حوقله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَوْقَلَه''' یا '''حَوْلَقَه'''، مصدر جعلی(ساختگی) عربی و به معنای «لاحَولَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا بِاللّه» گفتن است. این عبارت در [[قرآن]] نیامده، اما عبارت {{حدیث|لا قُوَّة إِلّا باللّه}} یک بار در [[آیه]] ۳۹ [[سوره کهف]] به کار رفته است.

ترجمه روان این [[ذکر]] چنین است: "هر دگرگونی و نیرویی، تنها به دست خدا است." از این رو انسان، با گفتن این ذکر، خود و امور زندگانی‌اش را به خدا می‌سپارد.

[[امام حسین(ع)]] در روز [[عاشورا]] پیوسته این ذکر را بر زبان جاری می‌کرد.

حوقله از ذکرهای مهم و بافضیلت [[مسلمانان]] به شمار می‌رود و در روایات [[شیعه]]، آثار فراوانی برای آن ذکر شده است. این ذکر برای رفع وسوسه، فقر، بیماری و حزن توصیه شده است.

حوقله در نظم و نثر فارسی، برای راندن [[شیطان]]، اظهار تعجب، اعتراض و نشان دادن ناخرسندی به کار رفته است.

==معنای این ذکر در روایات==

===تفسیر اوّل: انجام عبادات و ترک محرمات تنها با یاری خداست===

در حدیثی از رسول اکرم(ص) آمده است: لا حَولَ عَن مَعصِیةِ اللّه ِ إلّا بِقُوَّةِ اللّه ِ، ولا قُوَّةَ عَلی طاعَةِ اللّه ِ إلّا بِعَونِ اللّه ِ.<ref>مرآة العقول، ج۱۲، ص۲۱۳</ref> هیچ بازدارنده‌ای از معصیت خدا نیست مگر به نیروی خدا، و هیچ توانی بر طاعت خدا نیست مگر به کمک خدا.

مطابق این روایت، مبدأ توان و قدرت انسان، خداست و او بدون کمک خداوند، نه می‌تواند از معصیت پروردگار، خودداری کند و نه می‌تواند اوامر او را اطاعت نماید.  

===تفسیر دوم، سلب مالکیت عرْضی از انسان===

تفسیر سوم، تفسیر به لازم است، بدین معنا که وقتی انسان باور کند که توان و مالکیت او در طول قدرت و مالکیت خداست و بدون اراده تکوینی خداوند متعال، هیچ کاری از هیچ کس ساخته نیست و او تواناترین و بهترین کارگزار است، همه کارهای خود را به او واگذار می‌نماید. پیامبر(ص) فرمود: إذا قالَ العَبدُ: «لا حَولَ ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّهِ» فَقَد فَوَّضَ أمرَهُ إلَی اللّه ِ، وحَقٌّ عَلَی اللّه ِ أن یکفِیهُ.<ref>بحارالانوار، ج۹۰، ص۱۸۹</ref> هر گاه بنده بگوید: «هیچ نیرو و توانی نیست مگر به مدد خداوند»، در واقع، کار خود را به خدا واگذاشته است و بر خداست که برایش کارسازی کند.

به سخن دیگر، کسی حقیقتا شایستگی گفتن «لا حول و لا قوّة إلّا باللّه» را دارد که به مرتبه [[توحید افعالی]] رسیده باشد؛ زیرا تا به این پایه از [[توحید]] نرسد، نمی‌تواند به طور مطلق، توان را از خود، سلب و به خداوند متعال منسوب نماید. [[علی(ع)]]، در پاسخ پرسشی از معنای این عبارت، فرمود: «ما در برابر خدا از خود اختیاری نداریم و جز قدرتی که او به ما ارزانی کند قدرتی نداریم (قدرت و اختیار ما ذاتی نیست)؛ پس چون ما را مالک آن قدرت که خود بدان سزاوارتر است گرداند، مکلف می‌شویم و اگر آن قدرت را از ما بگیرد تکلیف را از ما برمی‌دارد».<ref>نهج البلاغة، حکمت ۴۰۴</ref>

احادیث بسیاری در فضیلت این ذکر نقل شده است و [[مسلمان|مسلمانان]] به بسیار گفتن آن توصیه شده‌اند.<ref>رک. برقی، ج ۱، ص۹، ۱۱؛ متقی، ج ۱، ص۴۵۳۴۵۹</ref>

این ذکر از مصادیق [[باقیات صالحات|باقیات صالحات]] دانسته شده است.<ref> سیوطی، الدرّالمنثور، ج ۵، ص۳۴۸۳۵۱</ref> بنابر حدیثی از [[محمد(ص)|پیامبر اکرم(ص)]] این جمله گنجی از گنجهای [[بهشت]] است<ref>ابن حنبل، ج ۲، ص۳۳۳؛ بخاری، ج ۵، ص۷۵</ref>و نیز از ذکرهایی است که [[حضرت موسی|موسای نبی]]، هنگام شکافته شدن دریا بر زبان جاری کرد.<ref>سیوطی، الدرّالمنثور، ج ۶، ص۲۷۰</ref> همچنین [[امام حسین(ع)]] در روز [[عاشورا]] پیوسته این ذکر را بر لب داشت.<ref>رک. ابن شهرآشوب، ج ۳، ص۲۵۸؛ ابن طاووس، ص۷۰</ref>

در [[روایات]] به گفتن حوقله، پس از دعا و نمازهای [[نماز ظهر|ظهر]] و [[نماز مغرب|مغرب]]،<ref>همان، ج ۲، ص۵۲۱، ۵۲۸؛ ابنبابویه، ۱۳۶۸ش، ص۹</ref> هنگام خروج از منزل<ref>کلینی، ج ۲، ص۵۴۲</ref> و پس از گفتن یا شنیدن حَی عَلی الصَّلوةِ، حَی عَلی الْفَلاحِ و حَی عَلی خَیرِ الْعَمَل در [[اذان]] سفارش شده است.<ref>ابنحنبل، ج ۴، ص۹۱۹۲؛ بخاری، ج ۱، ص۱۵۲؛ طوسی، ج ۱، ص۹۷</ref>

واژه حوقله در فارسی نیز به کار رفته است.<ref>برای نمونه، رک. وقار شیرازی، ص۱۳۷</ref> در نظم و نثر فارسی، تعابیر لاحول گویان و لاحول کنان و گفتن لاحول ولا قوّةالّا باللّه، برای راندن [[شیطان|شیطان]]، اظهار تعجب، اعتراض و نشان دادن ناخرسندی کاربرد دارد.<ref>برای نمونه، رک. منوچهری، ص۱۹۶، ۲۰۳؛ مولوی، ج ۱، دفتر۲، ص۲۵۸۲۶۱، بیت ۲۰۶۲۵۰؛ سعدی، ص۱۵۴، بیت ۲۹۱۰، ص۱۵۷، بیت ۲۹۷۵؛ دهخدا، ذیل همین تعابیر)</ref>

* ابن طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، المسمی باللهوف فی قتلی الطفوف، قم (۱۴۱۷).

* علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، نهج البلاغة، چاپ صبحی صالح، قاهره ۱۴۱۱/۱۹۹۱.