imported>Foadian |
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''دجال'''؛ شخص یا موجودی است که در پاره‌ای روایات، از دشمنان بزرگ [[امام مهدی]](عج) شمرده شده است. در [[حدیث|روایات]] آمده که دجال هنگام سختی و قحطی ظهور می‌کند و جمعی را فریب داده و به سوی خود می‌کشاند و سرانجام به دست حضرت مهدی(ع) از میان می‌رود.<ref>بحار الانوار،ج ۵۲ص ۱۹۴ و ۳۰۸.</ref> | | '''دجال'''، شخص یا موجودی که بنابر برخی روایات، از دشمنان بزرگ [[امام مهدی]](عج) است. در [[حدیث|روایات]] آمده که دجال هنگام سختی و قحطی ظهور می‌کند و جمعی را فریب داده و به سوی خود می‌کشاند و سرانجام به دست حضرت مهدی(ع) از میان می‌رود.<ref>بحار الانوار،ج۵۲، ص ۱۹۴ و ۳۰۸.</ref> |
|
| |
|
| == معنای لغوی == | | ==مفهوم‌شناسی== |
| دجال در زبان عربی از ریشه «دجل» به معنای بسیار دروغگو و حیله‌گر است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱۱ص۲۳۶ </ref> | | واژۀ دجال در زبان عِبری و در آموزه‌های [[یهود]]، به معنی «دشمن خدا» است که از ترکیب دو واژه «دج» یعنی دشمن و ضد، و «ال» یعنی خدا، پدید می‌آید.<ref>اعلام قرآن، ص۴۷۹; پرتوی آملی، مهدی، به نقل از ریشه‌های تاریخی امثال و حکم، ج۱، ص ۴۳۶.</ref> |
|
| |
|
| == دجال در زبان عبری ==
| | در روایاتی از اهل سنت، خروج دجال از نشانه‌های برپایی قیامت دانسته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ترمذی، سنن ترمذی، ج۴، ص ۵۰۷-۵۱۹.</ref> با این حال، در کتابهای روایی شیعه، تنها چند روایت نقل شده که بر اساس آنها، خروج دجال یکی از [[علائم ظهور]] حضرت مهدی(عج) است. این روایات، معتبر و قابل قبول دانسته نشده است.<ref>بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۹۳.</ref> |
| واژۀ دجال در زبان عِبری و در آموزه‌های [[یهود]] به معنی «دشمن خدا» است که از ترکیب دو واژه «دج» یعنی دشمن، ضد و «ال» یعنی خدا، پدید می‌آید. (در زبان عبری «ال» و «ایل» به معنی خداست، مثل [[اسرائیل]] به معنی دوست خدا، یا به تفسیر یهودیان به معنای غلبه کننده بر خدا)<ref>اعلام قرآن، ص۴۷۹; پرتوی آملی، مهدی،به نقل از ریشه‌های تاریخی امثال وحکم، ج ۱،ص ۴۳۶.</ref>
| |
|
| |
|
| == دجال در کتابهای مقدس ==
| | کتابهای روایی [[شیعه]]، اشاره‌ای به خروج دجال و فتنه‌های قبل از [[ظهور]] نداشته، و تنها از کشته شدن دجال به دست [[امام زمان]](ع) یا حضرت عیسی سخن گفته‌اند. این روایات هیچ اشاره‌ای به مباحث طرح شده در روایات اهل سنت، از جمله فتنه‌های دجال، چهره او، و همچنین پیروانش ندارد. شیخ صدوق، روایتی از [[پیامبر اکرم]] نقل کرده است که بر اساس آن، ذکر دجال در پیشینیان، ولی وجودش در آینده است. …<ref>الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِی الْأَوَّلِینَ وَ یخْرُجُ فِی الْآخِرِینَ (شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۴۵۷-۴۵۸، ح۲).</ref> |
| در [[انجیل]] این واژه تنها در نامه‌های یوحنّا آمده و از کسانی که حضرت مسیح و یا «پدر و پسر» را انکار کنند، با عنوان دجال یاد شده است. این واژه در ترجمه انگلیسی کتابهای مقدس مسیحی، به آنتی کرایست [Anti christ] (= ضد مسیح) که معادل یونانی آن [antichristos] است، معادل سازی شده است؛ چنان‌که در نامه اوّل یوحنّا باب دوم آیه ۱۸ می‌خوانیم:
| |
| | |
| «ای بچّه‌ها این ساعت آخر است و چنان که شنیده‌اید که دجّال می‌آید الحال هم دجّالان بسیار ظاهر شده‌اند و این را می‌دانم که ساعت آخر است.» و نیز در همین رساله در آیات ۲۲ و ۲۳ می‌خوانیم : «دروغگو کیست جز آن که مسیح بودن (یعنی نجات‌دهنده بودن) [[عیسی]] را انکار کند و آن دجّال است که پدر و پسر را انکار می‌نماید.»
| |
| | |
| == داستان دجال در منابع مسلمانان ==
| |
| در روایات زیادی از اهل سنت، خروج دجال از نشانه‌های برپایی قیامت دانسته شده است. در کتابهای روایی شیعه، تنها چند روایت در مورد خروج دجال به عنوان یکی از [[علائم ظهور]] حضرت مهدی(عج) آمده است که از نظر سند، معتبر و قابل قبول نیستند.<ref> بحار الانوار، جلد ۵۲، ص۱۹۳ </ref>
| |
| | |
| === دجال در روایات اهل سنت ===
| |
| در روایات بسیاری از [[اهل سنت]]، خروج دجال از نشانه‌های برپایی [[قیامت]] است. قسمت عمده روایات در مورد دجال را «احمد بن حنبل» در کتاب «مسند» و «تِرمِذی» در «صحیح» خود و «ابن ماجه» در «سنن» و «مسلم» در «[[صحیح مسلم|صحیح]]» و «ابن اثیر» در «النهایه» از [[عبدالله بن عمر]] و [[ابو سعید خدری|ابوسعید خُدری]] و [[جابر بن عبدالله انصاری|جابر بن عبدالله انصاری]] نقل کرده‌اند.<ref>ترمذی،سنن ترمذی، ج ۴، ص۵۰۷ – ۵۱۹٫</ref>
| |
| | |
| === دجال در منابع شیعی ===
| |
| کتابهای روایی [[شیعه]] اشاره‌ای به خروج دجال و فتنه‌های قبل از [[ظهور]] نداشته و تنها بیان می‌کنند که دجال به دست [[امام زمان]](ع) کشته می‌شود و در روایت دیگری به دست حضرت عیسی کشته می‌شود. این روایات هیچ اشاره‌ای به مباحث طرح‌شده در روایات اهل سنت، فتنه‌های دجال، قیافه او، مردمان پیرو او و… ندارد.
| |
| | |
| بنا بر روایتی از [[پیامبر اکرم]] ذکر دجال در پیشینیان بوده ولی وجودش در آیندگان است: … الدَّجَّالَ اسْمُهُ فِی الْأَوَّلِینَ وَ یخْرُجُ فِی الْآخِرِینَ …<ref>شیخ صدوق، الخصال،ج ۲،صص ۴۵۷ – ۴۵۸، ح ۲٫ </ref>
| |
| | |
| اگر اصل قضیه دجال صحت داشته باشد، بی‌تردید بسیاری از ویژگی‌هایی که برای آن بیان شده، افسانه به نظر می‌رسد. روایتی را [[قطب الدین راوندی]] از طرق اهل سنت از پیامبر نقل کرده است: «هیچ پیامبری مبعوث نشد مگر آن که قومش را از فتنه دجال بر حذر داشت.»
| |
| <ref>بحارلانوارج ۵۲ ص۱۹۵ و الخرائج ج ۳ص ۱۱۳۸ </ref>
| |
| با توجه به معنای لغوی «دجال»، به نظر می‌رسد مقصود از آن، نام شخص معینی نیست؛ بلکه هر کسی که با ادّعاهای پوچ و بی‌اساس و با تمسّک به انواع حیله‌گری و نیرنگ در صدد فریب مردم باشد، دجال است.
| |
| سید محمد باقر صدر دجال را مفهومی نمادین می داند که امروزه به تمدن مادی گرای غرب قابل انطباق است که با اسلام سر ستیز دارد.<ref>رضوانی، موعود شناسی، ص۵۳۳.</ref>
| |
| | |
| بر این اساس، می‌توان به وجود دجال‌ها متعدد قائل شد که در دوره‌های گوناگون ظاهر شده و به فتنه‌گری‌هایی پرداخته و مردم سست [[ایمان]] را دچار حیرت کرده باشند. وجود روایاتی که در آن سخن از دجال‌های متعدد رفته است، این احتمال را تقویت می‌کند،از جمله روایتی که از پیامبر اسلام نقل شده است: پیش از خروج دجال، بیش از هفتاد دجال خروج خواهند کرد.<ref>متقی هندی کنزالعمال، ج۱۴ص۲۰۰</ref>
| |
| | |
| از این رو قضیه دجّال بیانگر این مطلب است که در آستانه قیام [[حضرت مهدی]] علیه‌السلام، فردی حیله‌گر، برای نگه داشتن فرهنگ و نظام [[جاهلی]]، همه تلاش خود را به کار می‌گیرد تا مردم را نسبت به اصالت و تحقّق آن قیام آسمانی و استواری رهبریش، مردد کند. در مورد دجّال تحلیل‌های ذوقی بسیاری شده است؛ ولی هیچ یک مستند روشن و قطعی نداشته و تنها بر اساس احتمالات و گمانه‌زنی هستند.
| |
| | |
| === زمان خروج ===
| |
| در حدیثی آمده است : هنگامی که غنایم [[قسطنطنیه]] را تقسیم می‌کنند، خبر خروج دجال به حضرت و یارانش می‌رسد.<ref> معجم احادیث الامام مهدی(عج)،ج ۲ ص۵۰ </ref>
| |
| | |
| در آستانه ظهور حضرت مهدی(عج) نشانه‌های بسیاری بروز می‌کند که یکی از آنها، خروج «دجّال» است.<ref>اثباة الهداة، ج ۷، ص۳۹۷</ref>
| |
|
| |
|
| === محل تولد === | | === محل تولد === |
| دربرخی روایات غیر قطعی، محل خروج دجّال را، [[اصفهان]]<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص۱۹۴</ref> یا [[بجستان]]<ref>منتخب الاثر»، ص۴۲۵</ref> و یا [[خراسان]]<ref>الملاحم و الفتن، ص۱۲۶</ref> معرفی کرده شده است.
| | محل خروج دجّال در برخی روایات غیرقطعی، [[اصفهان]]<ref>بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۹۴.</ref> [[بجستان]]<ref>منتخب الاثر»، ص۴۲۵.</ref> و یا [[خراسان]]<ref>الملاحم و الفتن، ص۱۲۶.</ref> معرفی شده است. |
|
| |
|
| === ویژگی‌ها، عقاید و افکار === | | === ویژگی‌ها، عقاید و افکار === |
| در روایات (که ریشه اکثر آنها منابع اهل سنت هستند) آمده که دجال ادّعای الوهیت کرده و به وجود او خونریزی و فتنه در عالم واقع می‌شود. از اخبار چنین برمی‌آید که یک چشم او مالیده و ممسوح است و چشم چپ او در میان پیشانی‌اش واقع شده و مانند ستاره می‌درخشد و تکّه خونی در میان چشم او واقع است. بسیار بزرگ و تنومند و دارای شکل عجیب و غریب و بسیار ماهر در سِحْر است. در پیش او کوه سیاهی قرار دارد که به نظر مردم می‌آید، کوه نان است و در پشت سرش کوه سفیدی که از سِحْر به نظر مردم آب‌های صاف جاری می‌آید. او فریاد می‌زند: بندگانم من پروردگار بزرگ و والای شما هستم».<ref>محدث قمی،منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۷</ref>
| | بنابر روایات اسلامی که بیشتر آنها از راویان اهل سنت نقل شده، دجال ادّعای الوهیت کرده و موجب خونریزی و فتنه در عالم می‌شود. چشم چپ او در میان پیشانی‌اش واقع شده و مانند ستاره می‌درخشد و تکّه‌خونی در چشم اوست. بسیار بزرگ و تنومند و دارای شکل عجیب و غریب و بسیار ماهر در سِحْر است. در جلو او کوه سیاهی است که مردم آن را کوه نان می‌بینند و در پشت سرش کوه سفیدی که از سِحْر به نظر مردم آب‌های جاری می‌آید. او فریاد می‌زند: «بندگانم! من پروردگار بزرگ و والای شما هستم».<ref>محدث قمی، منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۷.</ref> |
| | |
| «دجّال» از همه جا می‌گذرد و فقط در [[مکه]] و [[مدینه]] و [[بیت المقدس]] قدم نمی‌گذارد. <ref>الزام الناصب، ج۲، ص۱۷۲</ref>بیشتر پیروان او افراد یهودی زنازاده عرب‌های بیابانی هستند که تاج بر سر دارند.<ref>عقد الدّرر، ص۲۷۴</ref>
| |
| | |
| پیامبر(ص) درباره دجّال فرمود: «هر [[مؤمن|مؤمنی]] که دجّال را ببیند آب دهان خود را به روی او بیندازد و [[سوره حمد]] را بخواند برای اینکه [[سحر]] آن ملعون را دفع کند».<ref>محدث قمی،منتهی الآمال، باب ۱۴، فصل ۷</ref>
| |
| | |
| طبق نقل [[امام صادق]] علیه‌السلام، امیر مؤمنان [[علی]] علیه‌السلام در ضمن [[خطبه]]ای طولانی فرمود: «حضرت مهدی(عج) با یارانش از مکّه به بیت المقدّس می‌آیند و در آنجا بین آن حضرت و دجّال و ارتش دجّال جنگ واقع می‌شود، دجال و ارتش او شکست می‌خورند، به طوری که از اوّل تا آخر آنها به هلاکت می‌رسند و دنیا آباد می‌شود».<ref>اثباة الهداة، ج ۷، ص۱۷۶</ref>
| |
| | |
| بالاخره دجال به دست [[امام مهدی]](عج) یا به دست [[حضرت عیسی]] کشته می‌شود. طبق روایتی، آن حضرت دجّال را در کُناسه [[کوفه]] دار می‌زند و در روایتی دیگر در [[فلسطین]] در کنار دروازه لد نزدیک بیت المقدّس کشته می‌شود<ref>الزام الناصب، ج۲، ص۱۷۲</ref> و در جای دیگر ذکر کرده‌اند که در عقبه افیق [[شام]] هلاک خواهد شد.<ref>نجم الثّاقب، ص۱۸۹</ref>
| |
| | |
| ==مطالعه بیشتر==
| |
| کتاب دجال آخر الزمان، نوشته حیدر کامل و علی اکبر مهدی پور از انتشارات موعود عصر.
| |
|
| |
|
| کتاب دشمن خدا (دجال)، نوشته حسین شورگشتی، از انتشارات لولو و مرجان.
| | بر اساس روایات، دجال در [[کوفه]] یا جایی نزدیک [[بیت المقدس]] توسط [[امام زمان(ع)]] به دار آویخته می‌شود.<ref>الزام الناصب، ج۲، ص۱۷۲.</ref> بنابر نقلی دیگر، دجال در [[شام]] هلاک خواهد شد.<ref>نجم الثّاقب، ص۱۸۹.</ref> |
|
| |
|
| == پانویس == | | == پانویس == |
| خط ۶۱: |
خط ۲۱: |
| ==منابع== | | ==منابع== |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| * ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن (التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن)، قم، موسسه صاحب الامر، ۱۴۱۶ق. | | * ابن طاووس، علی بن موسی، الملاحم و الفتن: التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن، قم، موسسه صاحب الأمر، ۱۴۱۶ق. |
| * پرتوی آملی، مهدی، اعلام قرآن، | | * پرتوی آملی، مهدی، اعلام قرآن، |
| * ترمذی،محمد بن عسیی، سنن ترمذی، | | * ترمذی، محمد بن عسیی، سنن ترمذی، |
| * حائری، علی، الزام الناصب، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۴۲۲ق. | | * حائری، علی، الزام الناصب، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۴۲۲ق. |
| * حر عاملی، محمد بن حسین، اثباة الهداة بالنصوص و المعجزات. | | * حرّ عاملی، محمد بن حسین، اثباة الهداة بالنصوص و المعجزات. |
| * راوندی، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح فی معجزات الائمه و المعجزات القرآن. | | * راوندی، قطب الدین، الخرائج و الجرائح فی معجزات الائمه و المعجزات القرآن. |
| * صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر. | | * صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر. |
| * صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش. | | * شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش. |
| * قمی، عباس، منتهی الآمال. | | * قمی، عباس، منتهی الآمال. |
| * لسان العرب،ابن منظور، بیروت، دار صادر. | | * لسان العرب، ابن منظور، بیروت، دار صادر. |
| * متقی هندی، کنزالعمال. | | * متقی هندی، کنز العمال. |
| * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، چ دوم. | | * مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. |
| * معجم احادیث الامام مهدی(عج). | | * معجم احادیث الامام مهدی(عج). |
| * مقدسی شافعی سلمی، یوسف بن یحیی، عقد الدّرر فی اخبار المنتظر. | | * مقدسی شافعی سلمی، یوسف بن یحیی، عقد الدّرر فی اخبار المنتظر. |
