imported>Shadpoor |
|
| خط ۹۵: |
خط ۹۵: |
|
| |
|
| ==تألیفات و آثار علمی == | | ==تألیفات و آثار علمی == |
| | {{اصلی|آثار سید نعمت‌الله جزایری}} |
| کتاب ها، رساله‌ها و حواشی به جامانده از سید نعمت الله جزایری فراوان است، چنانکه وی را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کرده‌اند<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۶؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۴۶.</ref> او بر بسیاری از کتاب‌ها و متون حدیثی شرح و حاشیه نگاشته است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> با مراجعه به تعدادی از این آثار می‌توان دریافت که هدف عمده جزایری، منابع حدیثی و در واقع نقدی بر آرای [[مجتهدان]] اصولی بوده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید: جزایری، لوامع الانوار، نسخه خطی، ص۵؛ جزایری، انیس الوحید، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۶.</ref> شرح‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها در آغاز به صورت یادداشت‌هایی بوده که سید نعمت‌الله بر کتاب‌های مختلف نگاشته سپس آنها را به قلم خود یا شاگردانش بازنویسی و مدون کرده است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> جزایری همچنین بر کتاب‌هایی چون [[تفسیر بیضاوی ]]، [[قاموس اللغة]] [[فیروزآبادی]] و کتاب‌های چهارگانه حدیث که در ایام تحصیل خوانده و آنها را استنساخ کرده بود، نیز حاشیه نوشته است.<ref>شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۰.</ref> | | کتاب ها، رساله‌ها و حواشی به جامانده از سید نعمت الله جزایری فراوان است، چنانکه وی را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کرده‌اند<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۶؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۴۶.</ref> او بر بسیاری از کتاب‌ها و متون حدیثی شرح و حاشیه نگاشته است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> با مراجعه به تعدادی از این آثار می‌توان دریافت که هدف عمده جزایری، منابع حدیثی و در واقع نقدی بر آرای [[مجتهدان]] اصولی بوده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید: جزایری، لوامع الانوار، نسخه خطی، ص۵؛ جزایری، انیس الوحید، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۶.</ref> شرح‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها در آغاز به صورت یادداشت‌هایی بوده که سید نعمت‌الله بر کتاب‌های مختلف نگاشته سپس آنها را به قلم خود یا شاگردانش بازنویسی و مدون کرده است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴.</ref> جزایری همچنین بر کتاب‌هایی چون [[تفسیر بیضاوی ]]، [[قاموس اللغة]] [[فیروزآبادی]] و کتاب‌های چهارگانه حدیث که در ایام تحصیل خوانده و آنها را استنساخ کرده بود، نیز حاشیه نوشته است.<ref>شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۰.</ref> |
|
| |
| برخی از کتاب‌های او به این شرح است:
| |
| #[[الانوار النعمانیة فی معرفة النشأة الانسانیة]]؛ گاه به اشتباه آن را انوار نعمانی معرفی کرده‌اند.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۴۷.</ref> این کتاب در شرح احوالات آدمی از پیش از تولد تا پس از مرگ است که در سه باب به این ترتیب تدوین شده است. در احوال پیش از تولد، از تولد تا وفات و احوال پس از مرگ و عالم آخرت. کتاب مؤخره‌ای نیز دارد که سید نعمت‌الله جزایری<ref>جزایری، الانوار النعمانیة، ج۴، ص۳۰۲ـ۳۲۶.</ref> در آن به شرح احوال زندگانی استادان و مشایخ خود پرداخته است.
| |
| #[[انیس الوحید فی شرح التوحید]]؛ شرحی است بر کتاب التوحید ابن بابویه، مشهور به [[شیخ صدوق|شیخ صدوق ]] (متوفی ۳۸۱). جزایری در کتاب [[زهر الربیع ]] از آن با نام انیس الفرید یاد کرده است.<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۳۷.</ref>
| |
| #[[جواهر الغوالی فی شرح عوالی اللئالی]]؛ شرحی است بر [[عوالی اللئالی ]] [[ابن ابی‌جمهور احسائی]] (متوفی ح ۹۰۷).<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۲۵۴ـ۲۵۵؛ جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۵.</ref> سید نعمت الله از این کتاب با عنوان مدینة الحدیث یاد کرده است.<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۳۷.</ref> موضوع این کتاب دو جلدی شرح روایات فقهی از [[طهارت]] تا [[دیات]] است.<ref> جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۵۴.</ref>
| |
| #[[حاشیه شرح جامی بر کافیه]]؛ در نحو، جزایری <ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۳۷.</ref> آن را حاشیه مدونه علی شرح الجامی نامیده است. آقابزرگ طهرانی<ref>آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۵۷، ج۱۴، ص۳۱.</ref> از این کتاب با عنوان الحاشیة علی الجامی و شرح الکافیة یاد کرده است.
| |
| #[[حواشی امل الامل ]] [[حر عاملی|شیخ حر عاملی ]]؛ این حواشی متضمن شرح احوال تعدادی از دانشمندان معاصر جزایری است که در کتاب امل الامل ذکر نشده‌اند. بر اساس این کتاب و کتاب‌های رجالی دیگر، [[آقابزرگ طهرانی]] سید نعمت‌الله جزایری را در شمار عالمان رجالی و تذکره‌نویسان ذکر کرده است.<ref>آقا بزرگ طهرانی، مصفی المقال، ۱۳۳۷ش، ص۴۸۳ـ۴۸۴.</ref>
| |
| #[[حواشی نهج البلاغة]]، که شرح مختصر جزایری است بر [[نهج البلاغه]]<ref>جزایری، تذکره شوشتر، کتابفروشی صافی، ص۷۶؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۴.</ref> و آن را الحواشی الضافیة و الموازین الوافیة نامیده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۶۲.</ref>
| |
| #[[ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار (کتاب)|ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار]]، در سه جلد: جلد نخست در حالات [[محمد(ص)|پیامبر اکرم (ص)]] و [[علی(ع)|امیرالمؤمنین (ع)]]، جلد دوم در احوال [[فاطمه(س)|حضرت زهرا (س)]] و [[امام حسن(ع)|امام دوم ]] تا [[امام حسن عسکری (ع)|امام یازدهم ]] و جلد سوم در شرح احوال [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام دوازدهم (عج)]].<ref> جزایری، زهر الربیع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۰۸؛ افندی اصفهانی، ریاض العلما، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۲۵۵؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۵؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۶۳ـ۶۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۳۱۶.</ref>
| |
| #[[زهر الربیع فی الطرائف و الملح و المقال البدیع|زَهْر الربیع فی الطرائف و الملح و المقال البدیع ]]، که جُنگ مانندی است در بیان مطالب گوناگون ادبی، نکات تفسیری و شرح احوال پاره‌ای از مشایخ و استادان . این کتاب یکی از آثار مشهور جزایری است .<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۶۶.</ref> [[عبدالله جزایری ]] <ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۵.</ref> پس از ذکر نام کتاب، به اشتمال آن بر مطایبات و هزلیات اشاره کرده و آن را از این جهت قابل حک و اصلاح دانسته است .
| |
| #شرح [[صحیفه سجادیه]] ؛ سیدنعمت‌الله جزایری بر کتاب صحیفه مجموعاً سه شرح نگاشته است. نخست شرحی که به [[شرح کبیر]] معروف شده است .دوم شرح مختصر که در واقع تنقیح و خلاصه‌ای از شرح نخستین است که پس از تألیف آن، شرح کبیر مهجور گشت . شرح مختصر با عنوان [[نور الانوار فی شرح کلام خیرالاخیار]] شناخته می‌شود. مؤلف در ۱۰۷۸، یعنی در ۲۸ سالگی، در خرّم آباد از تألیف آن فارغ شد.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۲۸.</ref> سوم شرح ملحقات صحیفه است، با عنوان [[النکت الطریفة فی شرح ملحقات الصحیفة|النُکت ُالطریفة فی شرح ملحقات الصحیفة]].
| |
| #[[غایة المرام فی شرح تهذیب الاحکام ]]؛ شرح [[تهذیب الاحکام ]] [[شیخ طوسی]] است . این شرح مختصری است از شرح دیگر مؤلف که در ایام جوانی بر تهذیب با عنوان [[مقصود الانام فی شرح تهذیب الاحکام ]] نگاشته بود.<ref> جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۱.</ref> این کتاب حاوی یک دوره [[فقه استدلالی]] است و اطلاعاتی از حوزه‌های دانش‌های اسلامی، مانند [[حدیث]]، [[رجال ]]، [[اصول فقه ]] و [[عقاید]]، را در خود جای داده است. در این کتاب، آرا و فتاوی فقهی و اصولی [[علامه مجلسی]]، با عنوان شیخنا المعاصر آمده است.
| |
| #[[کشف الاسرار فی شرح الاستبصار]]؛ حاوی مطالب علمی عمده‌ای در [[فقه ]]، [[حدیث]] و [[علم رجال|رجال ]] است . مقدمه کتاب نیز بخشی از دیدگاه‌های مؤلف را منعکس کرده است.<ref> جزایری، کشف الاسرار، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳۶ـ۹۳.</ref>
| |
| #[[مقامات النجاة فی شرح اسماء الحسنی ]]؛ به ترتیب حروف الفبا تا حرف ضاد اسمای حسنا را شرح کرده است. این کتاب بر مشرب عرفانی نگاشته شده و حاوی اقوال بسیاری از بزرگان و مشایخ [[تصوف ]]، چون [[ذوالنون مصری ]]، [[رابعه عدویه ]]، [[مجدالدین بغدادی ]] و [[ابن عربی|محیی الدین ابن عربی ]]، است.<ref> جزایری، مقامات النجاة، نسخه خطی، ص۱۲۹، ۱۶۲، ۲۵۴، ۳۲۳.</ref> برخی از دیدگاه‌های صوفیان را نیز نقد کرده است. [[علامه مجلسی]] به سبب محتوای صوفیانه، جزایری را از ادامه تألیف آن بازداشته است.، جزایری خود در کتاب [[زهرالربیع ]] به مورد مشابهی از این توصیه علامه مجلسی اشاره کرده است.<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۴۵.</ref>
| |
| #[[النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین (کتاب)|النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین]]، این کتاب در حکم تکمله‌ای بر کتاب ریاض الابرار یاد شده <ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۴، ص۳۷۵ـ۳۷۶.</ref> و بارها منتشر شده است .<ref>مشار، ج۶، ستون ۶۳۰.</ref> [[نورالدین جزایری]]، فرزند مؤلف، نیز این کتاب را با عنوان [[تحفة الاولیاء]] به فارسی ترجمه کرده است.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۶۱؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۲۲ـ۴۲۳.</ref>
| |
| #[[هدیة المؤمنین و تحفة الراغبین]]، رساله فقهی مختصری در احکام [[طهارت ]] و [[صلاه]] است.<ref>جزایری، هدیة المؤمنین، نسخه خطی، ص۲؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۳۱ـ۱۳۳.</ref> سید نعمت‌الله جزایری در آغاز این کتاب از آموزه اصولیان در تقسیم مکلفان به [[مجتهد]] و [[مقلد]] و نیز جایز نبودن [[تقلید از میت]] انتقاد کرده است. شیوه نگارش این کتاب به نقل روایت نزدیک‌تر است تا به شیوه‌های متعارف در تحریر مسائل شرعی.
| |
| ===تفسیر رویدادها با گفتمان دینی=== | | ===تفسیر رویدادها با گفتمان دینی=== |
| سید نعمت‌الله کتابی با عنوان [[مسکن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون|مُسکن الشُجُون فی حکم الفرار من الطاعون]] نوشته که در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در [[بغداد]]، [[جزایر]] و [[هویزه ]] پرداخته است. این واقعه در ۱۱۰۲ق در [[شام ]]، [[آسیای صغیر]] و [[عراق ]] و بخش‌های جنوب شرقی [[ایران ]] رخ داد که عده بسیاری بر اثر آن درگذشتند. او در این کتاب علل وقوع و راه‌های پیشگیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ادیبانه خود بررسی کرده است.<ref>جزایری، مسکن الشجون، نسخه خطی، ص۶۳.</ref> | | سید نعمت‌الله کتابی با عنوان [[مسکن الشجون فی حکم الفرار من الطاعون|مُسکن الشُجُون فی حکم الفرار من الطاعون]] نوشته که در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در [[بغداد]]، [[جزایر]] و [[هویزه ]] پرداخته است. این واقعه در ۱۱۰۲ق در [[شام ]]، [[آسیای صغیر]] و [[عراق ]] و بخش‌های جنوب شرقی [[ایران ]] رخ داد که عده بسیاری بر اثر آن درگذشتند. او در این کتاب علل وقوع و راه‌های پیشگیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ادیبانه خود بررسی کرده است.<ref>جزایری، مسکن الشجون، نسخه خطی، ص۶۳.</ref> |
