بقعه چهار امامزاده قم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''چهار امامزاده'''، محل دفن چهار تن از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] در شهر [[قم]] است. این بقعه که امروز در خیابان پانزده خرداد قرار دارد، در گذشته در خارج شهر، در میان گورستانی در اراضی کمَرْ و سعدآباد قرار داشت.<ref>نک. آقا بابایی و قریشی، ص۱۲۱ـ۱۲۲</ref> معماری این بنا، به [[قرن‌ هشتم|قرن‌های هشتم]] و [[قرن نهم|نهم]] تعلق داشته اما در بازسازی ۱۳۶۰ش، سبک معماری قدیمی آن را تغییر داده‌اند. بقعه چهار امامزاده، مدتی به نام یکی از خادمان آن، ملاآقا بابا، نامیده می‌شده است.<ref>افضل الملک، ص۶۳؛ مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref>

سنگ مزار کنونی، دفن شدگان را شاهزاده حسن، شاهزاده حسین، شاهزاده ابراهیم و شاهزاده جعفر، از فرزندان [[امام سجاد|امام زین العابدین(ع)]]، معرفی می‌کند. مؤلف تاریخ قم، از مهاجرت نوادگان [[امام سجاد(ع)]] به [[قم]] خبر داده است.<ref>رک. حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> نامبردگان در کتاب [[تاریخ قم]]<ref>حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> و مدفونین آرامگاه، بنابر قول [[فیض قمی]]، <ref>حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> عبارت‌اند از: ابومحمد حسن، ابوعلی محمد، ابوطالب محسن، به همراه پدرشان ابوعبداللّه حسین، که نسبش به امام سجاد(ع) می‌رسد، بدین ترتیب: ابوعبداللّه حسین بن علی بن عمر بن حسن اَفْطَس بن علی اصغر بن امام زین العابدین. فقیه محمدی جلالی<ref>محمدی جلالی، ج۱، ص۵۰۰ـ ۵۰۵</ref> نیز، با استناد به‌مندرجات کتاب هایی چون [[المجدی فی انساب الطالبیین]] عمری<ref>المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۲۰</ref> و [[عمدةالطالب]] [[ابن عنبه]]، <ref>ابن عنبه، ص۳۷۹</ref> اظهارات عباس فیض را تأیید کرده است.<ref>برای دیگر اقوال رک. نائینی، ج۲، ص۲۰۰ـ۲۰۱؛ ناصرالشریعه، ص۲۱۵</ref>

بنای اولیه امامزاده، مانند اغلب مقابر برجی قم، از بیرون هشت ضلعی و از درون چهار ضلعی با پوشش آجری بوده<ref>مدرسی طباطبائی؛ ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref> و هر یک از دیوارهای درونی بنا، طاق نمایی به عرض سه متر و عمق یک متر با طاقی تیزه دار داشته است. ارتفاع این قسمتِ چهار ضلعی، شش متر بوده و با کمک گوشوارهایی در کنجها به هشت ضلعی و سپس به گریو شانزده ضلعی تبدیل می‌شده و گنبد دو پوسته گسسته با پوشش درونی نیم کره و پوشش بیرونی شانزده ترک بر آن استوار بوده است. این گنبد در گذشته به کاشیهای فیروزه فامی از عهد صفویه مزین بوده است.

در بازسازی دهه ۱۳۶۰، اسپرهای (دیوارهای غیر باربر) بنا در چهار ضلع داخلی و به تبع آن، ایوان تاریخی، تخریب شد و رواقی مستطیل شکل و محصور به بنا اضافه گردید که از طریق طاق نماهای تخریب شده، به ضریح و فضای مرکزی ارتباط یافته است. بدین ترتیب، طاق نمای شمالی و جنوبی رو به رواق محصور جدید، و طاق نمای جبهه غربی به کفش کن، که ورودی اصلی بنا از خیابان است، اتصال یافته است. همچنین ایوان ستون دار جدیدی، در جانب شرقی، بنا شده است.

در این بازسازی، تمامی جرزها و فضاهای داخلی، از کف تا مرکز گنبد، با سنگهای مرمر و نمای خارجی با آجر سه سانتی پوشش یافته است. ضریحی از سنگ مرمر با پنجره‌های مشبک فولادی، جانشین ضریح قدیمی گردیده و گنبد خارجی نیز با کاشیهای معرق فیروزه‌ای، با کتابه هایی از لفظ جلاله [[اللّه]] و نامهای [[پنج تن]] تزیین شده است.

بنای دوم، که آن را مدفن نوادگان [[شاه‏چراغ]] شیراز می‌دانند، <ref>مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۹۶</ref> ارزش معماری چندانی ندارد. آثار ارزنده در این بقعه، در منبت کاری درگاه شمالی و دو صندوق منبت کاری زیر گنبد جنوبی متعلق به قبل از دوره صفویه و دو صندوق منبت کاری در زیر گنبد شمالی به تاریخهای ۱۰۳۰ق و ۱۰۳۲ق است.<ref>رک. مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۹۶ـ ۲۰۰؛ فیض قمی، ج۲، ص۶۴۶ـ۶۵۱</ref>

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}

{{ستون-شروع|2}}