حدیث کنز مخفی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[عین‌القضات همدانی]] (درگذشته ۵۲۵ق) را نخستین کسی دانسته‌اند که در میان عارفان به حدیث کنز مخفی اشاره کرده است.<ref>رستگار، «پژوهشی در سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۱۱.</ref> برخی دیگر نیز از [[نجم‌الدین کبری]] (درگذشته ۶۱۸ق)<ref>دانش‌پژوه، «شرح حدیث کنت کنزاً مخفیاً»، ص۲۷.</ref> و [[خواجه عبدالله انصاری]] (درگذشته ۴۸۱ق) به عنوان نخستین کسانی نام برده‌اند که از حدیث کنز در آثار خود استفاده کرده‌اند.<ref>خادم، «حدیث کنز مخفی و سیر تاریخی آن»، ص۱۷.</ref> به اعتقاد عده‌ای نیز قدیمی‌ترین کتاب دربردارنده این حدیث، کتاب [[رسائل اخوان الصفا]] است.<ref>آریان‌فر، و نقی‌زاده، «بررسی و نقد سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۷۷.</ref> اوج نشر و گسترش این حدیث را به دوره [[ابن‌عربی]] (درگذشته ۶۳۸ق) مربوط دانسته‌اند.<ref>آریان‌فر، و نقی‌زاده، «بررسی و نقد سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۷۷.</ref> ابن‌عربی در چندین اثر خود دربارهٔ این حدیث سخن گفته و آن را تفسیر کرده است.<ref>رستگار، «پژوهشی در سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۱۲؛ ابن‌عربی، الفتوحات المکیة، بیروت، ج۴، ص۴۲۸ و ج۳، ص۲۶۷ و ج۲، ص۲۳۲ و ج۲، ص۳۲۲؛ ابن‌عربی، فصوص الحکم، ۱۳۵۶ق، ج۲، ص۶۱ و ۳۰۳ و ۳۲۶.</ref> عده‌ای نیز حدیث کنز را ساخته عارفانی همچون ابن‌عربی می‌دانند که از راه [[مکاشفه]] بدان راه یافته است.<ref>آریان‌فر، و نقی‌زاده، «بررسی و نقد سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۷۶؛ ابن‌عربی، الفتوحات المکیه، ج۲، ص۳۹۹.</ref> گفته شده بعد از [[ابن‌عربی]]، حدیث کنز، به‌طور گسترده به درون منابع عرفان و فلسفه راه می‌یابد و مورد استناد و شرح قرار می‌گیرد.<ref>آریان‌فر، و نقی‌زاده، «بررسی و نقد سند و متن حدیث کنز مخفی»، ص۱۷۸.</ref>

از حدیث کنز مخفی در تبیین مفهوم [[تجلی]] در دو معنای سلوکی و متافیزیکی (وجودشناختی) در عرفان استفاده شده است.<ref>عباسی، «تجلی»، ص۵۸۸؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۳۸۹؛ استعلامی، فرهنگنامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۵۴۰.</ref> با تکیه بر این حدیث میل خالق به شناخته‌شدن را مقصود از آفرینش پنداشته‌اند.<ref>پاکتچی، «خَلق»، ذیل مدخل.</ref> علت و حکمت خلقت عالم را نیز به همین حدیث استناد داده‌اند.<ref>خلجی، اسرار خاموشان (شرح صحیفه سجادیه)، قم، ج۱، ص۴۳۹.</ref> برخی نیز غایت آفرینش بر اساس جمال و حب جمال را با استناد به این حدیث توجیه کرده‌اند.<ref>ابراهیمی، «جلال و جمال»، ذیل مدخل.</ref> [[ملاصدرا]] از کسانی دانسته شده که با تکیه بر این حدیث، نگاهی نقادانه در باب غرض و غایت آفرینش در [[کلام اسلامی]] دارد.<ref>زمانی، «حدیث کنز مخفی در آینة حکمت متعالیه»، ص۴۸.</ref>