confirmed، templateeditor
۱۱٬۵۴۹
ویرایش
بلخ: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| نژاد = | | نژاد = | ||
| ادیان =[[اسلام]] | | ادیان =[[اسلام]] | ||
| مذهب =حنفی (اهل‌سنت)، [[شیعه]] جعفری | | مذهب =حنفی ([[اهل‌سنت]])، [[شیعه]] جعفری | ||
| جمعیت مسلمان = | | جمعیت مسلمان = | ||
| جمعیت شیعه = | | جمعیت شیعه = | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
| سیاسی = | | سیاسی = | ||
}} | }} | ||
'''بلخ''' شهر و ولایتی باستانی در شمال افغانستان است که پیش از خرابی آن در حمله مغول (قرن ۷ق)، ناحیه بزرگ و مشهور در [[خراسان]] بود. اینک بلخ به شهری کوچک در ولایت بلخ، با اکثریت [[اهل‌سنت]] و اقلیت [[شیعه]] تبدیل شده است. [[برمکیان|خاندان برمکی]] از مشهورترین خاندان این شهر بود که وزارت [[بنی‌عباس]] را نیز بدست گرفت. حضور [[یحیی بن زید]] در [[سال ۱۲۵ هجری قمری|۱۲۵ق]]، نخستین واقعه مهم شیعی در بلخ بشمار می‌رود. | '''بلخ''' شهر و ولایتی باستانی در شمال [[افغانستان]] است که پیش از خرابی آن در حمله مغول (قرن ۷ق)، ناحیه بزرگ و مشهور در [[خراسان]] بود. اینک بلخ به شهری کوچک در ولایت بلخ، با اکثریت [[اهل‌سنت]] و اقلیت [[شیعه]] تبدیل شده است. [[برمکیان|خاندان برمکی]] از مشهورترین خاندان این شهر بود که وزارت [[بنی‌عباس]] را نیز بدست گرفت. حضور [[یحیی بن زید]] در [[سال ۱۲۵ هجری قمری|۱۲۵ق]]، نخستین واقعه مهم شیعی در بلخ بشمار می‌رود. | ||
در اواخر قرن نخست | در اواخر [[قرن نخست قمری]]، [[مسلمانان]] بر بلخ مسلط شدند و تا پیش از ویرانی بلخ توسط چنگیز (قرن ۷ق)، بلخ یکی از چهار بخش بزرگ [[خراسان]] بود و [[راویان]]، عالمان و ادیبان بسیاری در آن پرورش یافت. شمار راویان [[ائمه]] در بلخ از قرن دوم تا قرن پنج قمری رو به افزایش بوده است. [[مقاتل بن مقاتل]]، [[زیاد بن سلیمان]]، [[عمر بن هارون بلخی]]، [[مظفر بن محمد]]، [[نصر بن صباح]] و [[متوکل بن هارون بلخی]]، راوی [[صحیفه سجادیه]] از جمله این افراد بودند. | ||
برخی بلخ را خاستگاه ادبیات فارسی، عرفان اسلامی و [[تصوف]] می‌دانند. [[شهید بلخی]]، رشیدالدین وطواط، [[ابراهیم بن ادهم]]، [[شقیق بلخی]] و [[مولوی|جلال‌الدین محمد مولوی]] از مشاهیر بلخ هستند. [[مسجد ۹ گنبد]]، قدیمی‌ترین مسجد باقی‌مانده افغانستان در این شهر قرار دارد. | برخی بلخ را خاستگاه ادبیات فارسی، عرفان اسلامی و [[تصوف]] می‌دانند. [[شهید بلخی]]، رشیدالدین وطواط، [[ابراهیم بن ادهم]]، [[شقیق بلخی]] و [[مولوی|جلال‌الدین محمد مولوی]] از مشاهیر بلخ هستند. [[مسجد ۹ گنبد]]، قدیمی‌ترین مسجد باقی‌مانده افغانستان در این شهر قرار دارد. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
بلخ در شمال [[افغانستان]]، و در ولایت بلخ واقع است. بلخ با شهرهای دولت‌آباد، چمتال، دهدادی و چهار بولک (۴بولاق) همسایه است.<ref>[https://afghanistan.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/Balkh%20Highligh%20Dari.pdf «ولایت بلخ»، اداره احصاییه افغانستان]</ref> این شهر در کنار رود بلخ و در ۲۰ کیلومتری غرب [[مزارشریف]]، مرکز ولایت واقع است.<ref>[http://www.elections.pajhwok.com/dr/content/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%89-%D8%A8%D9%84%D8%AE سایت خبری پژواک، «واحدهاى ادارى بلخ»]</ref> مساحت آن حدود ۴۸۱ کیلومترمربع و جمعیت آن در ۱۳۹۸ش حدود ۱۳۳هزار نفر برآورد شده است.<ref>[http://cso.gov.af/Content/files/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%20%D8%AF%DB%8C%D9%85%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C/population/Estemated%20Population%201398.pdf سایت اداره احصاییه افغانستان، «برآورد نفوس کشور در ۱۳۹۸»]</ref> | بلخ در شمال [[افغانستان]]، و در ولایت بلخ واقع است. بلخ با شهرهای دولت‌آباد، چمتال، دهدادی و چهار بولک (۴بولاق) همسایه است.<ref>[https://afghanistan.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/Balkh%20Highligh%20Dari.pdf «ولایت بلخ»، اداره احصاییه افغانستان]</ref> این شهر در کنار رود بلخ و در ۲۰ کیلومتری غرب [[مزارشریف]]، مرکز ولایت واقع است.<ref>[http://www.elections.pajhwok.com/dr/content/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%89-%D8%A8%D9%84%D8%AE سایت خبری پژواک، «واحدهاى ادارى بلخ»]</ref> مساحت آن حدود ۴۸۱ کیلومترمربع و جمعیت آن در ۱۳۹۸ش حدود ۱۳۳هزار نفر برآورد شده است.<ref>[http://cso.gov.af/Content/files/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%20%D8%AF%DB%8C%D9%85%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C/population/Estemated%20Population%201398.pdf سایت اداره احصاییه افغانستان، «برآورد نفوس کشور در ۱۳۹۸»]</ref> | ||
ترکیب جمعیتی شهر بلخ ترکیبی از اقوام ازبک و تاجیک است و تعدادی از پشتون‌ها و [[هزاره]]ها نیز در آن سکونت دارند. اکثریت مذهبی بلخ، اهل‌سنت و اقلیت آن شیعه است.<ref>[https://president.gov.af/fa/%D8%A8%D9%84%D8%AE/ «بلخ»، دفتر ریاست جمهوری افغانستان]</ref> | ترکیب جمعیتی شهر بلخ ترکیبی از اقوام ازبک و تاجیک است و تعدادی از پشتون‌ها و [[هزاره]]ها نیز در آن سکونت دارند. اکثریت مذهبی بلخ، [[اهل‌سنت]] و اقلیت آن [[شیعه]] است.<ref>[https://president.gov.af/fa/%D8%A8%D9%84%D8%AE/ «بلخ»، دفتر ریاست جمهوری افغانستان]</ref> | ||
==پیش از اسلام== | ==پیش از اسلام== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
در [[سال ۳۱ قمری]] عبدالله بن عامر حاکم [[بصره]] در زمان [[عثمان بن عفان|عثمان]]، در تعقیب یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی، سپاهی را به فرماندهی [[احنف بن قیس|اَحْنَف بن قیس]]، برای فتح [[خراسان]] فرستاد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> احنف بلخ را محاصره کرد، مردم بلخ در برابر پرداخت خراج سالیانه با مسلمانان صلح کردند و سپاه مسلمانان بلخ را ترک کرد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> در دوران خلافت [[امام علی (ع)]]، اهالی بلخ و برخی مناطق دیگر، از پرداخت خراج امتناع کردند. [[امام علی (ع)|امام]] به والی خراسان سفارش کرد که با شورشیان مقابله نکند و فقط از اهل صلح خراج بگیرد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> | در [[سال ۳۱ قمری]] عبدالله بن عامر حاکم [[بصره]] در زمان [[عثمان بن عفان|عثمان]]، در تعقیب یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی، سپاهی را به فرماندهی [[احنف بن قیس|اَحْنَف بن قیس]]، برای فتح [[خراسان]] فرستاد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> احنف بلخ را محاصره کرد، مردم بلخ در برابر پرداخت خراج سالیانه با مسلمانان صلح کردند و سپاه مسلمانان بلخ را ترک کرد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> در دوران خلافت [[امام علی (ع)]]، اهالی بلخ و برخی مناطق دیگر، از پرداخت خراج امتناع کردند. [[امام علی (ع)|امام]] به والی خراسان سفارش کرد که با شورشیان مقابله نکند و فقط از اهل صلح خراج بگیرد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> | ||
تا اواخر قرن اول قمری مسلمانان نتوانستند کاملاً زمام اختیار را در بلخ به دست آورند و کشمکش‌های این دوره به ویرانی بلخ منجر شد. اسد بن عبدالله، حاکم خراسان در سال ۱۱۰ق پایتخت [[خراسان]] را از [[مرو]] به بلخ منتقل کرد و این شهر رونق تازه‌ای گرفت.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | تا اواخر [[قرن اول قمری]] مسلمانان نتوانستند کاملاً زمام اختیار را در بلخ به دست آورند و کشمکش‌های این دوره به ویرانی بلخ منجر شد. اسد بن عبدالله، حاکم خراسان در [[سال ۱۱۰ق]] پایتخت [[خراسان]] را از [[مرو]] به بلخ منتقل کرد و این شهر رونق تازه‌ای گرفت.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | ||
===از عباسیان تا مغولان=== | ===از عباسیان تا مغولان=== | ||
بلخ در [[۱۳۰ق]] به دست یاران ابومسلم افتاد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> خاندان برمکی به دربار بنی‌عباس راه یافتند و تا سال ۱۸۷ق در زمان [[هارون الرشید]] قدرت بسیاری به دست آوردند. بلخ در ۲۸۷ق توسط اسماعیل سامانی، تصرف شد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> تاریخ‌نویسان و جغرافی‌دانان دوره سامانی از رفاه و شکوفایی بلخ با شگفتی یاد کرده‌اند و آن را «ام البلاد» (مادر شهرها)<ref>یعقوبی، البلدان، ۱۸۶۶م، ص۲۸۷.</ref> و «بلخ البهیه» (بلخ باشکوه) نامیده‌اند.<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۹۶۷م، ص۳۰۲.</ref> در این زمان بلخ از نظر شهرت و وسعت یکی از چهار شهر بزرگ [[خراسان]] در کنار [[مرو]]، [[هرات]] و [[بخارا]] بود.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | بلخ در [[۱۳۰ق]] به دست یاران [[ابومسلم]] افتاد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> خاندان برمکی به دربار بنی‌عباس راه یافتند و تا سال ۱۸۷ق در زمان [[هارون الرشید]] قدرت بسیاری به دست آوردند. بلخ در ۲۸۷ق توسط اسماعیل سامانی، تصرف شد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> تاریخ‌نویسان و جغرافی‌دانان دوره سامانی از رفاه و شکوفایی بلخ با شگفتی یاد کرده‌اند و آن را «ام البلاد» (مادر شهرها)<ref>یعقوبی، البلدان، ۱۸۶۶م، ص۲۸۷.</ref> و «بلخ البهیه» (بلخ باشکوه) نامیده‌اند.<ref>مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۹۶۷م، ص۳۰۲.</ref> در این زمان بلخ از نظر شهرت و وسعت یکی از چهار شهر بزرگ [[خراسان]] در کنار [[مرو]]، [[هرات]] و [[بخارا]] بود.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | ||
در ۳۸۹ق، بلخ نصیب محمود غزنوی گشت که با قراختاییان یا قراخانیان (ایلک خانیان) بر سر تقسیم قلمرو سامانیان به توافق رسیده بود. ولی در ۳۹۷ق بلخ توسط قراخانیان غارت شد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> در ۴۳۵ق آلپ ارسلان، سلطان سلجوقیان بلخ را پایگاه خود قرار داد. در زمان سنجر سلجوقی، نظام الملک وزیر وی، نظامیه‌ای در بلخ بنا کرد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> خوارزمشاهیان در ۶۰۲ق بلخ را به قلمرو خود افزودند.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | در ۳۸۹ق، بلخ نصیب محمود غزنوی گشت که با قراختاییان یا قراخانیان (ایلک خانیان) بر سر تقسیم قلمرو سامانیان به توافق رسیده بود. ولی در ۳۹۷ق بلخ توسط قراخانیان غارت شد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> در ۴۳۵ق آلپ ارسلان، سلطان سلجوقیان بلخ را پایگاه خود قرار داد. در زمان سنجر سلجوقی، نظام الملک وزیر وی، نظامیه‌ای در بلخ بنا کرد.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> خوارزمشاهیان در ۶۰۲ق بلخ را به قلمرو خود افزودند.<ref>مدخل «بلخ» در دانشنامه جهان اسلام، ج۴، ص۱۱-۳.</ref> | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
==شیعیان در بلخ== | ==شیعیان در بلخ== | ||
[[پرونده:نقاره خانه بلخ.jpg|بندانگشتی|رواق نقاره خانه بلخ، ساخته شده در ۱۱۰۰ق/۱۶۹۰م، بخشی از مدرسه سیدسبحان قلی‌خان]] | [[پرونده:نقاره خانه بلخ.jpg|بندانگشتی|رواق نقاره خانه بلخ، ساخته شده در ۱۱۰۰ق/۱۶۹۰م، بخشی از مدرسه سیدسبحان قلی‌خان]] | ||
اکنون در شهر بلخ، اقلیتی از شیعیان زندگی می‌کنند که از اقوام | اکنون در شهر بلخ، اقلیتی از شیعیان زندگی می‌کنند که از اقوام [[هزاره]]، [[سادات]]، تاجیک و پشتون تشکیل شده‌اند. شواهد تاریخی و حدیثی بر ارتباط برخی شیعیان بلخ با [[امام سجاد (ع)]] در [[قرن اول قمری]] وجود دارد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار]] روایتی در این باره نوشته است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۶، ص۴۷، حدیث۴۹.</ref> در سده دوم قمری با افزایش فشار، اذیت و قتل شیعیان توسط [[بنی‌امیه]]، تعدادی از [[علویان]] و یاران ائمه به شهرهای مختلف [[خراسان]] پناه بردند.<ref>حبیبی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، ص ۸۹۶.</ref>{{یادداشت|در کتاب مهاجران آل ابوطالب، اسامی افرادی از طالبیان که به بلخ مهاجرت کردند یا منتقل شدند، آمده است.ص۱۶۸-۱۶۳}}از وقایع مهم شیعیان بلخ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
===حضور یحیی بن زید=== | ===حضور یحیی بن زید=== | ||
{{اصلی| قیام یحیی بن زید}} | {{اصلی| قیام یحیی بن زید}} | ||
اولین واقعه مهم در بلخ، پناه آوردن [[یحیی بن زید]]، فرزند [[زید بن علی|زید]] شهید و نوه [[امام سجاد]] در سال [[۱۲۴ق]] به این شهر و زندانی شدن توسط حاکم شهر بود.<ref>کاظمی، «قیام زیدبن علی و یحیی بن زید و ...»، ص۲۱۲-۱۹۰.</ref> تعدادی از مردم بلخ، زنجیرهای یحیی را پس از آزادی خریده و از آن برای خود انگشتر ساختند.<ref>کاظمی، «قیام زیدبن علی و یحیی بن زید و ...»، ص۲۱۲-۱۹۰.</ref> در نبرد بین یاران یحیی و سربازان اموی در [[جوزجان]] (سرپل فعلی)، تعدادی از بلخ به یاری او رفتند. پس از شهادت یحیی، پرچم‌های سیاه بسیاری در بلخ برافراشته شد و نام یحیی بر نوزادان گذاشته شد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> شهادت یحیی باعث شد چند سال بعد در زمان فعالیت داعیان [[بنی‌عباس]] در [[خراسان]] به خصوص ابومسلم، شیعیان بلخ و نیز هواداران اهل‌بیت در این شهر به او بپیوندند.<ref>پرویش، تبارکی، «اوضـاع سیاسی خراسان از ورود اسلام تا پایان خلافت امویان»، ص۴۵-۲۵.</ref> | اولین واقعه مهم در بلخ، پناه آوردن [[یحیی بن زید]]، فرزند [[زید بن علی|زید]] شهید و نوه [[امام سجاد(ع)]] در سال [[۱۲۴ق]] به این شهر و زندانی شدن توسط حاکم شهر بود.<ref>کاظمی، «قیام زیدبن علی و یحیی بن زید و ...»، ص۲۱۲-۱۹۰.</ref> تعدادی از مردم بلخ، زنجیرهای یحیی را پس از آزادی خریده و از آن برای خود انگشتر ساختند.<ref>کاظمی، «قیام زیدبن علی و یحیی بن زید و ...»، ص۲۱۲-۱۹۰.</ref> در نبرد بین یاران یحیی و سربازان اموی در [[جوزجان]] (سرپل فعلی)، تعدادی از بلخ به یاری او رفتند. پس از شهادت یحیی، پرچم‌های سیاه بسیاری در بلخ برافراشته شد و نام یحیی بر نوزادان گذاشته شد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> شهادت یحیی باعث شد چند سال بعد در زمان فعالیت داعیان [[بنی‌عباس]] در [[خراسان]] به خصوص ابومسلم، شیعیان بلخ و نیز هواداران اهل‌بیت در این شهر به او بپیوندند.<ref>پرویش، تبارکی، «اوضـاع سیاسی خراسان از ورود اسلام تا پایان خلافت امویان»، ص۴۵-۲۵.</ref> | ||
===صحیفه امام سجاد=== | ===صحیفه امام سجاد=== | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
===شیخ صدوق=== | ===شیخ صدوق=== | ||
{{اصلی|من لایحضره الفقیه}} | {{اصلی|من لایحضره الفقیه}} | ||
حضور [[شیخ صدوق]] در بلخ و تالیف کتاب [[من لایحضره الفقیه]] در این ناحیه، از دیگر وقایع مربوط به شیعیان بلخ است که در سال [[۳۶۸ق]] رخ داد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> صدوق در بلخ از افراد متعددی مانند حسین بن محمد اشنانی و محمد بن سعید سمرقندی حدیث شنیده است. سپس در منطقه ایلاق، با ابوعبدالله محمد بن حسن، معروف به سید نعمة آشنا گردید.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲و۳.</ref> سید نعمة با اشاره به کتاب محمد بن زکریا رازی با نام من لایحضره الطبیب ، از شیخ صدوق درخواست کرد که کتابی در موضوعات مختلف فقهی بنویسد و نام آن را من لایحضره الفقیه بگذارد.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲و۳.</ref> | حضور [[شیخ صدوق]] در بلخ و تالیف کتاب [[من لایحضره الفقیه]] در این ناحیه، از دیگر وقایع مربوط به شیعیان بلخ است که در سال [[۳۶۸ق]] رخ داد.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> صدوق در بلخ از افراد متعددی مانند حسین بن محمد اشنانی و محمد بن سعید سمرقندی حدیث شنیده است. سپس در منطقه ایلاق، با ابوعبدالله محمد بن حسن، معروف به سید نعمة آشنا گردید.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲و۳.</ref> سید نعمة با اشاره به کتاب محمد بن زکریا رازی با نام من لایحضره الطبیب ، از شیخ صدوق درخواست کرد که کتابی در موضوعات مختلف فقهی بنویسد و نام آن را من لایحضره الفقیه بگذارد.<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲و۳.</ref> | ||
===حمله به عزاداران=== | ===حمله به عزاداران=== | ||
در | در [[۲۱ مهر]]/میزان [[۱۳۹۵ش]]، برابر با [[روز عاشورا]]، انفجاری در شهر بلخ رخ داد. انفجار در نزدیک یک مسجد [[شیعیان]] و پس از خروج عزاداران از آن اتفاق افتاد. ۱۴شهید و ۲۶ زخمی پیامد این حمله بود.<ref>[https://middleeastpress.com/slideshow/%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1/ «انفجار خونین در میان عزاداران حسینی در بلخ»، خبرگزاری خاورمیانه]</ref> | ||
===راویان و علمای بلخی=== | ===راویان و علمای بلخی=== | ||
شمار راویان حدیث شیعه در بلخ از قرن دوم تا قرن چهارم قمری رو به افزایش بود. در قرن ۵ق این روند کاهش یافت. <ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> در بین راویان بلخی حدیث افراد با گرایش‌ها و اعتقادات [[سنی]] و تصوف نیز بودند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> در سده دوم در متون روایی و رجالی شیعه هفده راوی از بلخ ثبت شده است. بیشتر این افراد از راویان امام صادق هستند:<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> ابوعبدالله بلخی، عمر بن هارون(درگذشت [[۱۹۴ق]])،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۶۶.</ref> [[سلم بن سالم]](درگذشت [[۱۹۶ق]])، [[نصر بن صباح]] (از اساتید و مشایخ [[کشی]]، نویسنده دو کتاب «معرفة الناقلین» و «فرق الشیعه»)،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۱۵۱-۱۴۹</ref>، [[آدم بن محمد قلانسی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۱۳</ref> [[مقاتل بن سلیمان]]، مولف تفسیر کبیر (درگذشت [[۱۵۰ق]])،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۳۷.</ref> [[مقاتل بن مقاتل]](از [[اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[امام رضا(ع)]])<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۳۸.</ref> و [[ابراهیم بن ادهم]]. | شمار راویان [[حدیث]] شیعه در بلخ از قرن دوم تا قرن چهارم قمری رو به افزایش بود. در قرن ۵ق این روند کاهش یافت. <ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> در بین راویان بلخی حدیث افراد با گرایش‌ها و اعتقادات [[سنی]] و تصوف نیز بودند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> در سده دوم در متون روایی و رجالی شیعه هفده راوی از بلخ ثبت شده است. بیشتر این افراد از راویان امام صادق هستند:<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> ابوعبدالله بلخی، عمر بن هارون(درگذشت [[۱۹۴ق]])،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۶۶.</ref> [[سلم بن سالم]](درگذشت [[۱۹۶ق]])، [[نصر بن صباح]] (از اساتید و مشایخ [[کشی]]، نویسنده دو کتاب «معرفة الناقلین» و «فرق الشیعه»)،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۱۵۱-۱۴۹</ref>، [[آدم بن محمد قلانسی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۱۳</ref> [[مقاتل بن سلیمان]]، مولف تفسیر کبیر (درگذشت [[۱۵۰ق]])،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۳۷.</ref> [[مقاتل بن مقاتل]](از [[اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[امام رضا(ع)]])<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۳۳۸.</ref> و [[ابراهیم بن ادهم]]. | ||
از شاگردان و راویان [[امام کاظم]] می‌توان به زیاد بن سلیمان، سعدبن ابی‌سعید، سعد بن سعید و شقیق بن ابراهیم اشاره کرد.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | از شاگردان و راویان [[امام کاظم(ع)]] می‌توان به زیاد بن سلیمان، سعدبن ابی‌سعید، سعد بن سعید و [[شقیق بن ابراهیم]] اشاره کرد.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | ||
راویان بلخی امام رضا را نیز این افراد تشکیل دادند: محمد بن ابی‌یعقوب، مقاتل بن مقاتل و یحیی بن سعید.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> محمد بن اسماعیل از راویان [[امام هادی]] بود. ابوسهل و محمد بن عبدالعزیز نیز کرامتی از امام حسن عسکری دیده و روایت کرده‌اند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | راویان بلخی [[امام رضا(ع)]] را نیز این افراد تشکیل دادند: محمد بن ابی‌یعقوب، مقاتل بن مقاتل و [[یحیی بن سعید]].<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> محمد بن اسماعیل از راویان [[امام هادی]] بود. ابوسهل و محمد بن عبدالعزیز نیز کرامتی از امام حسن عسکری دیده و روایت کرده‌اند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | ||
در [[غیبت صغرا]] ابوعبدالله بلخی با [[حسین بن روح]] و [[احمد بن اسحاق]] ارتباط داشت و نصربن صباح از افراد مورداعتماد [[ناحیه مقدسه]] بود.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | در [[غیبت صغرا]] ابوعبدالله بلخی با [[حسین بن روح]] و [[احمد بن اسحاق]] ارتباط داشت و نصربن صباح از افراد مورداعتماد [[ناحیه مقدسه]] بود.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۴: | ||
تعداد راویان بلخی در سده چهارم قمری ۲۵ نفر گزارش شده است.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> احمدبن علی بلخی (استاد اجازه [[تلعکبری]])، ابومحمد شعیب بن محمد بن مقاتل (استاد ابومفضل شیبانی) و مظفر بن محمد(م۳۶۷ق) (شاگرد ابوسهل نوبختی و از مشایخ شیخ مفید) از راویان مشهور این دوره هستند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | تعداد راویان بلخی در سده چهارم قمری ۲۵ نفر گزارش شده است.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> احمدبن علی بلخی (استاد اجازه [[تلعکبری]])، ابومحمد شعیب بن محمد بن مقاتل (استاد ابومفضل شیبانی) و مظفر بن محمد(م۳۶۷ق) (شاگرد ابوسهل نوبختی و از مشایخ شیخ مفید) از راویان مشهور این دوره هستند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | ||
در متون | در متون [[رجال]]ی و حدیثی سده پنج قمری، از پنج راوی بلخی و ناشناخته نام برده شده است.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> هم‌چنین نام سه راوی بلخی نیز وجود دارد که تاریخ زندگی و دوره فعالیت آنان مشخص نیست: احمد بن محمد بن کسری بن یسار بن قیراط (راوی دعاء السامری)، جعفر بن علی بن حسان و خالد بن شعیب (راوی احادیث مهدویت).<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> | ||
تعدادی از راویان و اصحاب بلخی امامان دارای تالیفات بوده‌اند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> ابوالقاسم بلخی، از [[اصحاب امام سجاد(ع)]]، دارای تفسیر بود. ابان بن صلت از اصحاب و راویان امام رضا و امام هادی، الفرق بین الآل و الامة را نوشت.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> ابراهیم بن ابی محمد، از [[یاران امام کاظم(ع)]] و [[امام رضا(ع)]] کتابی بنام المسایل دارد. حمدان بن اسحاق نیز دارای کتاب نوادر بود.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> محمد بن خالد، محمد بن اسماعیل، نصر بن صباح و عمر بن هارون نیز کتاب‌هایی داشته‌اند.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> | تعدادی از راویان و اصحاب بلخی امامان دارای تالیفات بوده‌اند.<ref>غلامعلی، «نقش بلخ در حدیث شیعه»، ص۲۰۶-۱۸۱.</ref> ابوالقاسم بلخی، از [[اصحاب امام سجاد(ع)]]، دارای تفسیر بود. ابان بن صلت از اصحاب و راویان امام رضا و امام هادی، الفرق بین الآل و الامة را نوشت.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> ابراهیم بن ابی محمد، از [[یاران امام کاظم(ع)]] و [[امام رضا(ع)]] کتابی بنام المسایل دارد. حمدان بن اسحاق نیز دارای کتاب نوادر بود.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> محمد بن خالد، محمد بن اسماعیل، نصر بن صباح و عمر بن هارون نیز کتاب‌هایی داشته‌اند.<ref>شانه‌چی، کمالی، جستاری در نقش شیعیان بلخ در فرهنگ و تمدن اسلامی، ص۲۰۸-۱۷۸.</ref> | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۵: | ||
==ولایت بلخ== | ==ولایت بلخ== | ||
ولسوالی یا شهر بلخ در ولایت بلخ در شمال افغانستان قرار دارد. [[مزارشریف]] مرکز این ولایت است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> این ولایت از شمال با کشورهای [[تاجیکستان]] و [[ازبکستان]] (ازبیکستان) هم‌مرز است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> ولایت‌های کُندُز (کهن‌دژ) در شرق، [[سمنگان|سَمَنگان]] در جنوب شرق، [[جوزجان|جَوزجان]] در غرب و [[سرپل|سَرپُل]] در جنوب ولایت بلخ است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> ولایت بلخ از لحاظ تقسیمات ادارى ۱۶ ولسوالى دارد: مزارشریف، حَیرَتان، نَهرشاهى، دِهدادى، بلخ، [[دولت آباد|دَولت آباد]]، چَمتال، [[شولگر|شولگَر]]، چهاربولَک، کِشِندَه، زارى، [[چهارکنت|چهارکِنت]]، شورتپه، کَلدار، مارمُل و خُلم.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> اقوام [[هزاره|هَزاره]]، اُزبِک، تاجیک، پَشتون و ترکمن و عرب در این ولایت زندگی می‌کنند.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> | ولسوالی یا شهر بلخ در ولایت بلخ در شمال [[افغانستان]] قرار دارد. [[مزارشریف]] مرکز این ولایت است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> این ولایت از شمال با کشورهای [[تاجیکستان]] و [[ازبکستان]] (ازبیکستان) هم‌مرز است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> ولایت‌های کُندُز (کهن‌دژ) در شرق، [[سمنگان|سَمَنگان]] در جنوب شرق، [[جوزجان|جَوزجان]] در غرب و [[سرپل|سَرپُل]] در جنوب ولایت بلخ است.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> ولایت بلخ از لحاظ تقسیمات ادارى ۱۶ ولسوالى دارد: مزارشریف، حَیرَتان، نَهرشاهى، دِهدادى، بلخ، [[دولت آباد|دَولت آباد]]، چَمتال، [[شولگر|شولگَر]]، چهاربولَک، کِشِندَه، زارى، [[چهارکنت|چهارکِنت]]، شورتپه، کَلدار، مارمُل و خُلم.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> اقوام [[هزاره|هَزاره]]، اُزبِک، تاجیک، پَشتون و ترکمن و عرب در این ولایت زندگی می‌کنند.<ref>[https://idlg.gov.af/balkh/ سایت اداره ارگان‌های محلی افغانستان، «ولایت بلخ»]</ref> | ||
<gallery> | <gallery> | ||