حدیث صحیح: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حدیث صحیح'''، [[حدیث|روایتی]] که سلسله سند آن از طریق راویانی [[ثقه]] (قابل اعتماد) و [[امامیه|امامی]] مذهب به [[معصوم(ع)]] برسد. این اصطلاح نزد [[مجتهد|فقهای]] قبل از قرن هشتم به حدیثی گفته می‌شد که اطمینان داشتند از معصوم(ع) صادر شده است. برخی برای تعریف صحیح، قیدهایی مانند: عدم شُذوذ، عدم عِلَّت، ملاقات راوی با مَرویّ عنه(راوی نخست) را برشمرده‌اند. صحیح، به اعتبار مراتبش به أعلی، أوسط و أدنی تقسیم شده است. از آنجا که در بین روایات موجود، احادیث نادرستی هم وجود دارد، عالمان دینی بر اساس اصول و ضوابط عقلانی و شرعی برای تشخیص حدیث قابل اعتماد که مبنای عمل باشد، دو علم [[علم رجال|رجال]] و [[علم درایه|درایه]] را بنا نهاده‌اند. با کمک [[علم رجال]]، سند احادیث و راویان آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و درجۀ اعتبار سند حدیث مشخص می‌شود و به حدیث صحیح، [[حدیث موثق]]، [[حدیث حسن|حدیث حَسَن]]، حدیث قوی و [[حدیث ضعیف]] تقسیم می‌شوند.

تعریف حدیث صحیح نزد قدما و متاخرین متفاوت است، از نظر قدما حدیثی که از هر راه ممکن اطمینان به صدور آن از [[چهارده معصوم|معصوم(ع)]] را داشته باشیم، حدیث صحیح است و فرقی نمی‌کند این اطمینان از طریق یقین باشد یا گمان و اینکه از وثاقت راوی ثابت شود یا قرائن دیگر.<ref>جدیدی نژاد، معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، ۱۳۸۰ش، ص ۸۹.</ref> ولی تعریف حدیث صحیح نزد متاخران روایتی است که سلسله سند آن توسط [[حدیث|راویانی]] [[عدالت (فقه)|عادل]] و [[امامیه|شیعه دوازده امامی]] در تمام طبقات به [[چهارده معصوم|معصوم]] متصل گردد.<ref>جبل عاملی، منتقی الجمان، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۴؛ جدیدی نژاد، معجم مصطلحات الرجال و الدرایة، ۱۳۸۰ش، ص۸۷؛ نصيري، آشنايي با علوم حديث،۱۳۹۶ش، ص۲۴و۲۵؛ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۶۵.</ref>  

* علما [[اهل سنت]]<ref>ابن حجر عسقلانی، شرح نخبة الفکر فی مصطلح الاثر، ۱۴۳۰ق، ص۱۲؛ نووی شافعی، التقریب،۱۴۰۶ق، ص۱۴.</ref> و جمعی از [[امامیه]]، <ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی،۱۴۲۶ق، ج۳، ص۲۶۵.</ref> قید عدم شُذوذ و عدم عِلَّت (ضعف و بیماری) را در تعریف، اضافه کرده‌اند. مراد از شذوذ روایت خلاف مشهوری است که توسط راوی ثقه روایت شده باشد؛ و منظور از علت، عبارت است از عیب غیر آشکاری که موجب ضعف حدیث شود، مثلا سند در ظاهر متصل به [[معصوم]] است ولی با دقت روشن می‌شود در سند افتادگی وجود دارد.

* [[شافعی]] و سخاوی و به پیروی از آنان جمع دیگری از پیشوایان اهل سنت، مذهب خاصی را شرط قبول روایت ندانسته و روایات ثقات مذاهب را قبول دارند<ref> ر. ک: قاسمی، قواعد التحدیث، ص۱۶۴.</ref> [[خطیب بغدادی]] از علی بن مدینی (از پیشوایان حدیث اهل سنت) نقل می‌کند که می‌گفت: اگر [[حدیث]] اهل [[کوفه]] را به جهت [[شیعه|تشیع]] رد کنیم، کتاب‌های حدیث از بین می‌رود.<ref> خطیب بغدادی، الکفایه خطیب، ص۱۲۹؛ مدیر شانه چی، درایه الحدیث، ۱۳۸۷ش، ص۶۹.</ref>

حدیث صحیح یکی از اقسام [[خبر واحد]] است و در میان انواع روایات در بهترین درجه اعتبار و حجیت است و [[مجتهد|علما]] بنابر نظر حجیت خبر واحد حکم به حجیت خبر صحیح داده‌اند.<ref>بهایی عاملی، وصول الاخیار،۱۳۶۰ش، ص۹۳ و۹۴.</ref> البته این حجیت خبر صحیح نزد علما در صورتی پذیرفته است که با مضمون [[قرآن]] و [[سنت]] و [[اجماع |اجماع علما]] مخالف نباشد و علما از آن اعراض نکرده و یا خبر دیگری که قوی تر از آن است تعارض نداشته باشد.<ref>بهایی عاملی، وصول الاخیار الی اصول الاخبار،۱۳۶۰ش، ص۸۰، مدیر شانه چی، کاظم، علم الحدیث، راجع به تعارض دو خبر.</ref> روایاتی نیز از معصومین(ع) در رد احادیثی که مخالف قرآن است نقل شده است.<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج ۱۸، ص۷۸ و ۷۹.</ref>

# صحیح ادنی: اتصاف مزبور به ظن اجتهادی تحقق یابد.{{یاد|منظور از ظن اجتهادی، احتمال راجحی است که از [[اصل استصحاب|استصحاب]] عدالت یا [[اصالت عدم الفسق]] یا ظاهر الحال، حاصل شود.}} تقسیم می‌شود.<ref>حریری، فرهنگ اصطلاحات حدیث،۱۳۸۱ش، ص۸۳. مرکز اطلاعات و منابع اسلامی، فرهنگ نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۴۱.</ref>  

* جبل عاملی، جمال الدین حسن (فرزند شهید ثانی)، منتقی الجمان، قم، مؤسسه نشر اسلامی،۱۳۶۲ش.  

* حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات حدیث، قم، انتشارات هجرت،۱۳۸۱ش.  

* هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، چاپ اول،۱۴۲۶ق.