آیه نور: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه نور''' ([[سوره نور|نور]]: ۳۵) [[خدا|خداوند]] را نور آسمان‌ها و زمین معرفی می‌کند و در قالب مثالی به تبیین چگونگی درخشش این نور بر آسمان و زمین و نقش آن در هدایت [[ایمان|مؤمنان]] پرداخته است.

مفسران کلمه نور در این آیه را به هدایت‌کننده، هستی‌بخش، روشن‌کننده و زینت‌بخش تفسیر کرده و مصادیقی از جمله [[قرآن]]، [[ایمان]]، هدایت الهی، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه]] برای آن بیان کرده‌اند.<br />  

در برخی از تفاسیر و روایات این آیه بر پیامبر(ص) و [[اهل‌بیت(ع)]] تطبیق داده شده است.

در آیات قبل از آیه نور، از [[احکام شرعی|احکام]] به‌ویژه از [[عفت]] و مبارزه با [[فحشا]] سخن گفته شده است. آیه نور نیز در پیوند با این آیات نازل شده است؛<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۴۷۰.</ref> زیرا ضامن اجرای همه احکام خدا مخصوصاً خویشتن‌داری جنسی، [[ایمان]] است و از این رو در آیه نور، از نور هدایت الهی یاد شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۴۷۰.</ref>

آیه نور همراه با آیات بعدی، در مقام مقایسه میان مؤمنان (<small>که به وسیله نور خداوند هدایت یافته‌اند</small>) و کافران (<small>که دچار ظلمت‌های متراکم گشته‌اند</small>) است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۰.</ref> مفسران درباره مفهوم آیه نور و معنای کلمات آن، مصادیق و مظاهر نور الاهی و نیز چگونگی اتصاف مفاد آیه به خداوند دیدگاه‌های گوناگونی ارائه داده‌ا‌ند. [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] بر اساس معنای اولیه و معروف کلمه نور، آن را چیزی می‌داند که اجسام دیگر به وسیله آن ظاهر می‌شوند ولی خودش در ذاتش روشن و هویداست و چیز دیگری آن را ظاهر نمی‌کند؛ یعنی نور ظاهر بالذات و مُظهِر غیر است. و نور در معنای ثانویه، بر هر چیزی اطلاق می‌شود که محسوسات را آشکار می‌کند؛ به همین دلیل حواس ظاهری انسان مانند شنوایی، بویایی و بساوایی (لامسه)، و نیز غیرمحسوساتی مانند عقل که معقولات را ظاهر می‌کند، نور خوانده‌ شده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۲.</ref>

مفسران کلمه «نور» را در ابتدای آیه (اللهُ نُورُ‌ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضِ)، به هدایت‌کننده،<ref>طبرانی، تفسیر القرآن العظیم، ۲۰۰۸م، ج۴، ص۴۳۳؛ بحرانی،‌ البرهان، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۶۶.</ref> روشن‌کننده، زینت‌بخش<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۳، ص۳۷۹.</ref> و هستی‌بخش<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> تفسیر کرده‌اند و با توجه به دیگر آیات و روایات، [[قرآن]]،<ref>سوره مائده، آیه ۱۵؛ سوره اعراف، آیه ۱۵۷.</ref> [[ایمان]]،<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref> هدایت الهی،<ref>سوره انعام، آیه ۱۲۲.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]]،<ref>سوره احزاب، آیه ۴۶.</ref> [[امامان شیعه]]<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۳، ۶۱۵.</ref> و علم<ref>ابن حیون، دعائم الإسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۴۱۹.</ref> را از مصادیق و مظاهر آیه نور شمرده‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۴۷۱-۴۷۲.</ref>

در این [[آیه]] بعد از بیان این حقیقت که [[خدا]] نور آسمان و زمین است، نور خداوند را در قالب مثال بیان می‌کند. در این مثال، نور خداوند به چراغ‌دانی تشبیه شده است که چراغی در آن است و آن چراغ در حبابی شفاف و درخشنده مانند یک ستاره قرار گرفته و با روغنی صاف و خالص از درخت [[برکت|پربرکت]] زیتون که نه شرقی و نه غربی است، افروخته شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۴۷۵-۴۷۶.</ref> مفسران در شرح و بیان این مثال، دیدگاه‌های مختلفی ارائه کرده‌اند. بعضی منظور از این تشبیه را نور هدایت و معرفت الهی که در قلوب [[ایمان|مؤمنان]] افروخته شده است می‌دانند و برخی آن را به معنای [[قرآن]] که درون قلب آدمی را نورافشان می‌کند تفسیر کرده‌اند. عده‌ای این تشبیه را اشاره به شخص [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] می‌دانند و گروهی نیز آن را به روح اطاعت و [[تقوا]] که مایه خیر و سعادت است برمی‌گردانند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۲۲۵۲۲۷؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۳، ص۳۸۶-۳۸۷.</ref>

به نظر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] منظور از آیه نور این است که خداوند کسانی را که در کمال [[ایمان]] باشند و نه کافران را، به سوی نور خود هدایت می‌کند؛ منظور از آیه این نیست که بعضی را به سوی نورش هدایت و برخی را محروم می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref> همچنین فراز «وَيَضْرِبُ اللهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» اشاره به این نکته دارد که دانش و علمی گسترده در قالب مَثَل بیان شده است؛ زیرا مثل آسان‌ترین راه برای تبیین حقایق و نکات دقیق است و هر کس (عالم و بی‌سواد) به اندازه  تعقل و درکش از آن بهره می‌برد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۲۵.</ref>

در برخی از تفاسیر با استناد به روایات، آیه نور را بر [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت پیامبر]] تطبیق داده‌اند. در این تفاسیر، مشکات را بر قلب [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]] یا بر [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، زجاجه را بر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و قلب او و عبارت «نور علی نور» را بر [[امامان شیعه]] که یکی بعد از دیگری می‌آمدند و مؤید به نور علم و حکمت بودند، تطبیق کرده‌اند.<ref>حویزی، نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۶۰۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۳، ص۳۰۶.</ref>

[[شیخ صدوق|صدوق]] در کتاب [[التوحید (کتاب)|توحید]] خود روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل می‌کند که خداوند آیه نور را مثالی برای اشاره به اهل بیت قرار داده است. در این روایت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] از ادله و آیات خدا معرفی شده‌اند، آیاتی که مردم به وسیله آن به سوی [[توحید]] و مصالح دین و شرایع اسلام و سنن و فرائض خدا هدایت می‌شوند.<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۵۷.</ref> علامه طباطبائی این روایت را از قبیل اشاره به افضل مصادیقش  که رسول خدا(ص) و اهل بیت اویند، دانسته است؛ ولی از نظر او [[آیه]] شامل غیر اهل بیت(ع) مانند [[پیامبران|انبیاء]]، اوصیاء و اولیاء نیز می‌شود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۱۴۱.</ref>

آثاری در شرح و تفسیر آیه نور نوشته شده است:

* آیه نور اثر [[ملاصدرا]].

* مشکاة الانوار تألیف غَزّالی در شرح و تفسیر آیه نور