مناره: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مَناره''' سازه‌ای برج‌مانند و مرتفع است که در کنار [[مسجد|مساجد]] یا در میانۀ راهها ساخته می‌شود. مَأذنه، صُومعه و گلدسته از دیگر نام‌های مناره هستند. رساندن صدای [[اذان]] به مناطق دور از مسجد، راهنمایی شهروندان به سوی مسجد، تمایز مساجد از دیگر بناهای شهر، تعیین مرزهای سرزمینی و راهنمایی مسافران در جاده‌ها را از جمله کاربردهای مناره برمی‌شمارند. منابع تاریخی سابقۀ ساخت مناره‌ را به پیش از [[اسلام]] برمی‌گردانند. با این حال، نخستین مناره‌های اسلامی در [[قرن اول هجری قمری|قرن اول قمری]] (در حکومت [[بنی‌امیه|امویان]]) ساخته شد و تا قرن نهم [[سال هجری قمری|قمری]] به مرور جزء ثابتی از ساختمان مساجد شد. برخی تاریخ‌نگاران، مناره را نتیجۀ گسترش شهرهای اسلامی می‌دانند و دیگران آن را اقتباس [[مسلمان|مسلمانان]] از برج عبادتگاه‌های مسیحی یا آتش‌دان‌های [[زرتشت|زرتشتی]] برمی‌شمارند.

وجه نمادین مناره (به عنوان یکی از مظاهر [[تمدن اسلامی]]) باعث اهمیت آن در شهرسازی اسلامی شده و هم حساسیت‌هایی را در جوامع بیرون از جهان اسلام به وجود آورده است. از مشهورترین مناره‌های موجود می‌توان به منارۀ مسجد ابن‌طولون [[مصر]]، مسجد قیروان [[تونس]]، [[مسجد جامع یزد]]، [[مسجد جامع ساوه]]، [[مسجد علی اصفهان|مسجد علی]] و دار‌الضیافۀ اصفهان و مناره‌های [[مسجدالنبی]] اشاره کرد.  

==مفهوم‌شناسی==

== تاریخچه ==

به عقیدۀ تاریخ‌نگاران، نخستین مساجدِ اسلام ([[مسجدالنبی]] و [[مسجد قبا]]) سازه‌هایی بسیار ساده و بدون مناره بوده‌اند.<ref> Gottheil; «The Origin and History of the Minaret»; p133. </ref> در آن زمان مؤذّن بالای بام مرتفعی می‌رفت و اذان می‌گفت.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۹۰ش، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref> اما با گسترش شهرها، لازم شد که در کنار هر مسجد مناره‌ای وجود داشته باشد تا صدای اذان به مناطق بیشتری برسد.<ref name=":0" /> اُلگ گرابار۱۹۲۹-۲۰۱۱م.(به فرانسوی: Oleg Grabar) (پژوهشگر [[هنر اسلامی]]) معتقد است که وقتی که پرستشگاه‌های رومیِ [[دمشق]] به مسجد تبدیل شدند، برجهای چهارگوش (صومعه) آنها به جایی برای اذان گفتن تبدیل شد.<ref>گرابار، شکلگیری هنر اسلامی،  ۱۳۷۹ش، ص۱۳۲.</ref> در مقابل، بعضی از متخصصان هنر اسلامی معتقدند که مناره منشئی ایرانی دارد؛ زیرا معماران ایرانی مسجدهای عربی را بسیار ساده می‌دیدند و تصمیم گرفتند که ستون‌هایی شبیه آتشدان‌های ساسانی به ساختمان مساجد اضافه کنند.<ref>اوصانلو، «مناره در شهرهای اسلامی...»، ص۲.</ref>   

==رویکرد شیعیان به مناره==

از نظر پژوهشگران، در میان متون [[شیعه|شیعی]] تأکید یا سفارشی برای ساخت مناره وجود ندارد؛ با این حال، شیعیان ساختن گلدسته‌ برای مساجد و مصلی‌ها را جزئی از توسعۀ «شعائر دینی»<ref>صیادنژاد، «بازخوانی نماد مناره»، ص۱۶.</ref> و ساخت مناره برای حرم [[امامان شیعه|امامان]] و بزرگان دینی خود را جزو شعائر مذهبی برمی‌شمارند.<ref>اربابی و فولادی، «گستره آيين های مقدس»، ص۳۱.</ref>

مناره‌ها غالباً از همین اجزا تشکیل شده‏‌اند؛ اما در هر منطقه از جهان اسلام از شیوه معماری ملی هر منطقه اثر پذیرفته‌اند و شکلی خاص به خود گرفته‌اند. در یک دسته‌بندی کلی، می‌توان تفاوت‌های روشنی میان مناره‌های مساجد شیعه (به ویژه شیعیان ایران) و مساجد اهل سنت (به ویژه در شمال آفریقا) دید:

* مناره‌های ایرانی به خلاف مناره‌های غرب جهان اسلام و ترکیه، شکلی مخروطی دارند.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref>

* پلکان مناره‌های ایرانی داخل آن قرار دارد؛ به خلاف بسیاری از مناره‌های غربی که پلکانشان بیرون از آنها ساخته می‌شود.<ref>زمانی، «منار و مناره تزئینی...»، ص۷۲-۷۳.</ref>

== ممنوعیت ساخت مناره ==

== مناره‌های مشهور ==

[[پرونده:Almasjid-alnabawi-wallpaper-5.jpg|250px|بندانگشتی|مناره‌های کنونی [[مسجد الحرام]] در مقایسه با چهار منارۀ اصلی، پیش از توسعۀ این مسجد در دوران سعودی.]]

===مناره‌های مسجد النبی===

=== مناره‌های شمال آفریقا ===

* مناره مسجد جامع تلمسان، در الجزایر (قرن پنجم قمری).

===مناره‌های ایران===

{{ستون-شروع|2}}

* [[مناره میدان کهنه]]، در [[قم]] (ساختۀ ۲۹۱ق).<ref name=":2" />

* Richard J. H. Gottheil, «The Origin and History of the Minaret», Journal of the American Oriental Society, Vol. 30, No. 2 (Mar., 1910), pp. 132-154.

{{پایان}}

[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]