پرش به محتوا

حادثه افک: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۱۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۳
خط ۳۴: خط ۳۴:
=== گزارش اول: تهمت به عایشه ===
=== گزارش اول: تهمت به عایشه ===
به گفته [[محمدجواد مغنیه]] از مفسران شیعه در قرن چهاردهم قمری، بیشتر مفسران و تاریخ‌نگاران بر این باورند که آیات افک مربوط است به حادثه‌ای که در جریان بازگشت پیامبر(ص) از [[بنی‌مصطلق (غزوه)|جنگ بنی‌مُصطَلِق]] ([[سال ۵ هجری قمری|سال پنجم]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق،‌ ج۲، ص۴۸-۵۰؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة، ص۲۱۵.</ref> یا [[سال ۶ هجری قمری|ششم قمری]]<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۹.</ref>) واقع شد.<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۰۳.</ref> براساس روایت عایشه، پیامبر که در جنگ‌ها همیشه یکی از همسرانش را با خود همراه می‌کرد، در غزوه بنی‌مصطلق عایشه را با خود برد.<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> در بازگشت از این جنگ، هنگامی که کاروانیان برای استراحت توقف کرده بودند، عایشه برای قضای حاجت، از لشکرگاه فاصله گرفت و چون گردنبد خود را گم کرد، مدتی مشغول یافتن آن شد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۸.</ref> لشکریان که از نبودن عایشه خبر نداشتند، به راه افتادند و کجاوه وی را به خیال اینکه عایشه در آن است همراه خود بردند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۲۹۸.</ref> عایشه پس بازگشت به لشکرگاه، آنجا را خالی یافت و در همان مکان ماند تا اینکه فردی به نام [[صفوان بن معطل|صفوان بن معطَّل]] به او رسید و شترش را در اختیار عایشه قرار داد و او را همراه خود به لشکریان رساند.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۲۱۲۹.</ref> عایشه که بعد از بازگشت از این سفر در بستر بیماری بود، متوجه تغییر رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص]]) و نیز شایعاتی درباره ارتباطش با صفوان شد.<ref>صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۴۱۰.</ref> پس از مدتی آیات قرآن در سرزنش تهمت‌زنندگان نازل شد.<ref>واحدی نیشابوری، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۳۳۲.</ref>
به گفته [[محمدجواد مغنیه]] از مفسران شیعه در قرن چهاردهم قمری، بیشتر مفسران و تاریخ‌نگاران بر این باورند که آیات افک مربوط است به حادثه‌ای که در جریان بازگشت پیامبر(ص) از [[بنی‌مصطلق (غزوه)|جنگ بنی‌مُصطَلِق]] ([[سال ۵ هجری قمری|سال پنجم]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق،‌ ج۲، ص۴۸-۵۰؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة، ص۲۱۵.</ref> یا [[سال ۶ هجری قمری|ششم قمری]]<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۹.</ref>) واقع شد.<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۴۰۳.</ref> براساس روایت عایشه، پیامبر که در جنگ‌ها همیشه یکی از همسرانش را با خود همراه می‌کرد، در غزوه بنی‌مصطلق عایشه را با خود برد.<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> در بازگشت از این جنگ، هنگامی که کاروانیان برای استراحت توقف کرده بودند، عایشه برای قضای حاجت، از لشکرگاه فاصله گرفت و چون گردنبد خود را گم کرد، مدتی مشغول یافتن آن شد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۲۸.</ref> لشکریان که از نبودن عایشه خبر نداشتند، به راه افتادند و کجاوه وی را به خیال اینکه عایشه در آن است همراه خود بردند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۲، ص۲۹۸.</ref> عایشه پس بازگشت به لشکرگاه، آنجا را خالی یافت و در همان مکان ماند تا اینکه فردی به نام [[صفوان بن معطل|صفوان بن معطَّل]] به او رسید و شترش را در اختیار عایشه قرار داد و او را همراه خود به لشکریان رساند.<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۲۱۲۹.</ref> عایشه که بعد از بازگشت از این سفر در بستر بیماری بود، متوجه تغییر رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص]]) و نیز شایعاتی درباره ارتباطش با صفوان شد.<ref>صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۴۱۰.</ref> پس از مدتی آیات قرآن در سرزنش تهمت‌زنندگان نازل شد.<ref>واحدی نیشابوری، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۳۳۲.</ref>
==== اشکال‌های گزارش اول ====
==== اشکالات گزارش اول ====
اگر چه شیعیان علاوه بر عایشه، همه همسران [[پیامبران|انبیا]] (حتی [[نوح (پیامبر)#فرزندان، همسر|همسر نوح]] و [[لوط (پیامبر)#خویشاوندان|همسر لوط]]) را از آلوده شدن به [[زنا]] منزّه دانسته‌اند<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۵۲؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۵۹۶.</ref>، ولی به نظر برخی از آنان روایت‌هایی که نازل شدن آیات افک را مربوط به ماجرای عایشه دانسته‌اند، اشکال‌های متعددی دارد.<ref>برای نمونه ر.ک: عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۵۵-۳۳۴؛ عسکری، احادیث ام‌المؤمنین عایشة، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۷-۱۸۱.</ref> سید جعفر مرتضی، این داستان را [[حدیث موضوع|جعلی]] و هدف سازندگان آن را، فضیلت‌سازی برای عایشه دانسته است.<ref>عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۷۷-۷۸، ۸۱، ۹۷.</ref> علاوه بر ضعیف بودن [[اسناد|سند]] برخی روایت‌ها<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۵۷-۹۰.</ref> و متناقض بودن بعضی گزارش‌ها<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۴-۱۱۲.</ref> تعدادی از اشکال‌ها چنین است:
شیعیان همه همسران [[پیامبران|انبیا]] (حتی [[نوح (پیامبر)#فرزندان، همسر|همسر نوح]] و [[لوط (پیامبر)#خویشاوندان|همسر لوط]]) را از آلوده شدن به [[زنا]] منزّه می‌دانند؛<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۱۰، ص۵۲؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۵۹۶.</ref> ولی به نظر برخی از آنان، روایت‌هایی می‌گویند نزول آیات افک مربوط به ماجرای عایشه است، اشکالات متعددی دارد.<ref>برای نمونه ر.ک: عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۵۵-۳۳۴؛ عسکری، احادیث ام‌المؤمنین عایشة، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۶۷-۱۸۱.</ref> سید جعفر مرتضی، این داستان را [[حدیث موضوع|جعلی]] و هدف سازندگان آن را فضیلت‌سازی برای عایشه دانسته است.<ref>عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، ۱۴۲۶ق، ج۱۲، ص۷۷-۷۸، ۸۱، ۹۷.</ref> علاوه بر ضعیف بودن [[اسناد|سند]] برخی روایت‌ها<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۵۷-۹۰.</ref> و متناقض بودن بعضی گزارش‌ها<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۴-۱۱۲.</ref> تعدادی از اشکال‌ها چنین بیان شده است:


* مشورت‌خواهی پیامبر در چنین امر مهمی از یک کودک؛ در این روایات آمده است پیامبر(ص) در این زمینه با [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابیطالب]] و [[اسامه بن زید|اُسامَةِ بن زید]] مشورت کرد و اُسامه در دفاع از عایشه و امام علی بر ضد عایشه سخن گفتند<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۳۰۷.</ref>؛ این در حالی است که اُسامه در زمان رخ دادن این ماجرا کودک بوده است.<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۱۷۸-۱۸۱.</ref>
* مشورت‌خواهی پیامبر در چنین امر مهمی از یک کودک: در این روایات آمده است پیامبر(ص) در این زمینه با [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابیطالب]] و [[اسامه بن زید|اُسامَةِ بن زید]] مشورت کرد و اُسامه در دفاع از عایشه و امام علی بر ضد عایشه سخن گفتند.<ref>ابن‌هشام، السیره النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۳۰۷.</ref> این در حالی است که اُسامه در زمان رخ دادن این ماجرا کودک بوده است.<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۱۷۸-۱۸۱.</ref>
* همراهی نکردن همسران پیامبر در دیگر [[غزوه|جنگ‌ها]]؛ در گزارش مربوط به عایشه، همراهی یکی از همسران پیامبر با او در جنگ‌ها، روش و سیره پیامبر معرفی شده است، با این حال گزارشی وجود ندارد که حضور همسران پیامبر را در سایر جنگ‌ها نقل کرده باشد.<ref>طایی، سیرة السیدة العایشة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref>
* همراهی نکردن همسران پیامبر در دیگر [[غزوه|جنگ‌ها]]: در گزارش مربوط به عایشه، همراهی یکی از همسران پیامبر با او در جنگ‌ها، روش و سیره پیامبر معرفی شده است؛ با این حال گزارشی وجود ندارد که حضور همسران پیامبر را در سایر جنگ‌ها نقل کرده باشد.<ref>طایی، سیرة السیدة العایشة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶.</ref>
* [[سوء ظن]] پیامبر به عایشه؛ بر اساس گزارش اهل‌تسنن پیامبر به عایشه سوء ظن پیدا کرد، ولی چنین مطلبی با مقام [[عصمت]] پیامبر ناسازگار است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۰۱؛ مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۰.</ref>
* [[سوء ظن|سوءظن]] پیامبر به عایشه: بر اساس گزارش اهل‌سنت، پیامبر به عایشه سوءظن پیدا کرد؛ ولی چنین مطلبی با مقام [[عصمت]] پیامبر ناسازگار است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۱۰۱؛ مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۰.</ref>
* جاری نشدن [[قذف#مجازات|حدّ قذف]] درباره تهمت‌زنندگان؛ از ظاهر آیات استفاده می‌شود پیش از این واقعه، حدّ قذف در اسلام تشریع شده است، ولی در صورتی که ماجرای عایشه صحیح باشد، چگونه ممکن است در طول مدتی که این شایعه جاری بوده (تقریبا یک ماه) پیامبر از تهمت‌زنندگان، دلیل سخن‌شان را نخواهد و حدّ قذف را بر آنان جاری نسازد.<ref>مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۱؛ جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۳.</ref>
* جاری نشدن [[قذف#مجازات|حدّ قذف]] درباره تهمت‌زنندگان: از ظاهر آیات قرآن استفاده می‌شود پیش از این واقعه، حدّ قذف در اسلام تشریع شده است؛ حال‌آنکه اگر ماجرای عایشه صحیح می‌بود، امکان نداشت در طول مدتی که این شایعه جاری بود (تقریباً یک ماه) پیامبر از تهمت‌زنندگان، دلیل سخن‌شان را نخواهد و حدّ قذف را بر آنان جاری نسازد.<ref>مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۱؛ جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۳.</ref>
* عزب بودن صفوان بن معطل؛ عایشه در این روایت، صفوان را فردی عزب معرفی کرده است، در حالی که طبق روایت‌های دیگر، او همسر داشته و همسرش از او به پیامبر شکایت برده است.<ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۸.</ref>
* مجرد بودن صفوان بن معطل: عایشه در این روایت، صفوان را فردی مجرد معرفی کرده است؛ در حالی که طبق روایت‌های دیگر، او همسر داشته و همسرش از او به پیامبر شکایت برده است.<ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۸.</ref>
* گزارش واقعه‌ای بسیار مهم تنها از سوی یک نفر؛ به گفته سید جعفر مرتضی، اکثریت قاطع و شاید همه روایات این بخش از عایشه نقل شده است<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۰.</ref>، اما چگونه ممکن است واقعه‌ای بسیار مهم، تنها از یک نفر نقل شود و فرد دیگری آن را نقل نکند.<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۱.</ref>
* گزارش واقعه‌ای بسیار مهم تنها از سوی یک نفر: به گفته سید جعفر مرتضی، اکثر قاطع و شاید همه روایات این بخش از عایشه نقل شده است و  چگونه ممکن است واقعه‌ای بسیار مهم، تنها از یک نفر نقل شود و فرد دیگری آن را نقل نکند؟<ref>عاملی، حدیث الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۱.</ref>


برخی محققان معتقدند عایشه با طرح برخی از مسائل، این ماجرا را به حادثه‌ای شخصی تنزل داده است و همین امر سبب شده شیعیان در صحت این ماجرا تردید کنند.<ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۲.</ref>
برخی محققان معتقدند عایشه با طرح برخی از مسائل، این ماجرا را به حادثه‌ای شخصی تنزل داده است و همین امر سبب شده شیعیان در صحت این ماجرا تردید کنند.<ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۲.</ref>
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۰۹۹

ویرایش