حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حسّان‌بن ثابت''' ، از بزرگ‌ترین شاعران عرب قبل از ظهور [[اسلام]] و در آغاز عهد اسلامى بوده است، وی را جزو [[صحابه]] [[رسول خدا]] بشمار آورده اند، ایشان در هیچ‌یك از غزوات صدر اسلام شركت نكرد.بر اساس گزارشات تاریخی، حسان پس از به خلافت رسیدن [[امام على(ع)|علی(ع)]]، از بیعت با آن حضرت امتناع ورزید.

كنیه‌هایش [[ابوالولید]]، [[ابوالحُسام]]، [[ابوعبدالرحمان]] و [[ابوالمضرّب]] بود.<ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 203؛ ابن‌قتیبه، ج 1، ص 305؛ ابن‌عساكر، ج 12، ص 378؛ ابن‌حجر عسقلانى، ج 2، ص 63</ref> او را حُسام نیز نامیده‌اند.<ref>  رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص 89؛ آمدى، ص 89</ref>

حسان یمنی‌الاصل بود. در [[مدینه|یثرب]] به‌دنیا آمد و در همانجا رشد یافت.<ref>  بستانى، ج 1، ص 272؛ بروكلمان، ج 1، ص 152</ref> او از قبیله [[خزرج]] و از طایفه [[بنی‌نجار]]، و از خویشاوندان [[پیامبر اكرم]] بود.<ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 179؛ شوقی‌ضیف، ج 2، ص 77</ref> پدرش ثابت و جدّش [[مُنذِربن حَرام]]، از اشراف و بزرگان قوم [[خزرج]] بودند.<ref>  رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص 180</ref> مادرش، فُرَیعة، نیز از همان قبیله بود كه پس از [[هجرت]] پیامبراكرم به [[مدینه]]، اسلام آورد <ref>  ابن‌قتیبه؛ ج 1، ص 305، ابن‌حجر عسقلانى، ج 2، ص 63</ref> حسّان را ابن‌فُرَیعه نیز خطاب می‌كردند.<ref>  رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 144؛ آمدى، ص 165</ref>

حسّان اهل نبرد نبود و به‌سبب ترسى كه بر وى عارض شد، در هیچ‌یك از غزوات شركت نكرد <ref>  ابن‌قتیبه، ج 1، ص 305 ابن‌عساكر، ج 12، ص 433؛ نیز رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 165ـ166</ref> با وجود این، ظاهر خود را چون شیر می‌آراست و در اشعارش به وصف شجاعت خویش می‌پرداخت، چنان كه باعث تبسّم پیامبر می‌شد. <ref>  رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 136، 166ـ167</ref>

حسّان زبان گزنده‌اى داشت و با هجو مشركان و دفاع از پیامبر، مورد احترام و مایه آرامش آن حضرت بود <ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 181؛ ابن‌قتیبه، ج 1، ص 305؛ ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 143، 160ـ161</ref> نوشته‌اند كه پیامبراكرم او را تأیید می‌كرد و می‌فرمود حسّان از عنایت فرشته وحى برخوردار است <ref>  رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص 181؛ ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 138، 142؛ مفید، الارشاد، ص 95</ref>

وى در هجو مشركان [[قریش]]، به دستور پیامبر انساب و اخبار آنان را نزد [[ابوبكر]] آموخت و بی‌آنكه به پیامبر و اعقاب ایشان خدشه‌اى وارد شود چنان اشعارى سرود كه تحسین [[رسول خدا]] و همگان را برانگیخت و قریش را مبهوت ساخت <ref>  رجوع کنید به ابن‌سلام جمحى، ص 180ـ181؛ ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 137ـ140، حسّان‌بن ثابت، ج 1، ص 17ـ18</ref>

هنگامى كه [[بنی‌تمیم]] در برابر پیامبراسلام موضع گرفتند و بر خود فخر و مباهات كردند، دفاع حسّان از رسول خدا چنان بود كه همه آنان به اسلام گرویدند. <ref>  رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 146ـ151</ref>

پیش از اسلام، حسّان به دربار [[غسانیان]] و پادشاهان [[حیره]] رفت و آمد می‌كرد و با مدح آنان از ایشان صله می‌گرفت و این رویه تا پایان عمرش ادامه داشت.<ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 181؛ ابن‌قتیبه، ج 1، ص 159، 164ـ165، 305ـ306</ref> وى در اواخر عمر نابینا شد. <ref>  ابن‌قتیبه، ج 1، ص 305</ref>

حسّان اشعار برجسته بسیارى دارد <ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 179</ref> و از بهترین اشعارش در [[دوره جاهلى]]، مدح ملوك [[غسان]] است <ref>  ابن‌سلام جمحى ، ص 181؛ ابن‌قتیبه، ، ص 305</ref> وى از اصحاب مُذَهَّبات (شاعرانى كه اشعارشان با آب طلا نوشته می‌شد) به‌شمار می‌رود <ref>  بستانى، ج 1، ص 275</ref> با وجود این، به ابیاتى كه در بازار [[عكاظ]] در مقابل اعشى و خَنساء به نابغه ذبیانى عرضه نمود اعتنایى نشد و از نظر [[حُطَیئه]] نیز اشعارش استحكام لازم را نداشت.<ref>  رجوع کنید به ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 167، ج 9، ص 340</ref>

اشعار حسّان، به‌سبب اشاره به حوادث تاریخى و سیره پیامبر و غزوه‌هاى ایشان، اهمیت فراوانى دارد و از مآخذ موثق تاریخ صدر اسلام است.<ref>  بستانى، ج 1، ص 278؛ براى نمونه رجوع کنید به حسّان‌بن ثابت، ج 1، ص 29ـ30، 67ـ68، 85ـ86</ref>

سروده او در غدیرخم اولین غدیریه تاریخ اسلام است.<ref>  امینى، ج 2، ص 65؛ نیز رجوع کنید به سُلیم‌بن قیس هلالى، ج 2، ص 828ـ829؛ مفید، الجمل والنصرة، ص 220ـ222</ref>

او همچنین، با دفاع از پیامبر، طلایه‌دار شعر سیاسى است و در مدح ایشان از روشى نو در الفاظ و تعبیرات استفاده كرده كه پیش از او در شعر جاهلى سابقه نداشته است. به همین دلیل وى در مدح، شاعرى صاحب سبك شناخته می‌شود.<ref>  بستانى، ج 1، ص 278، 281</ref>

حجم اشعارى كه به وى نسبت داده شده براى هیچ شاعرى روایت نشده است و احتمالاً بسیارى از این اشعار را قریشیان به او نسبت داده‌اند،<ref>  ابن‌سلام جمحى، ص 179، 183</ref> همچنین به نظر می‌رسد كه شعر او با اشعار فرزندش عبدالرحمان و برخى شاعران، به‌ویژه [[كعب‌بن مالك]] انصارى و [[عبداللّه‌بن رواحه]]، درآمیخته است.<ref>  شوقى ضیف، ص 80؛ نیز رجوع کنید به ابن‌قتیبه، ج 1، ص 307ـ308؛ حسّان‌بن ثابت، ج 1، ص 166، 250، 482، توضیح ولید عرفات</ref>

راویان بسیارى از جمله [[ابن‌حبیب]] (متوفى 238) اشعار حسّان را روایت كرده و به جمع‌آورى دیوان وى و شرح آن پرداخته‌اند.<ref>  رجوع کنید به بروكلمان، ج 1، ص 153ـ155؛ سزگین، ج 2، جزء2، ص 314ـ316</ref>

پس از به خلافت رسیدن [[امام على(ع)|علی(ع)]]، عده ای از بیعت با آن حضرت امتناع ورزیدند، حسان بن ثابت از جمله آنان بود.<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه...،ج2،ص55</ref> [[شیخ مفید]] می نویسد: «گروهى از بیعت با علی(ع) سرباز زدند مانند عبداللَّه پسر [[عمر بن خطاب]]، [[سعد وقاص]]، [[محمد بن مسلمة]]، حسان بن ثابت و [[اسامة بن زید]]، حضرت علی(ع) پس از امتناع آنها از بیعت  سخنرانی كرد، در بخشی از سخن حضرت آمده است:... از جانب سعد، و مسلمة و اسامة، و عبداللَّه، و حسان چیزهائى به من رسیده كه آن را خوش ندارم و حق در میان من و ایشان حاكم است.»<ref>شیخ مفید، الارشاد، ج1، ص237</ref>

حسّان، با بیش از صد سال زندگى، از معمّرینِ [[مخضرم]] به شمار می‌رود كه تقریباً نیمى از عمر خود را پس از ورود [[پیامبراکرم]] به [[مدینه]] گذراند،<ref>  ابوالفرج اصفهانى، ج 4، ص 135</ref> تاریخ وفات وى بین سالهاى 40 تا 54 نقل شده است.<ref>  رجوع کنید به ابن‌قتیبه، ج 1، ص 305؛ ابن‌عساكر، ج 12، ص 380، 434</ref>

* ابن اثیر، اسد الغابه،بیروت، دارالفکر،1409  

* ابن عبدالبر، الاستیعاب،بیروت، دار الجیل،اول،1412  

* محمدبن محمد مفید، الارشاد،ترجمه رسولی محلاتی، تهران، اسلامیه، دوم، بی تا