پرش به محتوا

ملکه سبا: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۴۳۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۷ ژوئن ۲۰۲۳
خط ۴۰: خط ۴۰:


== معرفی ==
== معرفی ==
ملکه سبا، پادشاه منطقه [[سبا]] بود که داستان دیدار او با [[سلیمان (پیامبر)|حضرت سلیمان]] در قرآن، در [[سوره نمل]]<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref> و نیز در عهد عتیق آمده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰.</ref> نام ملکه سبا نه در قرآن و نه در عهد عتیق ذکر نشده است<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref>، اما به گفته بسیاری از مفسران و مورخان، نام او بِلْقِیس بوده است؛<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> چنان‌که در احادیث متعدد شیعه نیز همین نام را آورده‌اند.<ref>ر.ک: صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۸، ۲۰۹ و ۲۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۰؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۷؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۰۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۳.</ref> با این حال در برخی منابع برای ملکه سبا نام‌های دیگری مانند یَلمَقه ثبت شده است.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> پدر او را به نام‌های مختلفی چون شَرْح<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> و هدّاد بن شراحیل ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> همچنین گفته شده او از نسل [[سام بن نوح]] بوده است.<ref>خطیب عمری، الروضة الفیحاء، ۱۴۲۰ق، ص۹۶.</ref> بعضی مادر او را از [[جن|جنیان]] دانسته‌،<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> ولی برخی دیگر چنین مطلبی را انکار کرده‌اند.<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق،‌ ص۴۸۱.</ref>
ملکه سبا، پادشاه منطقه [[سبا]] بود که داستان دیدار او با [[سلیمان (پیامبر)|حضرت سلیمان]] در قرآن، در [[سوره نمل]]<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref> و نیز در عهد عتیق آمده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰.</ref> نام ملکه سبا نه در قرآن و نه در عهد عتیق ذکر نشده است<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref>، اما به گفته بسیاری از مفسران و مورخان، نام او بِلْقِیس بوده است؛<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> چنان‌که در احادیث متعدد شیعه نیز همین نام را آورده‌اند.<ref>ر.ک: صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۸، ۲۰۹ و ۲۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۰؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۷؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۰۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۳.</ref> با این حال در برخی منابع برای ملکه سبا نام‌های دیگری مانند یَلمَقه ثبت شده است.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> پدر او را به نام‌های مختلفی چون شَرْح<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> و هدّاد بن شراحیل ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> همچنین گفته شده او از نسل [[سام بن نوح]] بوده است.<ref>خطیب عمری، الروضة الفیحاء، ۱۴۲۰ق، ص۹۶.</ref> بعضی مادر او را از [[جن|جنیان]] دانسته‌،<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> ولی برخی دیگر چنین مطلبی را انکار کرده‌اند.<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق،‌ ص۴۸۱.</ref> او در مأرب به دنیا آمد.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref>


بلقیس از قبیله حِمیَر بود<ref>ابن‌صاعد اندلسی، التعریف بطبقات الأمم، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۴.</ref> که در سرزمین [[سبا]] ([[یمن]] کنونی<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref>) حکومت قدرتمندانه و با شکوهی داشت.<ref>طبرسی،‌ مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۴۱.</ref> گفته شده او پیش از دیدار با حضرت سلیمان نُه سال و پس از آن چهار سال از طرف او بر یمن حکومت کرد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۶۷.</ref> برخی نویسندگان، با توجه به هم‌عصر بودن او با حضرت سلیمان، دوران حکومت او را مربوط نیمه قرن دهم پیش از میلاد دانسته‌اند.<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref> او را از خردمندترین زنان دانسته‌اند.<ref>ابن‌حبیب البغدادی، المحبر،‌ دار الآفاق الجدیدة، ص۳۶۷.</ref> بر اساس گزارشی که [[ابوالفتوح رازی]] نقل کرده، ملکه سبا، سد عرم را ساخت، که بعدها در [[سیل عرم]] ویران شد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۱.</ref> با این حال ساخت این سد، به افراد دیگر هم نسبت داده شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref>
بلقیس از قبیله حِمیَر بود<ref>ابن‌صاعد اندلسی، التعریف بطبقات الأمم، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۴.</ref> که در سرزمین [[سبا]] ([[یمن]] کنونی<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref>) حکومت قدرتمندانه و با شکوهی داشت.<ref>طبرسی،‌ مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۴۱.</ref> پایتخت حکومت او مأرب بود.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref> گفته شده او پیش از دیدار با حضرت سلیمان نُه سال و پس از آن چهار سال از طرف او بر یمن حکومت کرد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۶۷.</ref> البته سال‌های دیگری را هم برای مدت حکومت او ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> او را از خردمندترین زنان دانسته‌اند.<ref>ابن‌حبیب البغدادی، المحبر،‌ دار الآفاق الجدیدة، ص۳۶۷.</ref> بر اساس گزارشی که [[ابوالفتوح رازی]] نقل کرده، ملکه سبا، سد عرم را ساخت، که بعدها در [[سیل عرم]] ویران شد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۱.</ref> با این حال ساخت این سد، به افراد دیگر هم نسبت داده شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref>


طبق برخی منابع او با حضرت سلیمان ازدواج کرد.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> بر اساس آنچه دایرة المعارف فارسی از برخی منابع یهود نقل کرده، [[بختنصر]] ثمره ازدواج سلیمان و بلقیس بوده است.<ref>مصاحب و دیگران، «بلقیس»، ص۵۲۷.</ref> ولی طبق بعضی دیگر، او با فرد دیگری غیر از سلیمان ازدواج کرد<ref>ابن‌کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref> و بر اساس برخی گزارش‌ها او هرگز ازدواج نکرد.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۱۰.</ref>
طبق برخی منابع او با حضرت سلیمان ازدواج کرد.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> بر اساس آنچه دایرة المعارف فارسی از برخی منابع یهود نقل کرده، [[بختنصر]] ثمره ازدواج سلیمان و بلقیس بوده است.<ref>مصاحب و دیگران، «بلقیس»، ص۵۲۷.</ref> ولی طبق بعضی دیگر، او با فرد دیگری غیر از سلیمان ازدواج کرد<ref>ابن‌کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref> و بر اساس برخی گزارش‌ها او هرگز ازدواج نکرد.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۱۰.</ref>


بر اساس آیات قرآن، ملکه سبا در ابتدا خورشید را می‌پرستید،<ref>سوره نمل، آیه ۲۴.</ref> ولی پس از آشنایی با سلیمان به [[خدا]] ایمان آورد.<ref>سوره نمل، آیه ۴۴.</ref> ملکه سبا تنها زن حاکم با توانایی‌های ویژه است که قرآن از او یاد کرده است.<ref>کریمیان و هوشنگی، «بلقیس»، ص۷۴.</ref> با توجه به داستان ملکه سبا در قرآن، مقالاتی در بررسی نگاه قرآن به مدیریت زنان و در راستای اثبات نقش و حضور فعال زنان در جامعه نوشته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به: روحانی‌منش،‌ «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»،  ۱۳۷۷ش.</ref> بر اساس آنچه در دانشنامه جهان اسلام آمده است، داستان مربوط به ملکه سبا در روایات اسلامی شرح و بسط فراوان یافته و برخی نکات آن از [[تورات]] و [[اسرائیلیات]] برگفته شده است.<ref>کریمیان و هوشنگی، «بلقیس»، ص۷۵.</ref>
بر اساس آیات قرآن، ملکه سبا در ابتدا خورشید را می‌پرستید،<ref>سوره نمل، آیه ۲۴.</ref> ولی پس از آشنایی با سلیمان به [[خدا]] ایمان آورد.<ref>سوره نمل، آیه ۴۴.</ref> ملکه سبا تنها زن حاکم با توانایی‌های ویژه است که قرآن از او یاد کرده است.<ref>کریمیان و هوشنگی، «بلقیس»، ص۷۴.</ref> با توجه به داستان ملکه سبا در قرآن، مقالاتی در بررسی نگاه قرآن به مدیریت زنان و در راستای اثبات نقش و حضور فعال زنان در جامعه نوشته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به: روحانی‌منش،‌ «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»،  ۱۳۷۷ش.</ref> گفته شده در جریان تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخی اعضا برای بیان جایگاه مدیریتی زنان، به داستان ملکه سبا در قرآن استدلال کرده‌اند.<ref>ذاکری، «ولایت زنان»، ص۵۶.</ref>


گفته شده پس از هفت سال و چند ماه پس از دیدار سلیمان درگذشت و او را در شهر تَدمُر شام به خاک سپردند.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref> گفته شده هیچکس از محل قبر او خبر نداشت، تا آنکه در زمان حکومت ولید بن عبدالملک بن مروان قبرش آشکار گردید و به دستور او بنایی بر آن ساخته شد.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref>
بر اساس تحقیقات انجام شده، داستان مربوط به ملکه سبا در روایات اسلامی شرح و بسط فراوان یافته و برخی نکات آن از [[تورات]] و [[اسرائیلیات]] برگفته شده است.<ref>الحضرانی، الملکة بلقیس، ۱۹۹۴م، ص۱۴۴.</ref> گفته شده بلقیس پس از هفت سال و چند ماه بعد از دیدار سلیمان درگذشت و او را در شهر تَدمُر شام به خاک سپردند.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref> گفته شده هیچکس از محل قبر او خبر نداشت، تا آنکه در زمان حکومت ولید بن عبدالملک بن مروان قبرش آشکار گردید و به دستور او بنایی بر آن ساخته شد.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref>


به گفته برخی پژوهش‌گران در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شرق [[صنعا]]، باقیمانده‌هایی از ستون‌های قصر بلقیس وجود دارد.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref>
به گفته برخی پژوهش‌گران در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شرق [[صنعا]]، باقیمانده‌هایی از ستون‌های قصر بلقیس وجود دارد.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> به گفته جواد علی، تاریخ‌پژوه قرن چهاردهم، حبشی‌ها خود را از نسل بلقیس، ملکه سبا می‌دانند.<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۳۷.</ref>
 
برخی نویسندگان، با توجه به هم‌عصر بودن ملکه سبا با حضرت سلیمان، دوران حکومت بلقیس را مربوط نیمه قرن دهم پیش از میلاد دانسته‌اند.<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref> بر همین اساس، تردید در وجود داشتن ملکه سبا را به دلیل نبودن نام هیچ پادشاه زنی در کتیبه‌های کشف شده در یمن، ناصحیح دانسته‌اند؛ زیرا این کتیبه‌ها مربوط به قرن هشتم پیش از میلاد است.<ref>خزائلی، اعلام قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۳۷۶.</ref>


== سلیمان و ملکه سبا ==
== سلیمان و ملکه سبا ==
confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۶۹۲

ویرایش