آیت‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها
←آیت‌الله و آیت‌الله العظمی
Sultanmoradi (بحث | مشارکتها) |
Sultanmoradi (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آیَتُ‌الله''' یا '''آیةالله''' (به‌معنای نشانه خدا)، عنوانی برای نشان دادن جایگاه علمی [[مجتهد|فقیهان]] طراز اول و دوم [[شیعه]]. استفاده از آیت‌الله به‌عنوان لقبی برای فقهای درجه اول، از اوایل [[قرن چهاردهم هجری | '''آیَتُ‌الله''' یا '''آیةالله''' (به‌معنای نشانه خدا)، عنوانی برای نشان دادن جایگاه علمی [[مجتهد|فقیهان]] طراز اول و دوم [[شیعه]] است. استفاده از آیت‌الله به‌عنوان لقبی برای فقهای درجه اول، از اوایل [[قرن چهاردهم هجری قمری|قرن چهاردهم قمری]] رواج یافت. پیش از آن لقب آیت‌الله برای [[علامه حلی]] به‌کار رفته بود. در اوایل قرن چهاردهم این عنوان برای فقیهانی چون [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]]، [[سید عبدالله بهبهانی]] و [[محمدکاظم خراسانی |آخوند خراسانی]] به کار برده شد. پس از تشکیل [[حوزه علمیه قم]] به‌دست [[عبدالکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری]] و مرکزیت یافتن آن، شماری از فقهای بزرگ که در آن گرد آمدند، آیت‌الله لقب یافتند. | ||
==آیت‌الله و آیت‌الله العظمی == | ==آیت‌الله و آیت‌الله العظمی == | ||
عنوان آیت‌الله به‌معنای نشانه خدا و آیت‌الله العظمی به‌معنای نشانه بزرگ خدا، در فرهنگ امروز شیعیان به‌ویژه ایران برای فقیهان مشهور به‌خصوص کسانی که به [[مرجع تقلید|مرجعیت]] رسیده‌اند به‌کار می‌رود.<ref>انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۹۵؛ متینی، «بحثی درباره سابقه تاریخی القاب»، ص۵۶۱.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر خدا(ص)]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را با عبارت «أَنْتَ کَلِمَةُ اللهِ الْعُلْیا وَآیته الْکُبْری» مورد خطاب قرار داده است.<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۳، صفحه۲۱۹.</ref> | عنوان آیت‌الله به‌معنای نشانه خدا و آیت‌الله العظمی به‌معنای نشانه بزرگ خدا، در فرهنگ امروز شیعیان به‌ویژه ایران برای فقیهان مشهور به‌خصوص کسانی که به [[مرجع تقلید|مرجعیت]] رسیده‌اند به‌کار می‌رود.<ref>انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۹۵؛ متینی، «بحثی درباره سابقه تاریخی القاب»، ص۵۶۱.</ref> [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر خدا(ص)]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را با عبارت «أَنْتَ کَلِمَةُ اللهِ الْعُلْیا وَآیته الْکُبْری» مورد خطاب قرار داده است.<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۳، صفحه۲۱۹.</ref> | ||
امیرالمؤمنین(ع) نیز خودش را به عنوان حجت عُظمی و آیت کُبری معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۳۳۵.</ref> در فرازی نیز از دعای [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] پس از نماز در روز [[عید غدیر|عید غدیر]] «اللهم بلی شهدنا بمنک و لطفک بانک انت الله لا اله إلا أنت ربنا و محمد عبدک ورسولک نبینا وعلی امیر المؤمنین والحجة العظمی وآیتک الکبری» [[خدا|بار الها!]] به سبب نعمت و کَرَم و لطف تو گواهی می‌دهیم که تو همان خدایی هستی که غیر از تو نیست و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمّد]] بنده و رسول تو، [[پیامبران|پیامبر]] ماست و [[امام علی علیه‌السلام|علی]]، [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان]] و بزرگ‌ترین دلیل و نشانه تو است».<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۱۴۶.</ref> {{یاد|أنا الحجة العظمی والآیة الکبری}} در فرازی از زیارت [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] ایشان افزون بر الحجة الکبری به عنوان «آیة العظمی»{{یاد| السلام علیک أیها الآیة العظمی، السلام علیک أیها الحجة الکبری }} نیز مورد خطاب قرار گرفته است | امیرالمؤمنین(ع) نیز خودش را به عنوان حجت عُظمی و آیت کُبری معرفی کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۳۳۵.</ref> در فرازی نیز از دعای [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] پس از نماز در روز [[عید غدیر|عید غدیر]] «اللهم بلی شهدنا بمنک و لطفک بانک انت الله لا اله إلا أنت ربنا و محمد عبدک ورسولک نبینا وعلی امیر المؤمنین والحجة العظمی وآیتک الکبری» [[خدا|بار الها!]] به سبب نعمت و کَرَم و لطف تو گواهی می‌دهیم که تو همان خدایی هستی که غیر از تو نیست و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمّد]] بنده و رسول تو، [[پیامبران|پیامبر]] ماست و [[امام علی علیه‌السلام|علی]]، [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان]] و بزرگ‌ترین دلیل و نشانه تو است».<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۱۴۶.</ref> {{یاد|أنا الحجة العظمی والآیة الکبری}} در فرازی از زیارت [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] ایشان افزون بر الحجة الکبری به عنوان «آیة العظمی»{{یاد| السلام علیک أیها الآیة العظمی، السلام علیک أیها الحجة الکبری }} نیز مورد خطاب قرار گرفته است و هرچند کلمه الله در این تعبیر (الآیة العظمی) نیست ولی روشن است که منظور آیت عظمای خداوند است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۲، ص۲۱.</ref>{{یاد| عُظمی صفت تفضیلی (افعل تفضیل) است پس آیت الله العظمی یعنی بزرگتر نشانه خدا.}} | ||
== تاریخچه == | == تاریخچه == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
چند دهه بعد، [[شیخ عباس قمی]] (م ۱۳۵۹ق) از عبارت آیت‌الله برای [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]]، [[حسین نجف|شیخ حسین نجف]]،<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۹۷</ref> [[سید محمدحسن شیرازی]]<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۲۴.</ref> و [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحر العلوم]]<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۵۸.</ref> نیز استفاده کرد. به جز این افراد او در موارد فراوانی در کتاب خود، [[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکنی و الالقاب]] از تعبیر آیت‌الله برای علامه حلی استفاده کرده است.<ref>به عنوان نمونه رک: قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۲، صص۹۰، ۲۹۱،و ج۳، ص۱۵۴.</ref> | چند دهه بعد، [[شیخ عباس قمی]] (م ۱۳۵۹ق) از عبارت آیت‌الله برای [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]]، [[حسین نجف|شیخ حسین نجف]]،<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۹۷</ref> [[سید محمدحسن شیرازی]]<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۲۴.</ref> و [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحر العلوم]]<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۵۸.</ref> نیز استفاده کرد. به جز این افراد او در موارد فراوانی در کتاب خود، [[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکنی و الالقاب]] از تعبیر آیت‌الله برای علامه حلی استفاده کرده است.<ref>به عنوان نمونه رک: قمی، الکنی و الالقاب، ۱۴۰۹ق، ج۲، صص۹۰، ۲۹۱،و ج۳، ص۱۵۴.</ref> | ||
متینی در مقاله خود درباره تاریخچه القاب روحانیون با بررسی القاب | متینی در مقاله خود درباره تاریخچه القاب روحانیون با بررسی القاب به‌کار رفته برای روحانیان معرفی‌شده در کتاب [[گنجینه دانشمندان (کتاب)|گنجینه دانشمندان]] چنین نتیجه می‌گیرد که سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی |شیخ عبدالکریم حائری]] در قم و شکل‌گیری حوزه علمیه در این شهر، زمینه‌ساز استفاده گسترده از لقب آیت‌الله برای مجتهدان شده است.<ref> متینی، «بحثی درباره سابقه تاریخی القاب»، ص۵۸۴-۵۸۷.</ref> و این عنوان تحول‌یافته اکنون برای مجتهدان بسیار مورد احترام که دارای پیروانی هستند به کار می‌رود.<ref>ربانی خوراسگانی، نهاد مرجعیت شیعه، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۰.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||