صحیفه ملعونه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صَحیفه مَلعونه''' یا '''صحیفه مشئومه''' پیمان‌نامه تعدادی از [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] در مخالفت با رسیدن [[خلافت]] به [[امام علی(ع)]] است. بنابر منابع شیعی، گروهی از صحابه پیش از [[واقعه غدیر]] با هم پیمان بستند که نگذارند [[خلافت]] به [[اهل‌بیت(ع)|خاندان پیامبر(ص)]] برسد. آنان می‌خواستند رسول خدا را در گردنه [[کوه هرشا|کوه هَرشا]] به قتل برسانند. پس از واقعه غدیر نیز در [[مدینه]] جمع شدند و بر پیمان خود تأکید کردند و این جمع، صحیفه ملعونه دوم خوانده شده است. پیامبر(ص) در [[خطبه غدیر]] اصحاب صحیفه را اهل آتش دانسته و از آنان بیزاری جست.

عده‌ای در زمان حیات رسول‌خدا(ص) گرد هم آمدند و پیمان‌نامه‌ای امضا کردند که نگذارند [[خلافت]] به [[امام علی(ع)]] برسد.<ref>شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۳۲، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref> این پیمان‌نامه در منابع شیعه، صحیفه ملعونه<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۶.</ref> و مشئومه خوانده شده است. <ref>امینی گلستانی، آیا و چرا، ۱۳۹۲ش، ص ۹۱.</ref>{{منبع بهتر}}

برخی از محدثان [[شیعه]] همچون [[سلیم بن قیس هلالی|سلیم بن قیس]]،<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref> [[شیخ عباس قمی]]<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۶.</ref> و [[سید ابن طاووس]] (به نقل از [[ارشاد القلوب (کتاب)|ارشاد القلوب]])،<ref>سید ابن طاووس، طرف من الأنباء والمناقب، نشر تاسوعا، ص۵۶۴.</ref> به این موضوع پرداخته‌اند. همچنین به‌گفته [[محمد باقر مجلسی|مجلسی]]، این واقعه در کتاب «النشر و الطی» از کتب اهل‌سنت آمده‌ است.<ref> مجلسی، مرآةالعقول، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۵۵.</ref>

به باور [[سید ابن طاووس]] واقعه صحیفه ملعونه بعد از [[ایام حج]] و قبل از حرکت پیامبر به سوی [[غدیرخم]] در [[مکه]] اتفاق افتاد.<ref>سید ابن طاووس، طرف من الأنباء والمناقب، نشر تاسوعا، ص۵۶۴.</ref> اعضای این صحیفه در کنار [[کعبه]] با هم عهد بستند که نگذارند خلافت پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]]، به خاندانش برسد و خود  [[خلافت]] را بر عهده بگیرند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۸۶.</ref> این پیمان‌نامه توسط همه اعضا امضا شد. [[ابوعبیده جراح]] کاتب این قرارداد بود و آن‌ را در کنار [[کعبه]] دفن کرد.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۵۰.</ref> شیخ عباس قمی معتقد است نویسنده این صحیفه سعید بن عاص بود.<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۶.</ref> به باور برخی، [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[معاذ بن جبل]] و [[سالم مولی ابی‌حذیفه]] از اصحاب صحیفه شمرده شده‌اند.<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref> برخی نیز نام [[مغیرة بن شعبة]] و [[عبدالرحمن بن عوف]] را اضافه کرده‌اند.<ref> امینی گلستانی، آیا و چرا، ۱۳۹۲ش، ص۹۱.</ref>

برخی معتقدند [[حدیث|حدیثِ]] «ما [[پیامبران|انبیاء]] میراث نمی‌گذاریم و هر چه بعد از ما بماند صدقه است»، اولین بار توسط اصحاب صحیفه جعل شده است.<ref>مجلسی، حق الیقین، انتشارات اسلامیه، ج۱، ص۱۹۱.</ref> بر اساس کتاب اسرار آل محمد، [[امام علی(ع)]] در سخنانی با [[طلحه]]، در جواب حدیثِ جعلیِ جمع نشدن [[نبوت]] و [[خلافت]] در [[اهل‌بیت]]، به صحیفه ملعونه اشاره کرده است.<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، ۱۴۱۶ق، ص۳۰۱.</ref>

پس از تلاش بی‌نتیجه برای قتل [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و اعلام [[ولایت امام علی(ع)]] در روز غدیر، عده‌ای بعد از ورود به [[مدینه]] در خانه [[ابوبکر]] جمع شدند و در آنجا پیمان دیگری بستند.<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref> چنانکه در برخی منابع آمده، در این پیمان بر [[خلافت]] [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] و [[سالم مولی ابی‌حذیفه]] بعد از رسول خدا تاکید شده و با خلافت [[امام علی(ع)]] مخالفت شده است.<ref>دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۳۳۳.</ref> در این جلسه ۳۴ نفر حضور داشتند که اکثر آنها از رؤسای قبایل بودند. به باور [[سلیم بن قیس]]، چهارده نفر از این افراد جزو [[اصحاب عقبه]] بودند که در واقعه [[کوه هرشا]]{{یاد|کوه‏‌هاى «هرشی»، بین راه مکه و مدینه  واقع شده است.  پيامبر اكرم (ص) سه روز پس از [[واقعه غدیر|واقعه غدير]]، یعنی شب بیست و دوم ذی الحجّه به سمت [[مدینه|مدينه]] حركت كردند. [[منافق|منافقین]] كه آمدن پيامبر اکرم (ص) را به مدينه برای خود خطرناک می‌دانستند و می‌ترسیدند که مبادا آن حضرت پیام غدیر را در مدینه بازگو کند و راه را بر آنان ببندد، تصميم گرفتند پيامبر خدا (ص) را قبل از رسيدن به مدينه به قتل برسانند تا به خيال خود امامت و خلافت را از مسيرخود منحرف سازند.

به همين علت در كوه‏‌هاى «هَرشی»، بین راه مکه و مدینه پنهان شده و در مسيرى كه بايد شتر پيامبر (ص) از آنجا عبور می‌‏كرد و دارای پرتگاهی بود قرار گرفتند تا در فرصت مناسب نقشه خود را با رم دادن مرکب پیامبر و یا حمله به آن حضرت پیاده کنند.

بنابر برخی منابع، [[پیامبر(ص)]] پس از پیمان دوم صحیفه ملعونه، آنان را به سردمداران [[جاهلیت]] تشبیه کرده و اعلام کرد که اگر [[خداوند]] دستور به صبر و امتحان امت خود نداده بود، اصحاب صحیفه را گردن می‌زد.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۱۰۶.</ref> بر اساس آنچه در کتاب سلیم بن قیس آمده، امضاکنندگان این پیمان عبارتند از: [[ابوبكر]]، [[عمر]]، [[عثمان]]، [[معاويه]]، [[عمروعاص]]، [[طلحه]]، [[ابوعبیده جراح]]، [[عبد الرحمن بن عوف]]، [[سالم مولى ابی‌حذیفه]]، [[معاذ بن جبل]]، [[ابوموسی اشعری]]، [[مغیرة بن شعبه]]، [[سعد بن ابی‌وقاص]]، [[اوس بن حدثان]] و بيست نفر دیگر.<ref>سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳۲.</ref>

متن صحیفه ملعونه دوم در کتاب [[بحار الانوار]] آمده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۸، ص۱۰۴.</ref> بخشی از مفاد آن عبارت است از:

[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد (ص)]]، بنابر برخی منابع شیعه، در [[خطبه غدیر|خطبه غدیرخم]] به صحیفه ملعونه اشاره کرد و درباره امامانی که بعد از او می‌آیند و دعوت به آتش می‌کنند، هشدار داد. [[پیامبر(ص)|پیامبر]]، جایگاه آنان و پیروانشان را در [[جهنم]] دانسته و بیزاری خود را از اصحاب صحیفه اعلام کردند.<ref>طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۶۲.</ref>

[[امام سجاد(ع)]] در [[کعبه]]، مکان جلسه صحیفه ملعونه را به [[امام باقر(ع)]] نشان داد و نام اصحاب صحیفه را بیان کرد.<ref>امینی گلستانی، آیا و چرا، ۱۳۹۲ش، ص ۹۲.</ref>

[[امام باقر(ع)]] نیز پس از توضیح دادن صحیفه ملعونه، [[شان نزول|شأن نزول]] [[آیه]] ۱۰ [[سوره مجادله]] و [[آیه]] ۷۹ [[سوره زخرف]] را اصحاب صحیفه دانسته‌است. <ref>انصاری، غدیر در قرآن، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۵۹.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{امامت}}