Image-reviewer، abusefilter، autopatrolled، botadmin، دیوان‌سالاران، eliminator، import، مدیران رابط کاربری، ipblock-exempt، movedable، oversight، patroller، reviewer، rollbacker، مدیران، translationadmin
۹٬۴۳۸
ویرایش
مسجد کبود (مزار شریف): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|'
جز (←باور شیعیان) |
جز (جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
نام معمارانِ نخستین این بنا را محمدخان و فرزندش بنایی نوشته‌اند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۴.</ref> این دو ابتدا گنبدی روی قبر ساختند و سپس براساس معماری تیموری، باغی دور آن ایجاد کرده و در دروازه جنوبی یک نقارخانه بنیان گذاشتند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> در کنار آن، حمام و چند دکان نیز اضافه گردید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> هم‌چنین نهری که سنجر سلجوقی از رود بلخ به‌سمت این مرقد جاری و وقف کرده و بسته شده بود، دوباره روان شد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref><br> | نام معمارانِ نخستین این بنا را محمدخان و فرزندش بنایی نوشته‌اند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۴.</ref> این دو ابتدا گنبدی روی قبر ساختند و سپس براساس معماری تیموری، باغی دور آن ایجاد کرده و در دروازه جنوبی یک نقارخانه بنیان گذاشتند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> در کنار آن، حمام و چند دکان نیز اضافه گردید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۵.</ref> هم‌چنین نهری که سنجر سلجوقی از رود بلخ به‌سمت این مرقد جاری و وقف کرده و بسته شده بود، دوباره روان شد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref><br> | ||
===توسعه=== | ===توسعه=== | ||
پس از تسلط حاکمان اُزبک بر [[بلخ]]،{{ | پس از تسلط حاکمان اُزبک بر [[بلخ]]،{{یاد|این حاکمان ابتدا در [[سمرقند]] و [[بخارا]] و اورگنج مستقر بودند و سپس با ضعف تیموریان و صفویه، خراسان را نیز تصرف کردند و مذهب آنان سنی و گرایش صوفیانه بود.}} عبدالمومن‌خان [[شیبانیان|شیبانی]]، ولیعهد و والی بلخ (حکومت:۹۹۰ ـ ۱۰۰۶ق) و معاصر [[شاه عباس اول|شاه عباس صفوی]]، گنبد دومی نیز روی مرقد ساخت.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> ولی محمد (حکومت:۱۰۰۷ ـ ۱۰۲۰ق){{یاد|ولی محمد از حاکمان ازبک خاندان جانیان یا جانی بود.}} دستور به ساخت چهار باغ، دارای ۱۸ چمن و مساحت ۱۰۰ جریب، اطراف مرقد داد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۶.</ref> او هم‌چنین حوضی در شمال مرقد ساخت و چنارهایی دور آن کاشت و جاده‌ای بین بلخ و این مکان کشید.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> سبحان قلی‌خان (حکومت:۱۰۹۱ ـ ۱۱۱۴ق) این جاده را ترمیم و بزرگتر کرد و دو طرف آن را درخت کاشت و شفاخانه‌ای بنا نهاد.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۷.</ref> چهار دروازه نیز در چهار سوی بارگاه ساخته شد که نام آنها قاسم خانی (شرقی)، منظرگاه (غربی)، بهاءالدین (جنوبی){{یاد|محمدبن محمد بخاری (۷۱۸-۷۹۱ق/۱۳۱۸-۱۳۸۹م)،عارف نامدار ومؤسس سلسلۀ نقشبندیه}} و چهار باغ (شمالی) با دو گلدسته است.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref> در زمان محمدمقیم، نوه سبحان‌قلی، زلزله، گنبدهای مرقد را خراب کرد و او به بازسازی آنان پرداخت که تا اکنون باقی مانده است.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۵۸.</ref><br> | ||
محمدعَلَم، حاکم بلخ به سفارش شیرعلی خان (حکومت:۱۲۷۸ ـ ۱۲۹۰ق/۱۲۴۰ ـ ۱۲۵۸ش){{ | محمدعَلَم، حاکم بلخ به سفارش شیرعلی خان (حکومت:۱۲۷۸ ـ ۱۲۹۰ق/۱۲۴۰ ـ ۱۲۵۸ش){{یاد|شیرعلی از خاندان بارَکزَی و قوم پشتون و سنی مذهب بود. بارکزی پس از خاندان احمد ابدالی به حکومت رسیدند.}} دستور داد دو گنبد پوششی روی دو گنبد مرقد ساخته شود و نیز مسجدی در فاصله نزدیک و سمت قبله بنا گردد.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۴و۵.</ref><br> | ||
در زمستان ۱۳۹۶ش، مسجد قدیمی مرقد که محل [[نماز جماعت]] و [[نماز جمعه|جمعه]] بود، تخریب شد و مسجد بزرگتری با ظرفیت ۸هزار نفر ساخته شد.<ref>«تخریب مسجد روضۀ شریف با واکنش‌های مردم روبه رو شده است»، طلوع نیوز؛ «۹۵ درصد کار اعمار مسجد جامع روضه شریف تکمیل گردیده است»، آواپرس.</ref> | در زمستان ۱۳۹۶ش، مسجد قدیمی مرقد که محل [[نماز جماعت]] و [[نماز جمعه|جمعه]] بود، تخریب شد و مسجد بزرگتری با ظرفیت ۸هزار نفر ساخته شد.<ref>«تخریب مسجد روضۀ شریف با واکنش‌های مردم روبه رو شده است»، طلوع نیوز؛ «۹۵ درصد کار اعمار مسجد جامع روضه شریف تکمیل گردیده است»، آواپرس.</ref> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
*مدرسه علمیه: تعدادی از اتاق‌های اطراف مرقد محل تدریس چند عالم و ملا بوده‌اند که اکنون فعالیت آنها به خارج از مرقد منتقل شده است.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۹و۱۰.</ref> | *مدرسه علمیه: تعدادی از اتاق‌های اطراف مرقد محل تدریس چند عالم و ملا بوده‌اند که اکنون فعالیت آنها به خارج از مرقد منتقل شده است.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۹و۱۰.</ref> | ||
*لنگرخانه: [[عبدالرحمن خان]] (حکومت:۱۲۵۹ ـ ۱۲۸۰ش){{ | *لنگرخانه: [[عبدالرحمن خان]] (حکومت:۱۲۵۹ ـ ۱۲۸۰ش){{یاد|عبدالرحمن از خاندان بارَکزَی و قوم پشتون و سنی مذهب بود. بارکزی پس از خاندان احمد ابدالی به حکومت رسیدند.}} مکانی را به‌نام لنگرخانه در محوطه مزار درست کرد که در آن هر روز غذا درست می‌کردند و به خادمان و زایران می‌دادند.<ref>عبدالرحمن، خاطرات، ص ۱۲۸.</ref><br> اکنون دو دیگ چدنی از این آشپزخانه در محوطه مرقد دیده می شود.<ref>انصاری، انکشاف امروزی مزار شریف، ۱۳۷۳ش، ص۱۵.</ref> | ||
*سلام نامه: عبدالرحمن پس از تصرف ترکستان (ولایات شمالی افغانستان فعلی) در ۱۳۰۶ق/۱۲۶۷ش، به مزار شریف آمد و هنگام ورود به گنبد آن، عباراتی را به نام سلام‌نامه خواند و دستور داد آن را بر لوحی نوشته و بر دیوار ورودی مرقد نصب کنند تا زائران بخوانند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۴و۶۵.</ref> | *سلام نامه: عبدالرحمن پس از تصرف ترکستان (ولایات شمالی افغانستان فعلی) در ۱۳۰۶ق/۱۲۶۷ش، به مزار شریف آمد و هنگام ورود به گنبد آن، عباراتی را به نام سلام‌نامه خواند و دستور داد آن را بر لوحی نوشته و بر دیوار ورودی مرقد نصب کنند تا زائران بخوانند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۴و۶۵.</ref> | ||
==مراسم== | ==مراسم== | ||
===برافراشتن عَلَم سخی=== | ===برافراشتن عَلَم سخی=== | ||
پس از برپایی مزار منسوب به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، تعدادی از زائران آن، در [[نوروز|نخستین روز هر سال]] (۱ حَمَل/فروردین) به این مکان می‌آمدند و به‌دلیل آب و هوای بهار مزارشریف که نیمه بیابانی است و نیز رویش گل سرخ در دشت‌های اطراف، تا چند روز در این شهر اقامت داشتند. به‌تدریج جمیعت این زیارت‌کنندگان بیشتر شده و روزهای افزونتری در این شهر اقامت می‌کردند. به این اتفاق، «میله گل سرخ» گفته می‌شود.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۲.</ref>{{ | پس از برپایی مزار منسوب به [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]]، تعدادی از زائران آن، در [[نوروز|نخستین روز هر سال]] (۱ حَمَل/فروردین) به این مکان می‌آمدند و به‌دلیل آب و هوای بهار مزارشریف که نیمه بیابانی است و نیز رویش گل سرخ در دشت‌های اطراف، تا چند روز در این شهر اقامت داشتند. به‌تدریج جمیعت این زیارت‌کنندگان بیشتر شده و روزهای افزونتری در این شهر اقامت می‌کردند. به این اتفاق، «میله گل سرخ» گفته می‌شود.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۲.</ref>{{یاد|میله به معنای اقامت تفریحی در جای خوش آب و هواست.}} | ||
هرسال در صبح [[نوروز|اول فروردین]]، آغاز سال و شروع میله گل سرخ، با عمودکردن لوله آهن بلندی به‌نام عَلَم سخی (سخی، صفت رایج و نماگر علی(ع) در افغانستان است.) اعلام می‌شود. این مراسم، به‌تدریج مشهورتر شده و از زمان ظاهرشاه، آخرین شاه افغانستان تا اکنون، افراد بسیاری مانند سیاست‌مداران و عالمان در آن شرکت می‌کنند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۲.</ref> | هرسال در صبح [[نوروز|اول فروردین]]، آغاز سال و شروع میله گل سرخ، با عمودکردن لوله آهن بلندی به‌نام عَلَم سخی (سخی، صفت رایج و نماگر علی(ع) در افغانستان است.) اعلام می‌شود. این مراسم، به‌تدریج مشهورتر شده و از زمان ظاهرشاه، آخرین شاه افغانستان تا اکنون، افراد بسیاری مانند سیاست‌مداران و عالمان در آن شرکت می‌کنند.<ref>گوگه‌دی، تاریخچه مزار شاه اولیاء، ۱۳۲۵ش، ص۶۲.</ref> | ||