. بر اساس این نظریه حکومت و اداره جامعه بر عهده فقیهان است و شخص دیگری نمی‌تواند متولی حکومت باشد. [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] که رهبری بخش مهمی از مخالفت‌ها با حکومت پهلوی را داشت در دوران تبعید در [[نجف]]، نظریه [[ولایت فقیه]] را تببین کرد. مجموعه گفته‌های او به صورت‌ کتاب و جزوه و نوار کاست به ایران رسید.

{{اصلی|راهپیمایی ۲۲ بهمن (آیین)}}

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==پیوند به بیرون==

{{انقلاب اسلامی ایران}}

{{امام خمینی}}