حیطان سبعه: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح عبارت‌ها و اختصار مطالب
(افزودن رده) |
(اصلاح عبارت‌ها و اختصار مطالب) |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
| پایین = | | پایین = | ||
}} | }} | ||
'''حیطان سبعه''' باغ‌های هفت‌گانه‌ای است که از طرف یهودیان به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] رسیده و پیامبر آنها را [[وقف]] نمود. این باغها عبارت بودند از: اَعْواف، بُرْقَه، | '''حیطان سبعه''' باغ‌های هفت‌گانه‌ای است که از طرف یهودیان به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] رسیده و پیامبر آنها را [[وقف]] نمود. این باغها عبارت بودند از: اَعْواف، بُرْقَه، حُسْنیٰ، دَلال، صافیَه، [[مشربه ام ابراهیم|مَشْرَبَة اُم ابراهیم]] و مِیْثَب. صاحب قبلی این باغها را [[مخیریق|مُخَیْریق]] یهودی و یا افرادی از قبایل یهودی [[مدینه]] دانسته‌اند. پیامبر باغ‌های هفت‌گانه را وقف نمود و منافع آنها را [[صدقه]] قرار داد. حیطان سبعه به صدقات رسول الله(ص) نیز معروف است. در برخی روایات آمده که پیامبر این باغها را برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] وقف نمود. | ||
حضرت فاطمه(س) بعد از [[رحلت پیامبر اسلام(ص)|وفات پیامبر اسلام(ص)]] از [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] خواست تا اداره باغ‌های فوق و مزارع [[خیبر]] و [[فدک]] را به او بسپارد که با مخالفت ابوبکر مواجه شد. بر اساس برخی گزارش‌ها، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] در هنگام خلافت [[عمر بن خطاب]] از او خواست تا حیطان سبعه، فدک و خیبر را به او بسپارد که عمر تنها با واگذاری حیطان سبعه موافقت کرد. حضرت زهرا(س) در [[وصیت‌های حضرت فاطمه(س)|وصایای خود]]، اداره این باغها را به امام علی(ع) و [[حسنین|حسنین(ع)]] و سپس بزرگ‌ترین نواده خود در هر زمان واگذار نمود. | حضرت فاطمه(س) بعد از [[رحلت پیامبر اسلام(ص)|وفات پیامبر اسلام(ص)]] از [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] خواست تا اداره باغ‌های فوق و مزارع [[خیبر]] و [[فدک]] را به او بسپارد که با مخالفت ابوبکر مواجه شد. بر اساس برخی گزارش‌ها، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] در هنگام خلافت [[عمر بن خطاب]] از او خواست تا حیطان سبعه، فدک و خیبر را به او بسپارد که عمر تنها با واگذاری حیطان سبعه موافقت کرد. حضرت زهرا(س) در [[وصیت‌های حضرت فاطمه(س)|وصایای خود]]، اداره این باغها را به امام علی(ع) و [[حسنین|حسنین(ع)]] و سپس بزرگ‌ترین نواده خود در هر زمان واگذار نمود. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==معرفی== | ==معرفی== | ||
حیطان سبعه{{یاد|حیطان جمع حائط به معنای زمین و باغی است که به دور آن دیوار و یا حصار کشیده شده باشد. (ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۸۰)}} باغ‌های هفت‌گانه‌ای بود که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] اهدا گردید.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶.</ref> اسامی این باغها عبارت بودند از: اَعْواف، بُرْقَه، | حیطان سبعه{{یاد|حیطان جمع حائط به معنای زمین و باغی است که به دور آن دیوار و یا حصار کشیده شده باشد. (ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۸۰)}} باغ‌های هفت‌گانه‌ای بود که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] اهدا گردید.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶.</ref> اسامی این باغها عبارت بودند از: اَعْواف، بُرْقَه، حُسْنیٰ، دَلال، صافیَه، [[مشربه ام ابراهیم|مَشْرَبَة اُم ابراهیم]] و مِیْثَب.<ref>ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۴۱، ۲۹۰-۲۹۱.</ref> در منابع، از عناوین دیگری نیز برای این باغها یاد شده است.<ref>برای نمونه: بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۵۱۸؛ ابن‌سید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۲.</ref> این باغها که با نام حَوائط رسول الله(ص) نیز شناخته می‌شد،<ref>صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۸، ص۴۰۷؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹.</ref> شامل بهترین نخل‌های منطقه [[مدینه]] بود.<ref>کردعلی، خطط الشام، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۹۰.</ref> این باغها عمدتاً در آن زمان، در جنوب مدینه و مشربه ام ابراهیم در جنوب شرقی مدینه قرار داشت.<ref>کعکی، معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۰.</ref> صافیه، برقه، دلال و میثب در کنار هم و در منطقه‌ای به نام عوالی<ref>کعکی، معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۱.</ref> یا عالیه<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶.</ref> و در پشت قصر [[مروان بن حکم]]<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۰.</ref> بود. در مورد مکان دیگر باغها اختلافاتی وجود دارد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۰-۱۵۱؛ شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۳۱، ۱۰۰.</ref> این باغها به غیر از مشربه ام ابراهیم، توسط آبی که به هنگام باران جمع شده و از [[وادی مهزور]] عبور می‌کرد،<ref>شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۲۸۳.</ref> آبیاری می‌شد.<ref>کعکی، معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۰؛ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶.</ref> | ||
حیطان سبعه تا عهد [[عمر بن عبدالعزیز]] خلیفه [[بنی‌امیه|اموی]]([[سال ۹۹ هجری قمری|۹۹]]-[[سال ۱۰۱ هجری قمری|۱۰۱ق]]) همچنان بارور بوده و او و یارانش از خرمای آن خورده‌اند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹.</ref> | حیطان سبعه تا عهد [[عمر بن عبدالعزیز]] خلیفه [[بنی‌امیه|اموی]]([[سال ۹۹ هجری قمری|۹۹]]-[[سال ۱۰۱ هجری قمری|۱۰۱ق]]) همچنان بارور بوده و او و یارانش از خرمای آن خورده‌اند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] یکی از [[فقهای چهارگانه اهل‌سنت]](م [[سال ۲۰۴ هجری قمری|۲۰۴ق]]) باغ‌های هفت‌گانه را تا زمان خود پابرجا دانسته بود.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۷.</ref> [[عمر بن شبه|عُمَر بن شَبَّه]] (م [[سال ۲۶۳ هجری قمری|۲۶۳ق]]) از نخستین جغرافی‌نگاران مدینه، به توصیف باغها و مکان آنها پرداخته است.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref> گفته‌شده که اسامی و مکان حیطان در اثر گذشت زمان و سرپرستی افراد مختلف دچار ابهاماتی شده است.<ref>مراغی شافعی، تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره، ۱۴۳۰ق، ص۵۹۳.</ref> برخی از نویسندگان [[قرن هشتم هجری قمری|قرن هشتم]] و [[قرن نهم هجری قمری|نهم هجری قمری]]، مکان برخی باغها همچون میثب و حسنی را ناشناخته دانسته‌اند.<ref>مراغی شافعی، تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره، ۱۴۳۰ق، ص۵۹۲.</ref> بعضی تلاش کرده‌اند تا این باغها را با شماری از باغ‌های معروف در زمان خود تطبیق دهند<ref>مراغی شافعی، تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره، ۱۴۳۰ق، ص۵۹۲؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۳-۱۵۴.</ref> و یا نظرات نویسندگان قبلی را نقد کنند.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۴.</ref> ایوب صبری پاشا از محققان [[قرن سیزدهم هجری قمری|سده سیزدهم]] و [[قرن چهاردهم هجری قمری|چهاردهم هجری قمری]] معتقد است که باغ‌های هفت‌گانه تا زمان او پابرجا بوده، اما اسامی برخی از آنان به مرور زمان تغییر کرده است.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶-۸۰۷.</ref> | ||
=== مشربه ام ابراهیم === | === مشربه ام ابراهیم === | ||
{{نوشتار اصلی|مشربه ام ابراهیم}} | {{نوشتار اصلی|مشربه ام ابراهیم}} | ||
مشربه ام ابراهیم یکی از باغ‌های هفت‌گانه است که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] اهدا شد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵؛ ورثیلانی، الرحلة الورثیلانیه، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۴۵.</ref> این مکان بعد از اسکان [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]] از [[همسران پیامبر(ص)|همسران پیامبر]] و تولد [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم]] در این مکان، به این نام معروف شد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ ورثیلانی، الرحلة الورثیلانیه، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۴۵.</ref> پیامبر در این باغ [[نماز]] خوانده<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۳۵.</ref> و بعدها در اینجا [[مسجد|مسجدی]] بنا شد که به همین نام معروف گردید.<ref>شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۲۵۳.</ref> در | مشربه ام ابراهیم یکی از باغ‌های هفت‌گانه است که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] اهدا شد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴-۱۷۵؛ ورثیلانی، الرحلة الورثیلانیه، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۴۵.</ref> این مکان بعد از اسکان [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]] از [[همسران پیامبر(ص)|همسران پیامبر]] و تولد [[ابراهیم پسر رسول خدا|ابراهیم]] در این مکان، به این نام معروف شد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ ورثیلانی، الرحلة الورثیلانیه، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۴۵.</ref> پیامبر در این باغ [[نماز]] خوانده<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۳۵.</ref> و بعدها در اینجا [[مسجد|مسجدی]] بنا شد که به همین نام معروف گردید.<ref>شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۲۵۳.</ref> در روایاتی، نمازگزاردن در این مکان توصیه شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۶۰.</ref> امروزه محل این باغ به صورت یک [[قبرستان]] باقی مانده است.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۶۳.</ref> گفته‌شده که قبر [[حمیده همسر امام صادق(ع)|حمیده بربریه]] مادر [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] و [[نجمه مادر امام رضا(ع)|نجمه]] مادر [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در این محل قرار دارد.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۶ش، ص۲۶۳.</ref> | ||
==مالک قبلی حیطان== | ==مالک قبلی حیطان== | ||
بعضی از نویسندگان، صاحب قبلی باغ‌های هفت‌گانه را [[مخیریق|مُخَیْریق]] یهودی دانسته‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۶.</ref> [[عمر بن عبدالعزیز]] ادعا می‌کرد که این مطلب را از بزرگان [[مهاجرین|مهاجر]] و [[انصار]] در [[مدینه]] شنیده است.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹.</ref> برخی گفته‌اند که این مسئله در نزد مورخان معروف است.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۷.</ref> مخیریق از دانشمندان یهودی<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، بی‌تا، ج۱، ص۵۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶.</ref> و از [[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نَضیر]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌سید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲.</ref> و یا [[بنی‌قینقاع|بنی‌قَیْنُقاع]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶، ۴۷.</ref> | بعضی از نویسندگان، صاحب قبلی باغ‌های هفت‌گانه را [[مخیریق|مُخَیْریق]] یهودی دانسته‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۳؛ شُرّاب، المعالم الاثیرة فی السنة و السیره، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۶.</ref> [[عمر بن عبدالعزیز]] ادعا می‌کرد که این مطلب را از بزرگان [[مهاجرین|مهاجر]] و [[انصار]] در [[مدینه]] شنیده است.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹.</ref> برخی گفته‌اند که این مسئله در نزد مورخان معروف است.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۷.</ref> مخیریق از دانشمندان یهودی<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، بی‌تا، ج۱، ص۵۱۸؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶.</ref> و از [[بنی‌نضیر|قبیله بنی‌نَضیر]]<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌سید الناس، عیون الاثر، ۱۹۹۳م، ج۱، ص۲۴۰؛ صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۹۹۳م، ج۴، ص۲۱۲.</ref> و یا [[بنی‌قینقاع|بنی‌قَیْنُقاع]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۸۵، ۳۲۵، ۵۱۸؛ ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۶، ۴۷.</ref> بود که در روز [[غزوه احد|جنگ اُحُد]] به نزد پیامبر اسلام(ص) رفته و بعد از اظهار [[اسلام]]،<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، بی‌تا، ج۱، ص۵۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۲۶۶، ۲۸۵، ۵۱۸؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۹۹۹م، ج۱، ص۶۵-۶۶، ج۱۴، ص۳۶۹.</ref> به [[شهادت]] رسید.<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، بی‌تا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۸؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱.</ref> او قبل از شهادت<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، بی‌تا، ج۱، ص۵۱۸، ج۲، ص۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص ۵۳۱.</ref> و یا هنگام [[مرگ|مرگ،]]<ref>ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۴۷؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> اموالش را برای پیامبر [[وصیت]] کرد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۸-۳۸۹.</ref> گفته‌شده، مخیریق قبل از شهادت، اموالش را به پیامبر بخشید.<ref>صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۵.</ref>{{همچنین ببینید|مخیریق}} | ||
[[محمد بن عمر واقدی]] باغ‌های یادشده را بخشی از اموال قبیله بنی‌نضیر می‌دانست که در [[غزوه بنی‌نضیر]] به دست آمد و پیامبر اموال مخیریق را در بازگشت از اُحُد بین [[مسلمان|مسلمانان]] تقسیم کرد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۵.</ref> بعضی در مقابل گفته‌اند پیامبر اموال بنی‌نضیر را بین مهاجرین و دو تن از فقرای انصار تقسیم کرد.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۷-۲۸.</ref> برخی بر این باورند که در مالکیت حیطان سبعه اختلاف است که آیا از اموال قبیله بنی‌نضیر و یا [[بنی‌قریظه]] بوده است.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> چنان‌که طرفداران هر کدام از نظرات، دلایلی را در اثبات مدعای خود آورده‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> | |||
برخی از مورخان، صاحبان قبلی هر کدام از باغ‌های هفت‌گانه را فرد یا قبیله خاصی دانسته‌اند.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۲.</ref> به عنوان نمونه، اعواف را برای فردی یهودی از بنی‌قریظه به نام خُنافه قلمداد کرده‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۵؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> برقه و میثب را هم بخشی از اموال زبیر بن باطا از بنی‌قریظه دانسته‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> بعضی گفته‌اند که برقه از اموال بنی‌نضیر بود.<ref>حازمی، الاماکن، بی‌تا، ص۳۱؛ اسکندری، الامکنة و المیاه و الجبال و الآثار، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۶۲؛ حسینی حنبلی، قلائد الاجیاد، ۱۴۳۰ق، ص۶۷.</ref> دلال و حسنی را نیز از اموال [[بنی‌ثعلبه]] شمرده‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴.</ref> گفته شده که دلال برای زنی از بنی‌نضیر بود که [[سلمان فارسی]] نیز را به عنوان برده در اختیار داشت و سلمان با او قراداد بست که در ازای احیای این باغ، آزاد شود و پیامبر | برخی از مورخان، صاحبان قبلی هر کدام از باغ‌های هفت‌گانه را فرد یا قبیله خاصی دانسته‌اند.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۲.</ref> به عنوان نمونه، اعواف را برای فردی یهودی از بنی‌قریظه به نام خُنافه قلمداد کرده‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۵؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> برقه و میثب را هم بخشی از اموال زبیر بن باطا از بنی‌قریظه دانسته‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> بعضی گفته‌اند که برقه از اموال بنی‌نضیر بود.<ref>حازمی، الاماکن، بی‌تا، ص۳۱؛ اسکندری، الامکنة و المیاه و الجبال و الآثار، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۶۲؛ حسینی حنبلی، قلائد الاجیاد، ۱۴۳۰ق، ص۶۷.</ref> دلال و حسنی را نیز از اموال [[بنی‌ثعلبه]] شمرده‌اند.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴.</ref> گفته شده که دلال برای زنی از بنی‌نضیر بود که [[سلمان فارسی]] نیز را به عنوان [[برده‌داری|برده]] در اختیار داشت و سلمان با او قراداد بست که در ازای احیای این باغ، آزاد شود و پیامبر سلمان را در این راه یاری کرد.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> برخی باغ مزبور را میثب دانسته‌اند<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۲.</ref> و عده‌ای معتقدند که برقه و میثب توسط سلمان آباد شده است.<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۴؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> | ||
== وقف توسط پیامبر | == وقف توسط پیامبر اسلام(ص) == | ||
[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] باغ‌های هفت‌گانه را به عنوان [[صدقه]] قرار داد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref> منظور از صدقه را حفظ اصل و اختصاص منافع به دیگران دانسته‌اند.<ref>سسمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۴، ص۴۲.</ref> لذا در منابع آمده که پیامبر حیطان سبعه را [[وقف]] نمود.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹؛ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> از حیطان با عنوان صدقات | [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] باغ‌های هفت‌گانه را به عنوان [[صدقه]] قرار داد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۲۹۰-۲۹۱.</ref> منظور از صدقه را حفظ اصل و اختصاص منافع به دیگران دانسته‌اند.<ref>سسمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۴، ص۴۲.</ref> لذا در منابع آمده که پیامبر حیطان سبعه را [[وقف]] نمود.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۰، ص۲۲۹؛ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۶؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۱.</ref> از حیطان با عنوان صدقات رسول الله(ص) نیز یاد شده است.<ref>مراغی شافعی، تحقیق النصرة بتلخیص معالم دار الهجره، ۱۴۳۰ق، ص۵۹۳.</ref> برخی گفته‌اند که عمده صدقات پیامبر<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۵؛ کعکی، معالم المدینة المنورة بین المعمارة و التاریخ، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۰.</ref> و حتی همه آنها<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۵.</ref> همان باغ‌های هفت‌گانه مخیریق بوده است. وقف این اموال را ۲۲ ماه بعد از [[هجرت به مدینه|هجرت]]<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۴، ص۴۲.</ref> و یا در [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم]]<ref>ابن شبه، تاریخ المدینة المنوره، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۷۵.</ref> دانسته‌اند. | ||
در [[قرب الاسناد (کتاب)|کتاب قرب الاسناد]] و [[الکافی (کتاب)|الکافی]] روایتی آمده که [[ | در [[قرب الاسناد (کتاب)|کتاب قرب الاسناد]] و [[الکافی (کتاب)|الکافی]] روایتی آمده که [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در جواب سوال [[احمد بن ابی نصر بزنطی|احمد بن ابی نصر بَزَنْطی]]، حیطان سبعه را از موقوفات پیامبر اسلام(ص) برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت زهرا(س)]] دانست که پیامبر بخشی از درآمد آن را به پذیرایی از مهمان‌های خود و پیشامدهای غیر منتظره اختصاص داده بود.<ref>حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۳-۳۶۴؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۷-۴۸.</ref> در روایت دیگری از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، صدقات رسول خدا(ص) به [[بنی‌هاشم]] و [[بنی‌مطلب]] اختصاص داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۸.</ref> | ||
==سرنوشت حیطان بعد از پیامبر== | ==سرنوشت حیطان بعد از پیامبر== | ||
حضرت فاطمه(س) بعد از [[وفات پیامبر اسلام(ص)]] از [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] خواست تا اموال به جای مانده از پیامبر را به او تسلیم کند که از جمله آنها [[فدک]] و باغ‌های هفت‌گانه بودند ولی ابوبکر مخالفت کرد.<ref>خطیب عمری، الروضه الفیحاء فی تواریخ النساء، ۱۴۲۰ق، ص۲۳۰-۲۳۱؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۷-۸۰۸؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵.</ref> این مسئله سبب غضب فاطمه زهرا(س) گردید.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵؛ صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۸.</ref> [[یحیی بن ابی‌القاسم اسدی|ابوبَصیر]] از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] روایت کرده که حضرت فاطمه(س) اداره باغ‌های هفت‌گانه را به [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و سپس [[حسنین|حسنین(ع)]] و سپس بزرگ‌ترین نواده از نسل خود در هر زمان [[وصیت]] کرده بود. مشابه این روایت از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز گزارش شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۹.</ref> | |||
در دوران خلافت [[عمر بن خطاب]]، امام علی(ع) و [[عباس بن عبدالمطلب]] | در دوران خلافت [[عمر بن خطاب]]، امام علی(ع) و [[عباس بن عبدالمطلب]]، مزارع فدک و [[خیبر]] و حیطان سبعه را از خلیفه مطالبه کردند که تنها با واگذاری حیطان به آنها موافقت کرد.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۳، ص۱۵۵.</ref> بعدها این باغها به فرزندان حضرت فاطمه(س) منتقل شد.<ref>صبری پاشا، موسوعه مرآة الحرمین الشریفین، ۱۴۲۴ق، ج۴، ص۸۰۷.</ref> بر اساس گزارش دیگری، امام علی(ع) از عمر خواست تا اداره حیطان را به او واگذار کند، اما عباس نیز از استحقاق خود نسبت به این باغها و فدک سخن گفت و با بالا گرفتن منازعه، امام از خلیفه خواست تا این باغها به جهت بیشتر نشدن خصومت، همچنان در نزد خود نگه دارد.<ref>سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۴، ص۸۰۹.</ref> در روایتی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]]، عباس با شهادت دادن امام علی(ع) مبنی بر [[موقوفه]] بودن این باغها برای حضرت زهرا(س)، از ادعای خود دست کشید.<ref>حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۳۶۳-۳۶۴؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۴۷-۴۸.</ref> | ||
گفته‌شده اداره حیطان سبعه بعد از امام علی(ع) با امام حسن(ع) و سپس امام حسین(ع) و سپس [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] و بعدازآن با [[حسن مثنی|حسن پسر امام حسن(ع)]] بود تا اینکه [[بنی‌عباس]] | گفته‌شده اداره حیطان سبعه بعد از امام علی(ع) با [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و سپس [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و سپس [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] و بعدازآن با [[حسن مثنی|حسن پسر امام حسن(ع)]] بود تا اینکه [[بنی‌عباس]] این باغها را از دست فرزندان فاطمه(س) خارج کرده و خود به مدیریت آنها پرداختند.<ref>صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین الشریفین و جزیرة العرب، ج۴، ص۸۰۸.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||