تسنن دوازده‌امامی: تفاوت میان نسخه‌ها

به‌گفته برخی محققان، تسنن دوازده‌امامی در حدود قرن ششم قمری شکل گرفت؛<ref>ابوئی مهریزی، «کچکول میر جمال‌الدین حسینی جامی و بازتاب اندیشه تسنن دوازده‌امامی در آن»، ص۲؛ جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۷-۳۳.</ref> بستر آن در همان قرون نخستین اسلامی و در تقابل با اهل‌سنت عثمانی‌مذهب فراهم شد که قائل به عدم مشروعیت [[خلافت امام علی(ع)]] بودند؛<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> به این صورت که در مقابل عثمانیه، افرادی از اهل‌سنت تلاش می‌کردند [[فضایل امام علی(ع)]] و سایر [[اهل‌بیت(ع)]] را منتشر کنند.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref> در کتاب‌های رجالی متقدمِ اهل‌سنت، از این افراد، با عنوان «سنیان مُتَشَیِّع» یا «سنیان متهم به تشیع» یاد شده است.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۶.</ref>   

برخی دیگر از زمینه‌های پیدایش تسنن دوازده‌امامی چنین بیان شده است: سقوط [[بنی‌عباس|خلافت عباسی]]،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۵-۱۵۶؛ جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۵.</ref> تسامح مذهبی [[ایلخانان مغول]]<ref>اشپولر، تاریخ مغول در ایران، ۱۳۵۱ش، ۲۰۳-۲۰۴؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۶.</ref> و امیران تیموری،<ref>رمضان‌جماعت و جدیدی، «عوامل مؤثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده‌امامی و تأثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری»، ص۱۵۹-۱۶۱.</ref> رشد [[تصوف]] و مرجعیت‌یافتن صوفیان،<ref>امینی‌زاده و رنجبر، «تسنن دوازده‌امامی خراسان در سده‌های هشتم و نهم هجری زمینه‌ها و علل»، ص۶۶.</ref> و نزدیک‌شدن تصوف و تشیع به هم.<ref>الشیبی، تشیع و تصوف،‌ ۱۳۸۷ش، ص۱۴۳-۱۴۶؛ جعفریان،‌ تاریخ تشیع در ایران،‌ ۱۳۸۸ش، ص۷۶۰-۷۶۷؛ باسانی، «دین در عهد مغول»، ص۵۱۷.</ref>

== تسنن دوازده‌امامی در قلمرو فرهنگ ==

چهره‌های مختلف فرهنگی، از قرن ششم تا زوال [[صفویان]]، دارای گرایش تسنن دوازده‌امامی قلمداد شده‌اند.<ref>دانش‌پژوه، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> [[رسول جعفریان]] معتقد است در میانه قرن هشتم تا دهم قمری آثار بسیاری با این گرایش توسط اهل‌سنت تولید شده است؛<ref>جعفریان، تاریخ ایران اسلامی از یورش مغولان تا زوال ترکمانان، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۶.</ref> آثار مختلف دینی، تاریخی و ادبی (شعر و غیر آن) که در آنها، در کنار یادکرد از [[خلفای راشدین]] از [[امامان شیعه|ائمه شیعه]] با عنوان حجت‌های معصوم الهی یاد شده است.<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۲۹.</ref>

*[[حمدالله مستوفی]] (درگذشت: بعد از ۷۵۰ق) در [[تاریخ گزیده]]، شرح حال خلفا را با ائمه(ع) در پیِ هم آورده و از امامان شیعه با عنوان «ائمه معصومین»<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۱.</ref> و «حُجَّةُ الحَقِّ عَلَی الخلق»<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۱.</ref> یاد کرده است.<ref>دانش‌پژوه، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، ص۳۰۷؛ جعفریان،‌ تاریخ تشیع در ایران،‌ ۱۳۸۸ش، ص۸۴۲-۸۴۳.</ref>

*شمس‌الدین محمد زَرَندی حَنَفی (درگذشت: حدود ۷۵۰ق) در [[نظم درر السمطین (کتاب)|نَظْمُ دُرَرِ السِّمْطَیْن]] و [[معارج الوصول الى معرفة فضل آل الرسول (کتاب)|مَعارجُ الوُصول إلی مَعرفَة فَضل آلِ الرّسول]].<ref>دانش‌پژوه، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، ص۳۰۷.</ref>

*[[عبدالرحمن جامی]] (۸۱۷-۸۹۸ق)، شاعر حنفی و صوفی نقشبندی، که در آثارش به شیعیان خوش‌بین نیست، به [[امامان شیعه|ائمه شیعه‌(ع)]] اظهار علاقه می‌کند.<ref>مایل هروی، شیخ عبدالرحمن جامی، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۴-۱۲۲.</ref>

*شهاب‌الدین احمد بن حَجَر هَیتَمی‌ شافعی (۹۰۹-۹۷۴ق) در [[الصواعق المحرقة (کتاب)|اَلصَّواعِقُ المُحرِقَة]]، که در رد شیعه نگاشته شده، به فضائل اهل‌بیت(ع) پرداخته است.<ref>دانش‌پژوه، «انتقاد کتاب: کشف الحقائق»، ص۳۰۷.</ref>

*جمال‌الدین عبدالله بن محمد شبراوی شافعی (۱۰۹۲- ۱۱۷۲ق) در [[الاتحاف بحب الاشراف (کتاب)|الاِتْحاف بِحُبّ الاَشْراف]].<ref>جعفریان، «مقدمه مصحح»، ص۳۱.</ref>