بقعه چهار امامزاده قم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بقعه چهار امامزاده'''، محل دفن چهار تن از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] در شهر [[قم]] است. این [[بقعه]] در خیابان ۲۰ متری آیت‌الله حائری قرار دارد، در گذشته در خارج شهر، در میان گورستانی در اراضی کمَرْ و سعدآباد قرار داشت.<ref>نک. آقا بابایی و قریشی، ص۱۲۱ـ۱۲۲</ref> معماری این بنا، به [[قرن هشتم|قرن‌های هشتم]] و [[قرن نهم|نهم]] تعلق داشته اما در بازسازی [[سال ۱۳۶۰ شمسی|۱۳۶۰ش]]، سبک معماری قدیمی آن را تغییر داده‌اند. بقعه چهار امامزاده، مدتی به نام یکی از خادمان آن، ملاآقا بابا، نامیده می‌شده است.<ref>افضل الملک، ص۶۳؛ مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref>

تاریخ ساخت بنا، بنابر نظر دونالد نیوتن ویلبر، قرن هشتم و در [[ایلخانان|دوره ایلخانی]] است.<ref>ویلبر، ص۱۲۶</ref> تغییر وضع درون بنا به [[تیموریان|دوره تیموری]] و قرن نهم نسبت داده شده است<ref>رک. گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۴۰۳؛ قس هیلن برند، ص۳۳۵ که بیرون بنا را معماری دوره تیموری و داخل آن را معماری دوره ایلخانی می‌داند.</ref> [[فیض قمی]] بنای آن را پیش از عهد [[صفویه|صفوی]] و تزیینات داخلی آن را از دوره [[شاه طهماسب اول]] (حک: ۹۳۰ـ ۹۸۴) دانسته است.<ref>فیض قمی، ج۲، ص۵۹۲</ref>  طرح، شکل پوشش، فن ساخت گنبد و مصالح به کار رفته در این مقبره، در مقایسه با دیگر مقابر برجی [[قم]]، تعلق بنا را به قرن هشتم یا نهم تأیید می‌کند. فقط ایوان جبهه شرقی در دوره صفوی یا [[قاجاریه|قاجار]] به آن الحاق شده است، که احتمال دارد در بازسازی نایب الحکومه قم در ۱۲۸۶ احداث گردیده باشد.<ref>رک. مدرسی طباطبائی، ص۱۰۲، پانویس</ref> در دهه ۱۳۶۰ش، نیکوکاران محل، با مشارکت اداره اوقاف قم، بنای هشت ضلعی امامزاده را، مرمت بناهای تاریخی، نوسازی کردند.

بنای اولیه امامزاده، مانند اغلب مقابر برجی قم، از بیرون هشت ضلعی و از درون چهار ضلعی با پوشش آجری بوده<ref>مدرسی طباطبائی؛ ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref> و هر یک از دیوارهای درونی بنا، طاق‌نمایی به عرض سه متر و عمق یک متر با طاقی تیزه‌دار داشته است. ارتفاع این قسمتِ چهار ضلعی، شش متر بوده و با کمک گوشوارهایی در کنج‌ها به هشت ضلعی و سپس به گریو شانزده ضلعی تبدیل می‌شده و گنبد دو پوسته گسسته با پوشش درونی نیم کره و پوشش بیرونی شانزده ترک بر آن استوار بوده است. این گنبد در گذشته به کاشی‌های فیروزه‌فامی از عهد صفویه مزین بوده است.

فضای داخلی بنا سفیدکاری ساده‌ای داشته و تنها لچکی‌ها و اِسْپَرِ طاق نماها با گچ‌بری مُضَرَّس (دندانه دار) از دوره صفویه تزیین شده بوده است.<ref>رک. فیض قمی، ج۲، ص۵۹۲ـ۵۹۳</ref> در جانب شرقی بنا ایوانی از آجر که ورودی اصلی بنا بوده، قرار داشته که الحاقی بودن آن در دوره متأخرتر قطعی است.<ref>فیض قمی، ج۲، ص۵۹۳</ref> این ایوان تزییناتی از آجر و کاشی داشته<ref>مدرسی طباطبائی؛ ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref> که به کاشیهای هفت رنگ دوره [[قاجاریه|قاجار]] شبیه بوده است.

در استان [[قم]]، دو بنای دیگر؛ یکی در شهر [[کهک|کهَک]] در جنوب استان قم و دیگری در قریه [[فردو|فُرْدو]] نیز به نام چهار امامزاده وجود دارد. بنای اول بقعه‌ای است که، به استناد خواب یکی از اهالی، در ۱۲۸۵ ساخته شده و مدفن چهار تن به نام‌های عبدالله، یعقوب، ناصر و محمد است.<ref>مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۸۳؛ نیز رک. فیض قمی، ج۲، ص۷۳۸، که آن را بقعه شاهزاده عبداللّه کهک نامیده است.</ref>