حسبه: تفاوت میان نسخه‌ها
←امامیه
(←امامیه) |
(←امامیه) |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
استفاده از واژه حسبه در متون فقهی شیعه امامی، افزون بر یک قرن پیش از ظهور [[صفویان]] در آثار فقهی [[شهید اول]] (متوفی ۷۸۶) دیده می‌شود. وی در [[الدروس الشرعیه (کتاب)|الدروس الشرعیة]]<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، ج ۲، ص۴۷.</ref> برای کتاب امر به معروف و نهی از منکر عنوان حسبه را برگزیده و در کتاب القواعد و الفوائد<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، قسم۲، ص۱۰۱.</ref> از واژه حسبه به معنای مقابله با منکر استفاده کرده و آنجا که برای واجب‌های فوری مثال آورده، حسبه را نیز واجب فوری دانسته است.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، قسم۲، ص۱۰۱.</ref> | استفاده از واژه حسبه در متون فقهی شیعه امامی، افزون بر یک قرن پیش از ظهور [[صفویان]] در آثار فقهی [[شهید اول]] (متوفی ۷۸۶) دیده می‌شود. وی در [[الدروس الشرعیه (کتاب)|الدروس الشرعیة]]<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، ج ۲، ص۴۷.</ref> برای کتاب امر به معروف و نهی از منکر عنوان حسبه را برگزیده و در کتاب القواعد و الفوائد<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، قسم۲، ص۱۰۱.</ref> از واژه حسبه به معنای مقابله با منکر استفاده کرده و آنجا که برای واجب‌های فوری مثال آورده، حسبه را نیز واجب فوری دانسته است.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، قسم۲، ص۱۰۱.</ref> | ||
محتمل است که [[شهید اول]] به تأثیر از [[فقه]] [[اهل سنّت]] و محیطی که در آن می‌زیست (زمان حکومت ممالیک بر منطقه [[مصر]] و [[شام]]) و باتوجه به معنای لغوی حسبه، این واژه را در نوشته‌های خود به کار برده باشد. باب بیستم کتاب «الاحکام السلطانیه و الولایا ت الدینیه» | محتمل است که [[شهید اول]] به تأثیر از [[فقه]] [[اهل سنّت]] و محیطی که در آن می‌زیست (زمان حکومت ممالیک بر منطقه [[مصر]] و [[شام]]) و باتوجه به معنای لغوی حسبه، این واژه را در نوشته‌های خود به کار برده باشد. باب بیستم کتاب «الاحکام السلطانیه و الولایا ت الدینیه» نوشته ابوالحسن علی بن محمد ماوردی اختصاص به احکام الحسبه دارد که در آن به موضوعاتی هم چون: تفاوت محتسب با دیگر شهروندان در امور مربوط به حسبه، ارتباط احکام حسبه با احکام قضاء و مظالم، اقسام امر به معروف و نهى ازمنکر و حقوق الهى و انسانى در این رابطه؛ پرداخته است. <ref>اجاق فقیهی، معرفی کتاب احکام السلطانیه،</ref> | ||
===صفویه=== | ===صفویه=== | ||
با شکل‌گیری حکومت صفوی، حسبه و محتسب با مفهوم حکومتی آن همانند دیگر موضوعات مربوط به فقه سیاسی اسلامی، چون [[جهاد]] و مالیات و خراج اهمیت پیدا کرد. بهترین نشانه این توجه، وجود سازمان حسبه در این دوره در شهرهای بزرگ و ظهور صاحب‌منصبانی چون محتسب‌الممالک و نیز آثار و نوشته‌هایی است که، به نوعی، از حسبه در آنها یاد شده است.<ref>رجوع کنید به میرزاسمیعا، ص۴۹؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Hisba.iii: Persia".</ref> با این همه، در این دوره کتاب مستقلی درباره حسبه نوشته نشد. | با شکل‌گیری حکومت صفوی، حسبه و محتسب با مفهوم حکومتی آن همانند دیگر موضوعات مربوط به فقه سیاسی اسلامی، چون [[جهاد]] و مالیات و خراج اهمیت پیدا کرد. بهترین نشانه این توجه، وجود سازمان حسبه در این دوره در شهرهای بزرگ و ظهور صاحب‌منصبانی چون محتسب‌الممالک و نیز آثار و نوشته‌هایی است که، به نوعی، از حسبه در آنها یاد شده است.<ref>رجوع کنید به میرزاسمیعا، ص۴۹؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل "Hisba.iii: Persia".</ref> با این همه، در این دوره کتاب مستقلی درباره حسبه نوشته نشد. | ||