آیه سیف: تفاوت میان نسخه‌ها

آیات دیگری از جمله آیات ۲۹ [[سوره توبه]] و ۵ [[سوره حج]] نیز به این اسم نامیده شده است.

آیه سیف یا قتال پنجمین آیه [[سوره توبه]] است. دلیل نام‌گذاری این آیه را از این جهت دانسته‌اند که در [[سال ۹ هجری قمری|سال نهم هجری]] به مسلمانان فرمان داد پس از مهلتی چهارماهه برخوردی سخت با [[شرک|مشرکان]] از کشتن، اسارت و محاصره کردن تا نابودی کامل آنان داشته باشند.<ref>طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۹، ص۱۵۲.</ref> در این آیه آمده که اگر مشرکان پیش از سپری شدن مدّت تعیین شده، اسلام بیاورند و شعایر اسلامی را، که مهم‌ترین آنها نماز و زکاتند، برپا کنند، در این صورت در امن و امان خواهند بود و بدون تفاوت، از تمام آنچه مسلمانان برخوردارند، برخوردار خواهند شد.<ref>مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، قم، دار الکتاب الإسلامی‏، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۱۲.</ref> بیان اقامه نماز و دادن زکات را برای این دانسته‌اند که تصدیقی باشد برای توبه و ایمان آنها<ref>بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۷۱.</ref>

{{یاد|أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ. ترجمه: «به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، رخصت [جهاد] داده شده است، چرا که مورد ظلم قرار گرفته‌اند، و البته خدا بر پیروزی آنان سخت تواناست.»}}

{{جعبه گفتگوی آیه|توبه|۵}}

آیه ۵ سوره توبه مشهور به آیه سیف مورد استناد [[سلفیه|گروه‌های سلفی جهادی]] برای جهاد ابتدایی است.<ref>لطفی، علی‌اکبر، «نقد دیدگاه سلفیه جهادی دربارهٔ جهاد ابتدایی با تکیه بر آیه ۵ سوره توبه»، سراج منیر پاییز ۱۳۹۶ش، شماره ۲۷، رتبه علمی-ترویجی، ص۳۵.</ref> آنان این آیه را ناسخ تمام آیات صلح و عفو دانسته و مراد از مشرکین در این آیه را عموم کافران، چه محارب و چه غیر محارب، تلقی کرده‌اند.<ref>لطفی، علی‌اکبر، «نقد دیدگاه سلفیه جهادی دربارهٔ جهاد ابتدایی با تکیه بر آیه ۵ سوره توبه»، سراج منیر پاییز ۱۳۹۶ش، شماره ۲۷، رتبه علمی-ترویجی، ص۳۵.</ref> مفسران گفته‌اند منظور از مشرکان در این آیه، مشرکان عهدشکن در زمان پیامبر(ص) هستند که با پیامبر و مسلمانان پیمان بستند اما عهدشکنی کردند.<ref>کاشفی، حسین بن علی‏، تفسیر حسینی (مواهب علیه)، کتابفروشی نور، سراوان، ص۳۹۸؛ فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی‏، تفسیر الصافی، تهران، مکتبة الصدر، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۳۲۲. اشکوری، محمد بن علی‏، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، دفتر نشر داد، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۲۲۷. بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۷۱.</ref> برخی گفته‌اند منظور از مشرکین در آیه مشرکانِ در حال توطئه و [[کافر حربی]] بوده است.<ref>قرشی بنابی، تفسیر احسن الحدیث، ۱۳۷۵ش، ج۴، ص ۱۸۸.</ref>

تفسیر نادرست و برداشت تحمیل دین از این آیه را موجب مخدوش شدن چهره اسلام دانسته‌اند که تأثیرات سویی بر اعتقادات مسلمانان گذاشته است.<ref>شایق، محمدرضا، حل تعارض ظاهری بین آیات سیف و نفی اکراه و تأثیر آن در مسئلهٔ آزادی در انتخاب دین، پژوهش نامه تفسیر کلامی قرآن بهار ۱۳۹۵ش، شماره ۹، ص۸۲.</ref>

از نگاه برخی مفسران، آیه سیف، [[ناسخ و منسوخ|ناسخ]] ۱۲۴ آیه از آیاتی است که به عفو، صلح و [[فدیه]] در برابر مشرکان اشاره دارد.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۱؛ جزایری، عقود المرجان، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۸۸.</ref> برخی دیگر این آیه را منسوخ به آیات عفو و صلح دانسته‌اند.<ref>النحّاس، الناسخ والمنسوخ، ۱۴۰۸ق، ص۴۹۳.</ref> از نظر عده‌ای دیگر آیه سیف و آیه چهارم [[سوره محمد]] که به مسئله گرفتن فدیه از مشرکین اشاره دارد، ناسخ یکدیگر نیستند و هر دو از آیات محکم هستند؛ زیرا پیامبر در برابر مشرکان هم امر به جنگ کرده و هم دستور به عفو و فرمان به دریافت فدیه صادر کرده است.<ref>شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲.</ref>

برخی مفسران این آیه را مرتبط با آیه بعد دانسته‌اند.<ref>رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۹۹۰م، ج۱۰، ص۱۵۹.</ref> در آیه بعدی خداوند به پیامبر چنین دستور می‌دهد که اگر یکی از مشرکان از تو پناه خواست تا کلام خداوند را بشنود، به او اجازه بده و سپس او را به محل امن برسان.<ref>سوره توبه، آیه۶.</ref>{{یاد|وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ اسْتَجَارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّیٰ یَسْمَعَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ۚ ذٰلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَعْلَمُونَ}}

برخی گفته‌اند ناسخ بودن آیه سیف منتفی است، زیرا آیه ۲۹ سوره توبه که پس از آیه سیف آمده، آزادی اهل کتاب را در پرداخت جزیه می‌داند.<ref>شایق، محمدرضا، حل تعارض ظاهری بین آیات سیف و نفی اکراه و تأثیر آن در مسئلهٔ آزادی در انتخاب دین، پژوهش نامه تفسیر کلامی قرآن بهار ۱۳۹۵ش، شماره ۹، ص۸۱.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* جزائری، سید نعمت‌الله، عقودالمرجان فی تفسیر القرآن، قم، نور وحی، ۱۳۸۸ش.

* خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خوئی، ۱۴۳۰ش.

* مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.

* مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، چاپ نهم، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش.

* نحّاس، ابوجعفر احمد بن محمد، الناسخ والمنسوخ، کویت، الفلاح، ۱۴۰۸ق.

* نجفی جواهری، جواهرالکلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.

* هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.

{{پایان}}