اجتهاد در مقابل نص: تفاوت میان نسخه‌ها

[[مجتهد|فقیهان شیعه]]<ref>جواهر الکلام، ج۳۰، ص ۱۴۲ـ۱۴۱؛موسوی قزوینی، ینابیع الاحکام، ۱۴۲۴ق، ص۵۰۱؛ بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۱۵؛ هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۶؛ النص و الاجتهاد، ص۱۹؛ انصاری قمی، «تقدیم»، ص ۸ ـ ۹؛ مغنیه، فی ظلال نهج البلاغه، ۱۹۷۹م، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>حاشیه البنائی، ج۲، ص۳۸۷؛ فضل الله، «دراسات فقهیة و قانونیة: أضواء علی الشوری فی النص القرآنی»، ص۳۸: شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، ص۳.</ref> اجتهاد در برابر دلیل قطعی را باطل دانسته‌اند. برخی [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] نیز در اجتهادهای خود تقدیم نص بر [[اجتهاد]] را مراعات کرده و هیچ گاه در برابر نص، اجتهاد نمی‌کرده‌اند.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص ۲۷۶.</ref> به گزارش ابن قیّم جوزیه، [[احمد بن حنبل|احمد حنبل]] بر طبق نص فتوا می‌داد و نظر مخالف نص را حتی از [[خلفای راشدین|خلفا]] نمی‌پذیرفت.<ref>ابن قیّم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> گفته شده بیشتر عالمان [[اصول فقه|علم اصول]] از شیعه و سنی نیز با چنین اجتهادی مخالفت کرده‌اند.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/169008/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1.html «اجتهاد در برابر نص»]، سایت روزنامه همشهری.</ref>

به رغم آن كه برخی [[صحابه]] از اجتهاد در برابر نص خودداری می‌کردند، تاریخ برای برخی دیگر از صحابه موارد فراوانی از اجتهاد مقابل نص را ثبت کرده است که به صورت صریح در مقابل نص [[فتوا]] داده‌اند.<ref>. النص و الاجتهاد، ص۴۳.</ref> [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] از اولین کسانی است که مرتکب اجتهاد در برابر نص قرآن و نص [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا (ص)]] شده‌اند.<ref>مرکز الابحاث العقائدیه، موسوعة من حیاة المستبصرین، ۱۴۳۳ق، ج۹، ص۶۶.</ref> وی نخستین اجتهاداتش در مقابل نص را در جریان معروف [[ازدواج موقت]] و [[متعة الحج|متعه حج]] انجام داده است.<ref> مکارم شیرازی، شیعه پاسخ می‌دهد، ۱۴۲۸ش، ص۱۲۸ـ۱۳۰؛ یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص ۲۷۸. </ref>

[[سید عبدالحسین شرف‌الدین|شرف الدین عاملی]] در [[النص و الاجتهاد (کتاب)|کتاب النص و الاجتهاد]] برخی از این اجتهادات را نقل کرده است. وی در هفت فصل این کتاب صد مورد اجتهاد در مقابل نص از خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا پس از رحلت آن حضرت را برمی‌شمارد.<ref>شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، بخش۲، ص۵.</ref> برخی از این موارد عبارتند از: