برهان نظم: تفاوت میان نسخه‌ها
درج سه مورد منبع و اصلاح شیوه نامه ارجاع و منابع پایانی
(درج سه مورد منبع و اصلاح شیوه نامه ارجاع و منابع پایانی) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]] خطاب به [[مفضل بن عمر جعفی|مفضل]]:{{سخ}}'''«'''ای مفضل، نخستین عبرت و دلیل بر وجود خالق، نظم و صورت بخشیدن به این عالم و جمع آوری اجزای آن و نظم آفرینی درآن است. از این رو، اگر با اندیشه و خرد در کار عالم خوب و عمیق تأمل کنی، به راستی آن را همانند خانه و سرایی می‌یابی که تمام نیازهای بندگان خدا درآن آماده و گرد آمده است. اینها همه دلیل آن است که جهان هستی با اندازه گیری دقیق و حکیمانه و نظم و تناسب و هماهنگی آفریده شده است. آفریننده آن یکی است و او همان شکل دهنده، نظم آفرین و هماهنگ کننده اجزای آن است.'''»'''|تاریخ بایگانی| | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام صادق(ع)]] خطاب به [[مفضل بن عمر جعفی|مفضل]]:{{سخ}}'''«'''ای مفضل، نخستین عبرت و دلیل بر وجود خالق، نظم و صورت بخشیدن به این عالم و جمع آوری اجزای آن و نظم آفرینی درآن است. از این رو، اگر با اندیشه و خرد در کار عالم خوب و عمیق تأمل کنی، به راستی آن را همانند خانه و سرایی می‌یابی که تمام نیازهای بندگان خدا درآن آماده و گرد آمده است. اینها همه دلیل آن است که جهان هستی با اندازه گیری دقیق و حکیمانه و نظم و تناسب و هماهنگی آفریده شده است. آفریننده آن یکی است و او همان شکل دهنده، نظم آفرین و هماهنگ کننده اجزای آن است.'''»'''|تاریخ بایگانی| | ||
| منبع = <small>[[بحار الانوار]]، ج۱، ص۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px| اندازه خط = ۱۴px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | | منبع = <small>[[بحار الانوار]]، ج۱، ص۶۳.</small>| تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px| اندازه خط = ۱۴px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
بر اساس این برهان، نظم و سامان خاصی که بر کل جهان به صورت کلی حاکم است، انسان‌ها را به وجود خداوند رهنمون می‌کند. خدایی که آفریننده و تدبیر کننده جهان است. | بر اساس این برهان، نظم و سامان خاصی که بر کل جهان به صورت کلی حاکم است، انسان‌ها را به وجود خداوند رهنمون می‌کند. خدایی که آفریننده و تدبیر کننده جهان است.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۳-۳۹.</ref> | ||
ویژگی خاصی که این برهان نسبت به سایر [[برهان‌های اثبات خدا|براهین اثبات خدا]] دارد، این است که نسبت به بقیه استدلال‌ها، فهم آن برای عموم مردم راحت‌تر است. | ویژگی خاصی که این برهان نسبت به سایر [[برهان‌های اثبات خدا|براهین اثبات خدا]] دارد، این است که نسبت به بقیه استدلال‌ها، فهم آن برای عموم مردم راحت‌تر است.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۱.</ref> سادگی استدلال و دور بودن از مناقشات عقلی، ویژگی مشترک در بیان‌های مختلف آن است، چنان‌که اختلاف مبانی اعتقادی تأثیری در نوع تقریر این برهان ندارد.{{مدرک}} | ||
==مایه‌های اصلی برهان نظم در قرآن== | ==مایه‌های اصلی برهان نظم در قرآن== | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
و برای اثبات ویژگی‌های ناظم می‌گوییم: «در طبیعت نظم وجود دارد و هر نظمی برخاسته از شعور و آگاهی است، پس بایستی ناظم جهان طبیعت دارای شعور و آگاهی باشد» | و برای اثبات ویژگی‌های ناظم می‌گوییم: «در طبیعت نظم وجود دارد و هر نظمی برخاسته از شعور و آگاهی است، پس بایستی ناظم جهان طبیعت دارای شعور و آگاهی باشد» | ||
اساس این تقریر بر [[اصل علیت]] استوار است و اینکه «هر پدیده‌ای محتاج پدیدآورنده است»و چون «نظم» پدیده است پس محتاج پدیدآورنده‌ای یعنی ناظمی است و چون نظم و سامان دادن به یک مجموعه نیازمند آگاهی و شعور است پس این ناظم دارای این ویژگی‌ها است.<ref> | اساس این تقریر بر [[اصل علیت]] استوار است و اینکه «هر پدیده‌ای محتاج پدیدآورنده است»و چون «نظم» پدیده است پس محتاج پدیدآورنده‌ای یعنی ناظمی است و چون نظم و سامان دادن به یک مجموعه نیازمند آگاهی و شعور است پس این ناظم دارای این ویژگی‌ها است.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۳-۳۵.</ref> | ||
===تقریر بر اساس انسجام و پیوستگی اجزای عالم=== | ===تقریر بر اساس انسجام و پیوستگی اجزای عالم=== | ||
مجموعه‌های عالم طبیعت، دارای انسجام و اتصال شگفت‌آوری هستند، به‌گونه‌ای که گاهی یک جزء کوچک در کل عالم طبیعت تأثیر می‌گذارد.اکتشافات علمی همچون اثبات تأثیر نجوم در حیات موجودات روی زمین و دیگر دستاوردهای علمی، این اتصال و انسجام را آشکارتر می‌سازد. این ارتباط و تنیدگی مجموعه‌ها در همدیگر، دلالت بر وجود شعور و دخالت عقلی بزرگ در ساختار جهان می‌کند.<ref> | مجموعه‌های عالم طبیعت، دارای انسجام و اتصال شگفت‌آوری هستند، به‌گونه‌ای که گاهی یک جزء کوچک در کل عالم طبیعت تأثیر می‌گذارد.اکتشافات علمی همچون اثبات تأثیر نجوم در حیات موجودات روی زمین و دیگر دستاوردهای علمی، این اتصال و انسجام را آشکارتر می‌سازد. این ارتباط و تنیدگی مجموعه‌ها در همدیگر، دلالت بر وجود شعور و دخالت عقلی بزرگ در ساختار جهان می‌کند.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱،</ref> | ||
===تقریر بر اساس هدفمندی=== | ===تقریر بر اساس هدفمندی=== | ||
با دقت در مجموعه نظام‌های عالم هستی متوجه می‌شویم که برخی از این نظام‌ها در خدمت نظامی دیگر قرار دارد به‌طوری که در صورت نبودن نظام اول، نظام دوم از بین خواهد رفت.{{مدرک}} به عبارت دیگر نظام اول هدف و غایتی دارد که آن تامین احتیاجات نظام دوم است و بدین ترتیب، ارتباط تنگاتنگی بین نظام‌های عالم هستی وجود دارد. مثلا ساختار فیزیولوژی وجودی مادر برای تامین احتیاجات غذایی نوزاد است. مشخص است که این هدفمندی و ارتباط در عالم، نشان‌دهنده موجود عالِم و باشعوری است که چنین ارتباط و هدفمندی را در عالَم به وجود آورده است.<ref> | با دقت در مجموعه نظام‌های عالم هستی متوجه می‌شویم که برخی از این نظام‌ها در خدمت نظامی دیگر قرار دارد به‌طوری که در صورت نبودن نظام اول، نظام دوم از بین خواهد رفت.{{مدرک}} به عبارت دیگر نظام اول هدف و غایتی دارد که آن تامین احتیاجات نظام دوم است و بدین ترتیب، ارتباط تنگاتنگی بین نظام‌های عالم هستی وجود دارد. مثلا ساختار فیزیولوژی وجودی مادر برای تامین احتیاجات غذایی نوزاد است. مشخص است که این هدفمندی و ارتباط در عالم، نشان‌دهنده موجود عالِم و باشعوری است که چنین ارتباط و هدفمندی را در عالَم به وجود آورده است.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱، ص۴۷.</ref> | ||
===تقریر بر اساس حساب احتمالات=== | ===تقریر بر اساس حساب احتمالات=== | ||
وجود حیات و زندگی بر روی زمین، بر اثر وجود شرایط فراوانی است و عوامل گوناگونی با یکدیگر هماهنگ شده‌اند تا حیات کنونی موجودات عالم طبیعت، نظم و سامان کنونی خود را یافته است، به گونه‌ای که نبود هر یک از این شرایط موجب بی‌نظمی و فساد این عالم می‌شود. | وجود حیات و زندگی بر روی زمین، بر اثر وجود شرایط فراوانی است و عوامل گوناگونی با یکدیگر هماهنگ شده‌اند تا حیات کنونی موجودات عالم طبیعت، نظم و سامان کنونی خود را یافته است، به گونه‌ای که نبود هر یک از این شرایط موجب بی‌نظمی و فساد این عالم می‌شود. | ||
این شرایط و عوامل به قدری زیاد هستند که احتمال اتفاقی بودن این نظم و هماهنگی را بسیار ضعیف و در حدّ صفر می‌کند.<ref> | این شرایط و عوامل به قدری زیاد هستند که احتمال اتفاقی بودن این نظم و هماهنگی را بسیار ضعیف و در حدّ صفر می‌کند.<ref>سبحانی تبریزی، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل،۱۴۲۳ق، ج۱، ص۵۱</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
| خط ۱۵۱: | خط ۱۵۱: | ||
*ایان باربور، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی،تهران؛ | *ایان باربور، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی،تهران؛ | ||
*تفتازانی، مسعود، شرح المقاصد، به کوشش عبدالرحمان عمیره، بیروت، ۱۴۰۹ق / ۱۹۸۹م؛ | *تفتازانی، مسعود، شرح المقاصد، به کوشش عبدالرحمان عمیره، بیروت، ۱۴۰۹ق / ۱۹۸۹م؛ | ||
* | *سبحانی تبریزی، جعفر، الهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، قم، موسسة الامام الصادق(ع)،۱۴۲۳ق. | ||
*صدر، محمدباقر، «موجر فی اصول الدین»، همراه الفتاوی الواضحه، نجف، ۱۹۷۷م؛ | *صدر، محمدباقر، «موجر فی اصول الدین»، همراه الفتاوی الواضحه، نجف، ۱۹۷۷م؛ | ||
*صدرالدین شیرازی، المبدأ و المعاد، به کوشش جلال الدین آشتیانی، تهران، ۱۳۵۴ش؛ | *صدرالدین شیرازی، المبدأ و المعاد، به کوشش جلال الدین آشتیانی، تهران، ۱۳۵۴ش؛ | ||