confirmed، movedable، protected، templateeditor
۴٬۲۱۸
ویرایش
ولایتعهدی امام رضا(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
←پیشنهاد ولایتعهدی
(←اهداف) |
|||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== پیشنهاد ولایتعهدی == | == پیشنهاد ولایتعهدی == | ||
به | به گفته [[ابوالفرج اصفهانی]] در [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] و [[شیخ صدوق]] در [[عیون اخبار الرضا(ع) (کتاب)|کتاب عیون اخبار الرضا(ع)]] ولایتعهدی امام رضا به خواست مأمون انجام شد؛ چرا که او قسم خورده بود هنگامی که بر برادرش پیروز شود، خلافت را به امام رضا بسپارد.<ref>اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۴۵۴؛ شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۶۶.</ref> با کشته شدن امین و به خلافت رسیدن مأمون، فضل بن سهل، وزیر مأمون، عهد او با خدا را یادآوری کرد و مأمون اقدامات لازم را برای آن کار انجام داد.<ref>بیهقی، تاریخ بیهقی، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۹۰.</ref> | ||
برخی | در مقابل برخی بر این باورند که پیشنهاد ولایتعهدی امام رضا از سوی فضل بن سهل مطرح شده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۶۵؛ الدوری، العصر العباسی الاول، ۱۹۹۷م، ص۱۶۲.</ref> گفته شده فضل با این کار می‌خواست پس از امام، خود به پادشاهی ایران برسد.<ref>جهشیاری، الوزراء و الکتاب، ۱۴۰۸ق، ص۲۰۳.</ref> مأمور شدن [[رجاء بن ابی‌ضحاک]] از خویشاوندان فضل بن سهل برای انتقال امام از مدینه تا مرو، هشدار برخی سیاستمداران به مأمون در مورد نقشه سهل و گزارش‌های تاریخی دیگر از شواهد این ادعا دانسته شده است.<ref>الدوری، العصر العباسی الاول، ۱۹۹۷م، ص۱۶۲.</ref> | ||
[[پرونده:سکه ولایتعهدی امام رضا(ع).jpg|150px|بندانگشتی]] | [[پرونده:سکه ولایتعهدی امام رضا(ع).jpg|150px|بندانگشتی]] | ||
| خط ۳۳: | خط ۲۹: | ||
[[پرونده:سکه ولایتعهدی امام رضا.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|<small>سکه ولایتعهدی [[امام رضا (ع)]] که به دستور [[مأمون]] ضرب شد. بر روی سکه عبارت زیر به [[خط کوفی]] درج شده است:</small> «لله، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمدرسول الله]]، المأمون [[خلافت|خلیفة الله]]، مما أمر به الأمیر الرضا ولی عهد المسلمین [[امام رضا علیه السلام|علی بن موسی]] بن [[امام علی علیه السلام|علی بن ابی طالب]]، [[ذوالریاستین]].]] | [[پرونده:سکه ولایتعهدی امام رضا.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|<small>سکه ولایتعهدی [[امام رضا (ع)]] که به دستور [[مأمون]] ضرب شد. بر روی سکه عبارت زیر به [[خط کوفی]] درج شده است:</small> «لله، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمدرسول الله]]، المأمون [[خلافت|خلیفة الله]]، مما أمر به الأمیر الرضا ولی عهد المسلمین [[امام رضا علیه السلام|علی بن موسی]] بن [[امام علی علیه السلام|علی بن ابی طالب]]، [[ذوالریاستین]].]] | ||
== اهداف == | |||
برخی مستشرقان<ref>فوزی، بحوث فی التاریخ العباسی، ۱۹۷۷م، ص۱۳۵.</ref> و بعضی از نویسندگان مانند [[حسن امین]] بر این باورند که مأمون در ولیعهد کردن امام، صداقت داشته و آن کار را خالصانه انجام داده است.<ref>امین، الرضا و المأمون و ولایة العهد، ۱۹۹۵م، ص۱۲۳-۱۲۶.</ref> اما محققان بسیاری بر این باورند که مأمون با ولیعهد کردن امام در پی اهداف دیگری مانند امور ذیل بوده است: | |||
* بیشتر شدن قدرت مأمون؛ بنی‌عباس همواره مأمون را به این دلیل که مادرش کنیز قصر بود و نیز به علت اینکه تمام کارها را به فردی ایرانی (فضل بن سهل) سپرده بود، تحقیر می‌کردند؛ ازاین‌رو تصمیم گرفت با ولیعهد کردن شخصیت بزرگی چون علی بن موسی، جایگاه خود را تقویت کند.<ref>قرشی، حیاة الامام الرضا(ع)، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۸۲.</ref> | * بیشتر شدن قدرت مأمون؛ بنی‌عباس همواره مأمون را به این دلیل که مادرش کنیز قصر بود و نیز به علت اینکه تمام کارها را به فردی ایرانی (فضل بن سهل) سپرده بود، تحقیر می‌کردند؛ ازاین‌رو تصمیم گرفت با ولیعهد کردن شخصیت بزرگی چون علی بن موسی، جایگاه خود را تقویت کند.<ref>قرشی، حیاة الامام الرضا(ع)، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۸۲.</ref> | ||
* ایمن شدن از خطر امام و زیر نظر گرفتن او؛ مأمون که از فعالیت‌های امام در مدینه بیمناک بود، با دعوت امام به مرو و ولیعهد کردن او می‌خواست از خطر او برای حکومتش آسوده شود و فعالیت‌های وی را زیر نظر داشته باشد.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> | * ایمن شدن از خطر امام و زیر نظر گرفتن او؛ مأمون که از فعالیت‌های امام در مدینه بیمناک بود، با دعوت امام به مرو و ولیعهد کردن او می‌خواست از خطر او برای حکومتش آسوده شود و فعالیت‌های وی را زیر نظر داشته باشد.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۷۰.</ref> | ||
| خط ۴۴: | خط ۳۸: | ||
* بدبین کردن شیعیان به امام؛ مطابق روایتی که از خواجه اباصلت (از یاران امام رضا) نقل شده، مأمون می‌خواست با ولیعهد کردن امام، او را فردی طالب دنیا معرفی کند تا از منزلت او را نزد شیعیان بکاهد.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۳۹.</ref> | * بدبین کردن شیعیان به امام؛ مطابق روایتی که از خواجه اباصلت (از یاران امام رضا) نقل شده، مأمون می‌خواست با ولیعهد کردن امام، او را فردی طالب دنیا معرفی کند تا از منزلت او را نزد شیعیان بکاهد.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۳۹.</ref> | ||
* خاموش کردن انقلاب علوی‌ها؛ مأمون با ولیعهد کردن امام توانست همه انقلاب‌های علویان را ساکت کند، به گونه‌ای که بعد از ولیعهد شدن امام هیچ انقلابی (مگر حرکتی که در یمن شکل گرفت و به زودی خاموش شد) از علوی‌ها رخ نداد.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۶.</ref> | * خاموش کردن انقلاب علوی‌ها؛ مأمون با ولیعهد کردن امام توانست همه انقلاب‌های علویان را ساکت کند، به گونه‌ای که بعد از ولیعهد شدن امام هیچ انقلابی (مگر حرکتی که در یمن شکل گرفت و به زودی خاموش شد) از علوی‌ها رخ نداد.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۶.</ref> | ||
برخی نویسندگان اهداف دیگری را برای این اقدام مأمون ذکر کرده‌اند.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۵۴-۲۶۰.</ref> | |||
برخی نویسندگان اهداف دیگری را برای این اقدام مأمون ذکر کرده‌اند.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۵۴-۲۶۰.</ref> مأمون که تصمیم داشت امام را در آینده به قتل برساند، ولیعهد شدن امام را به ضرر خود نمی‌دید.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۱۱.</ref> [[سید جعفر مرتضی عاملی]] معتقد است با توجه به مشکلاتی که مأمون در حکومت با آن روبه‌رو بود، انتخاب امام به عنوان ولیعهد خود، بر نبوغ سیاسی او و آگاهی وی از مشکلات حکومت دلالت دارد.<ref>عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا(ع)، ۱۴۰۳ق، ص۲۰۷.</ref> ولی امام رضا(ع) با سیاست و موضع‌گیری‌های خود، مأمون را از دست‌یابی به اهدافش ناکام گذاشت.<ref>افتخاری، امام رضا(ع)، مأمون و موضوع ولایتعهدی، ۱۳۹۸ش، ص۱۰۴.</ref> | |||
== رویکرد امام رضا == | == رویکرد امام رضا == | ||